Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Wady wymowy a niepowodzenia szkolne

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 3576 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

mgr Danuta Kozielczyk

     Bardzo często bywa tak, że zaburzenia rozwoju mowy występują u uczniów z trudnościami i niepowodzeniami w nauce. Najczęściej zdarza się, że zaburzenia rozwoju mowy nie były jedynym niepowodzeniem ucznia w nauce. W grupie uczniów z zaburzeniami mowy występują z reguły w powiązaniu z innymi niekorzystnymi deficytami rozwojowymi dziecka. Deficyty te są jednak znacznie mniej widoczne niż objawy zaburzeń mowyi dlatego pozostają często niezauważalne. Nie wszystkie trudności w nauce występujące u tych uczniów wiążą się więc z zaburzeniami ich mowy.
     Zaburzenia mowy, współwystępując często z innymi zaburzeniami psychoruchowego rozwoju, pozostają z nimi w różnych relacjach. Istnieją takie zaburzenia, które we wczesnym okresie wywołują u dziecka różnego typu trudności komunikacyjne, a w późniejszym czasie utrudniają mu naukę w szkole, przede wszystkim zaś naukę czytania i pisania. Do takich odchyleń od normy należą przede wszystkim deficyty rozwojowe funkcji słuchowych i kinestetyczno – ruchowych.
     Zależność przyczynowo – skutkowa między trudnościami uczniów w nauce a zaburzeniami ich mowy jest zależnością dwukierunkową. Z jednej strony bowiem zaburzenia mowy utrudniają sytuację szkolną dziecka, z drugiej jednak – nieprzezwyciężone w porę trudności w nauce (głównie zaś w nauce czytania i pisania) i dłużej trwające niepowodzenia szkolne dziecka stają się przyczyną licznych napięć nerwicogennych i prowadzą do wtórnych zaburzeń rozwoju mowy jakimi może być np. jąkanie. Stwierdzono, że u dzieci, u których we wczesnym rozwoju funkcje mowy były funkcjami gorzej się rozwijającymi, powoduje powstawanie nowych objawów zaburzeń. "Większość dzieci ze szkół normalnych nie ma trudności w przyswajaniu sobie umiejętności pisania i czytania. Pewien jednak procent dzieci, nie może opanować w pełni kodu graficznego, myli litery, i nie może zapamiętać trwale nazw poszczególnych liter lub zasad pisowni. Zaburzenia w pisaniu i czytaniu stanowią problem ważny ze względu na ciągle dużą częstotliwość ich występowania.
     Pierwsze niepowodzenia w szkole, niedostateczne oceny i kompromitacja wobec kolegów wywołują niezadowolenie dziecka, zdenerwowanie, jego problemy z zachowaniem, albo często rozpacz lub też obojętność. Dziecko jest bezradne wobec trudności, których nie jest w stanie pokonać. Stan ten pogłębia się na skutek niewiedzy i niewłaściwego stosunku rodziców, którzy często nie znając prawdziwych przyczyn trudności dziecka przypisują to jego lenistwu. Dziecko doznaje upokorzenia i z poczuciem winy zamyka się w sobie, staje się apatyczne, nieśmiałe lub tez niezdyscyplinowane i agresywne."1
     Zaburzenia zachowania są dodatkowym utrudnieniem w osiąganiu postępów w nauce szkolnej.
     Dzieci mające trudności w czytaniu mają zazwyczaj kłopoty z językiem polskim. Mimo szeroko zakrojonej akcji "cała Polska czyta dzieciom", aby polubiły czytanie, one nadal nie lubią czytać. Niezaprzeczalnie to hamuje rozwój ich słownictwa i zdolności swobodnej komunikacji słownej. Trudności w pisaniu i czytaniu niezauważone wcześnie mogą być powodem trudności w uczeniu się innych przedmiotów, a w wyniku nawarstwiających się niepowodzeń nawet pozostawienia dziecka w tej samej klasie na drugi rok.
     Dzieci z zaburzeniami mowy mogą mieć trudności w pisaniu. Pisanie jest procesem złożonym. Czynność pisania, podobnie jak inne wyższe funkcje psychiczne, realizowana jest przy udziale całego funkcjonalnego układu, w którym uczestniczą takie funkcje, jak pamięć słuchowa, analiza słuchowa, kinestezja artykulacyjna, analiza wzrokowa i kinestezja ręki, zależne od różnych ale wspólnie pracujących obszarów kory mózgowej. Najbardziej skomplikowaną czynnością jest pisanie ze słuchu. Usłyszane słowa są bowiem werbalizowane. "W pisaniu spontanicznym samodzielnym źródłem nie są posłyszenia lecz myślenie słowne. Jako przyczyny zaburzeń funkcji percepcyjno – motorycznych, wywołujących u dzieci trudności w pisaniu i czytaniu, wymienia się minimalne uszkodzenie odpowiednich struktur mózgowych w życiu płodowym lub w czasie porodu, wrodzone zniekształcenie tych struktur mózgowych."2
     Coraz większa liczba dzieci rozpoczynających naukę w szkole, przychodzi do niej już z pewnym bagażem sytuacji problemowych, których doświadczyły w trakcie kształcenia nowych umiejętności w wieku przedszkolnym. W szkole wymaga się od nich zdobywania wiedzy i kolejnych umiejętności na coraz wyższym poziomie, a wielu z nich nie może temu sprostać. Słaba koncentracja uwagi, obniżony poziom syntezy i analizy wzrokowej, zaburzenia słuchu fonematycznego, brak gotowości do podjęcia nauki sprawiają, że dzieciom, u których takie dysfunkcje zaobserwowano zdobywanie przewidzianych programem nauczania wiadomości i umiejętności przychodzi z wielkim trudem.
     Starając się jak najlepiej pokierować ich edukacją nie można zapomnieć o fakcie, że procesy uczenia się zachodzą nie tylko w głowie. Jest wręcz przeciwnie – to całe ciało odgrywa integralną rolę w aktywności intelektualnej każdego człowieka, od najwcześniejszych ruchów do późnej starości. Efektywne uczenie się, a o takie przecież wszystkim chodzi, to zdobywanie umiejętności, które pozwalają wyrazić zdobytą wiedzę czyli po prostu poprawnie mówić, czytać, pisać, liczyć, rysować, grać itp.. Kształtując takie umiejętności używamy mięsni całego ciała, funkcjonujących w nim połączeń nerwowo – mięśniowych, mięśniowych nie wyłącznie głowy. Nie zapominajmy by ruch całego ciała wspomagał dalsze działania dydaktyczne.
     Jak już zaznaczyłam wcześniej, zaburzenia rozwoju mowy występują częściej w grupie uczniów doznających trudności i niepowodzeń w nauce niż w ogólnej populacji szkolnej. Fakt ten, od dawna zauważany przez praktyków jak i teoretyków jest dość jednoznacznie interpretowany, przy czym najczęściej związek między tymi zjawiskami bywa sprowadzany do niekorzystnego wpływu zaburzeń mowy na wyniki w nauce.
     Na podstawie dotychczasowych rozważań wiadomo, iż zaburzenia mowy u dzieci są najczęściej spowodowane ogólnym obniżeniem tempa rozwoju psychoruchowego, wybiórczymi deficytami zakresie funkcji słuchowych i kinestetyczno – ruchowych, zakłóceniami procesu lateralizacji oraz zaburzeniami uczuciowymi. Równocześnie wykazano, że te same zaburzenia stanowią o trudnościach uczniów w nauce. Jedynie zaburzenia percepcji wzrokowej, które w powstawaniu trudności szkolnych mają ogromne znaczenie, wywierają stosunkowo niewielki wpływ na opóźnienie rozwoju mowy. Wszystkie natomiast inne zaburzenia mogą stanowić wspólną przyczynę obu tych zjawisk.
     Zaburzenia leżące u podłoża wadliwego rozwoju mowy często bywają spowodowane zadziałaniem biologicznych czynników patogennych na układ nerwowy dziecka, niekiedy natomiast powstają na skutek niekorzystnych warunków środowiskowych, w których dziecko spędzało pierwsze lata swojego życia i w których zazwyczaj nadal jest przebywać w okresie szkolnym. Istnieje jednak duża grupa dzieci, u których zaburzenia rozwoju są wywołane zbiegiem obydwu tych rodzajów czynników patogennych: biologicznych i społecznych. Badania H. Spionek wykazały, iż z tej właśnie grupy rekrutują się w większości przypadków tzw. źli uczniowie. Wśród uczniów, którzy przejawiali zaburzenia mowy, a jednocześnie doznawali poważnych niepowodzeń w nauce, stwierdzono ponad 80% przypadków, kiedy to czynniki patogenne natury biologicznej tworzyły złożone układy z patogennymi czynnikami natury społecznej. Należy tutaj zwrócić uwagę na fakt, iż wśród dzieci leczonych systematycznie z powodu zaburzeń mowy w różnego typu poradniach dane liczbowe z tego zakresu są odmienne. W grupie pacjentów poradni wyraźnie większy jest bowiem odsetek dzieci pochodzących z rodzin troszczących się o dziecko i zapewniających mu właściwą opiekę i terapię. W grupie uczniów z niepowodzeniami, rekrutujących się ze szkół podstawowych, większość zaburzeń mowy (szczególnie w niższych klasach) nie była systematycznie leczona. Porównanie podgrupy uczniów przejawiających zaburzenia rozwoju mowy z inną podgrupą, w której pomimo istnienia takich samych deficytów rozwoju w zakresie funkcji słuchowych i kinestetyczno – ruchowych (uwarunkowanych najprawdopodobniej mikrouszkodzeniami układu nerwowego) nie stwierdzono zaburzeń mowy, wykazało, iż obydwie podgrupy różniły się w sposób istotny ze względu na warunki środowiskowe. Uczniowie z podgrupy pierwszej wychowywani byli w warunkach środowiskowych sprzyjających prawidłowemu rozwojowi mowy, natomiast uczniowie z podgrupy drugiej żyli w warunkach środowiskowych niekorzystnych dla rozwoju mowy. Osobny problem stanowi zaburzenie mowy – jąkanie. Często upatruje się szkołę jako czynnik nerwicogenny, obciążający układ nerwowy dziecka, bądź też jako źródło stanu frustracji uczuciowej różnego typu i rodzaju. I tak np. niektórzy autorzy sygnalizują fakt, iż dziecko, które było dotąd silnie uczuciowo związane z matką – odseparowane od niej z powodu pójścia do szkoły może zacząć się jąkać, albo też dziecko, które doznało w szkole urazu uczuciowego, może zacząć przejawiać fobię szkolną.
     W przeprowadzonych badaniach wymienione powyżej sytuacje należały do stosunkowo rzadkich, natomiast w większości przypadków ma miejsce postępujący proces znerwicowania się uczniów w warunkach dłużej trwających niepowodzeń szkolnych. W ramach zaś tego procesu objawy zaburzeń mowy, przede wszystkim zaś potęgującego się jąkania, stwierdzono aż w 28% przypadków. Szczegółowa ontogenetyczna analiza tych przypadków wykazała, "iż:

  • jąkanie pojawia się po raz pierwszy pod wpływem trudności i niepowodzeń szkolnych przede wszystkim u tych dzieci, u których we wczesnym dzieciństwie stwierdzono opóźnienie rozwoju mowy
  • objawy jąkania wykazują tendencję do nawrotów w sytuacjach nasilających się trudności w nauce
  • objawy jąkania szczególnie łatwo powstają i nasilają się w tych przypadkach, kiedy nie tylko szkoła, lecz i dom stają się źródłem napięć nerwicogennych (przyczyną powstawania oraz nasilania się napięć w rodzinie bardzo często stajecie zła sytuacja szkolna dziecka)
  • jąkanie szczególnie często występuje u tych uczniów, którzy natrafiają na trudności w nauce czytania i pisania i długo tych trudności nie potrafią przezwyciężyć."3
     Drugim zaburzeniem mowy, które wykazuje tendencje do potęgowania się w sytuacjach dłużej trwających niepowodzeń szkolnych, jest opóźnienie rozwoju mowy. Problem ten wiąże się ściśle z ogólnym obniżaniem się ilorazów inteligencji uczniów pod wpływem nieprzezwyciężonych trudności w nauce i dłużej trwających niepowodzeń. Istotne znaczenie ma tutaj niemożność korzystania z lektury przez uczniów z wyższych klas. Uczniowie, którzy nie opanowali w odpowiednim czasie umiejętności czytania, w większości przypadków zrażają się do czytania samodzielnego i nie wykorzystują swojej umiejętności nawet w tym znikomym stopniu, w jakim ją już posiadają. Różnice w zasobie pojęciowym między tymi uczniami a ich rówieśnikami stają się w miarę upływu lat nauki szkolnej coraz większe. W rodzinach o stosunkowo wysokim poziomie intelektualnym "rodzice różnymi sposobami starają się wyrównywać braki swoich dzieci spowodowane niechęcią do samodzielnej lektury i niemożnością nadążania za szkolnym programem. Sposoby te z punktu widzenia przezwyciężenia zasadniczych trudności w nauce nie zawsze są celowe, lecz w niektórych przypadkach chronią dziecko przed wtórnym opóźnieniem rozwoju słowno – pojęciowego."4 Niektórzy rodzice czytają dzieciom, mającym trudności w nauce czytania, ich obowiązkowe szkolne lektury, robią konspekty i wyciągi z lektur lub omawiają z dziećmi te zagadnienia, które będą poruszane przez nauczyciela w klasie.
     Zaburzeniem mowy, które wykazuje tendencję do częstych nawrotów w sytuacjach trudności i niepowodzeń szkolnych ucznia jest jąkanie. Natomiast opóźnienie rozwoju mowy połączone z opóźnieniem rozwoju słowno – pojęciowego myślenia – jest tym zaburzeniem, które na skutek trudności i niepowodzeń szkolnych ucznia ulega systematycznemu nasilaniu się bądź też pojawia się jako wtórne zaburzenie rozwoju, wywołane nieprzezwyciężonymi przez dłuższy czas trudnościami w nauce.
     " Z dotychczasowych rozważań wynika, iż w różnych klasach i na różnych etapach nauczania zmienia się rola poszczególnych zaburzeń w powstawaniu trudności szkolnych. Ponieważ jednak trudności doznawane w początkowych klasach rzutują w sposób bardzo istotny na dalszą karierę szkolną dziecka, wpływając niekorzystnie na jego postawę wobec nauki i szkoły, a ponadto są przyczyną wielu zaburzeń wtórnych – dlatego też te trudności można uznać za najważniejsze, a ich przyczyny za centralne dla całej problematyki niepowodzeń szkolnych."5 Wśród wszystkich trudności nauczania początkowego na czoło wysuwają się – trudności w nauce czytania i pisania określane jako dysleksja.
     Na terenie Francji badania ujawniły, iż ponad 50% dzieci dyslektycznych przebyło w dzieciństwie różnorakie zaburzenia mowy (opóźnienie rozwoju mowy, wady wymowy). U większości z tych dzieci zaburzenia nie zostały wyrównane i przetrwały do wieku szkolnego. Także badania przeprowadzone na grupach dzieci selekcjonowanych z punktu widzenia ich zaburzeń mowy potwierdzają tę zależność. U dzieci z opóźnieniem mowy badacze francuscy stwierdzają znacznie częstsze niż w grupie kontrolnej występowanie dysleksji oraz dysgrafii. W Belgii podaje się iż około 50% uczniów z zaburzeniami mowy wykazuje jednocześnie przejawy dysleksji oraz dysgrafii.
     Istnieją więc zależności między zaburzeniami rozwoju mowy a trudnościami w nauce czytania i pisania co stwierdzają zgodnie wszyscy autorzy zajmujący się tą problematyką. Dla części autorów sprawa wydaje się być oczywista uzasadniając, że czytanie i pisanie stanowią wyższy etap rozwoju mowy. Jeśli więc dziecko wykazywało odchylenie od normy w pierwszym etapie tego procesu (etap "mowy ustnej" lub "mówionej"), to musi niejako wykazywać również nieprawidłowości w etapie drugim ("mowy pisanej"). Część badaczy usiłuje jednak w dokładniejszy sposób określić zmiany zachodzące przy przejściu od mowy ustnej do pisanej. Wszelkie tego typu wywody poprzedzone bywają najczęściej oczywistymi dla każdego stwierdzeniami, iż fizjologiczne zadatki mowy ustnej są filogenetycznie wcześniejsze od fizjologicznych zadatków mowy pisanej, oraz że w swym ontogenetycznym rozwoju dziecko reaguje wcześniej, a zarazem bardziej spontanicznie na mowę ustną niż na mowę pisemną. Wielu autorów zwraca uwagę na udział artykulacji, początkowo głośnej, a później cichej, w przyswajaniu sobie przez dziecko umiejętności pisania. W świetle tych wszystkich wywodów wydaje się oczywiste, iż dziecko pisze tak, jak mówi, a zatem w piśmie bezpośrednie odzwierciedlenie znajdują wszelkie ewentualne wady artykulacji. Istnieje niezaprzeczalny związek między zaburzeniami mowy a późniejszymi trudnościami szkolnymi, dlatego tak niezwykle ważna stajecie wczesna diagnoza i rozpoczęcie działań terapeutycznych.

PRZYPISY:
  1. Styczek I., Logopedia, Warszawa 1979, s. 509
  2. Styczek I., Logopedia, Warszawa 1979, s.511
  3. Spionek H., Zaburzenia rozwoju uczniów, a niepowodzenia szkolne, Warszawa 1973, s.184
  4. Spionek H., Zaburzenia rozwoju uczniów, a niepowodzenia szkolne, Warszawa 1973, s.185
  5. Spionek H., Zaburzenia rozwoju uczniów, a niepowodzenia szkolne, Warszawa 1973, s.186

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie