Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Wpływ postaw rodzicielskich na osobowość dziecka

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 7500 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Emocjonalny związek rodziców i dzieci bywa z reguły bardzo silny, dlatego też niewątpliwie wzorców do naśladowania, wzorców moralnych dostarcza dziecku najbliższe otoczenie, a więc matka, ojciec, rodzina.
W pracy tej starano się wykazać, iż dla właściwego rozwoju jednostki bardzo ważne jest nie tylko postępowanie rodziców, ( pełne czasem dobrych chęci ), ale przede wszystkim uczucia i postawy, którymi to postępowanie jest motywowane. Wskazanie na tę zależność poprzez szczególne oddziaływanie pedagogów, psychologów spowodować może, iż uda się wpłynąć na zmianę niewłaściwych postaw rodziców.

DOROTA PODWOJSKA

WPŁYW POSTAW RODZICIELSKICH NA OSOBOWOŚĆ DZIECKA

     Już od pierwszych dni swego życia dziecko sygnalizuje potrzebę kontaktu z obojgiem rodziców, a więc z matką i ojcem. Rodzice zaangażowani w sprawy wychowania mają pierwszorzędne znaczenie dla kształtowania się właściwego zachowania i pewnych rysów osobowości dziecka. Wpływ rodziców trwa przez wiele lat, gdyż mimo przeobrażeń w samej rodzinie, w miarę przechodzenia przez różne fazy rozwoju jest ona dla dziecka stałym środowiskiem wychowawczym. Okres dzieciństwa jest okresem największej plastyczności psychicznej, największej podatności na wpływy zewnętrzne.
     Większość pedagogów, psychologów, a także lekarzy zdecydowanie twierdzi, że w ogólnym rozwoju dziecka ogromną rolę odgrywają warunki, w jakich ono żyje, racjonalna i serdeczna opieka nad nim.
     M. Ziemska przytacza wyniki licznych badań ogłaszanych w publikacjach światowych, a związanych z różnego rodzaju wpływem rodziców na zachowanie się dzieci, przy czym większość tych badań dotyczy wpływu matki. Wyniki tych badań wskazują na szeroki zakres wpływu postępowania rodziców na dzieci, a także na siłę ich oddziaływania. Nie negując wagi stosowania różnych środków wychowawczych, jak sposobów karania i nagradzania, czy sposobów precyzowania powinności, zakazów i nakazów, czyli wprowadzania norm postępowania, należy stwierdzić, że " podstawowym elementem decydującym o większym lub mniejszym powodzeniu rodziców w zakresie wychowania jest właśnie ich stosunek uczuciowy do dziecka, nazywany postawą rodzicielską"( M. Ziemska, 1980, s. 167).
     W piśmiennictwie spotykamy jedynie ogólne definicje postaw, brak natomiast definicji postawy rodzicielskiej.
     Za najbardziej rozpowszechnione można uznać zdefiniowanie postawy jako " struktury poznawczo- uczuciowo- wolicjonalnej; ukierunkowującej zachowanie człowieka wobec jakiejś osoby, sytuacji czy problemu, czyli ogólniej mówiąc jakiegoś przedmiotu. Element uczuciowy jest najbardziej charakterystycznym składnikiem tej struktury ( Rosenberg i Horland, 1960, Catell, 1964)" ( op.cit., str.168).
     Analogiczne definicje strukturalne postawy podają w Polsce T. Mądrzycki (1970), S. Mika (1966) oraz S. Nowak (1970).
     "Postawą pewnego człowieka wobec pewnego przedmiotu jest ogół względnie trwałych dyspozycji do oceniania tego przedmiotu i emocjonalnego nań reagowania oraz ewentualnie towarzyszących tym emocjonalno- oceniającym dyspozycjom względnie trwałych przekonań o naturze i własnościach tego przedmiotu" ( Nowak, 1973, s. 23).
     M. Ziemska ( 1980, s. 168) wstępnie określa postawę rodzicielską jako: "występującą u rodziców tendencję do odczuwania dziecka, myślenia o nim i zachowania się – werbalnego i niewerbalnego- w pewien określony sposób wobec niego".
     Każda postawa zawiera trzy elementy- składniki: myślowy, uczuciowy i element działania.
     Podobnie trzy składniki postawy wymienia T. Tomaszewski ( za Ziemska, 1973, s. 32), który pisze: " Kiedy mówimy o czyjejś postawie wobec jakiejś sprawy, to mamy na ogół na myśli: po pierwsze- jego wiedzę i przekonania na ten temat; po drugie- jego oceny i stosunek uczuciowy do sprawy; po trzecie- to, co zdolny jest w tej sprawie zrobić".
     W literaturze polskiej obszerne omówienie problematyki postaw rodzicielskich znajduje się w pracy J. Rembowskiego ( 1972 ).
     J. Rembowski ( 1978, s. 151-152 ) podaje następującą definicję postawy rodzicielskiej: "Postawa rodzicielska jest to całościowa forma ustosunkowania się rodziców ( osobno matki, osobno ojca ) do dzieci, do techniki oddziaływania, do zagadnień wychowawczych itp. ukształtowania podczas pełnienia funkcji rodzicielskich". A zatem można przyjąć, że postawa rodzicielska to uczucia związane z dzieckiem, myślenie o nim i zachowania wobec niego.
     W przypadku mojej pracy najbardziej istotną definicją postawy rodzicielskiej wydaje się być definicja M. Ziemskiej ( 1973, s. 32 ):
     "Postawa rodzicielska, jest nabytą strukturą poznawczo-uczuciowo-wolicjonalną, ukierunkowującą zachowanie się rodziców wobec dziecka. Ta tendencja do negowania w określony sposób w stosunku do dziecka musi być w pewnym stopniu utrwalona, aby mogła zyskać miano postawy rodzicielskiej". Chodzi tu o stały w pewnym okresie czasu komponent emocjonalny, który dominuje w sposobie odnoszenia się do dziecka i w postępowaniu z nim.
      Postawy, szczególnie rodzicielskie, są zazwyczaj plastyczne i podlegają zmianom w miarę, jak zmienia się ich przedmiot, czyli dziecko w różnych fazach rozwoju. W miarę dorastania dziecka maleje konieczność bliskiego kontaktu fizycznego, a wzrasta i rozbudowuje się kontakt i więź psychiczna z rodzicami.
      Pierwsze próby wyróżnienia poszczególnych typów postaw rodzicielskich czynione były od lat trzydziestych naszego stulecia. Jako pierwszy D. Levy ( 1943 ) badał postawę nadmiernej opiekuńczości u matek.
      L. Kanner ( za Przetacznikowa, Włodarski, 1983 ) wyróżnia cztery typy postaw rodzicielskich: akceptację i miłość, jawne odrzucanie, perfekcjonizmu oraz nadmierną opiekuńczość.
     Jedną z najbardziej interesujących typologii jest model Anny Roe, opublikowany w 1957 r., a przytaczany przez specjalistów w latach sześćdziesiątych ( Schaefer, 1961; Crites, 1969 ). Jednak tak interesująco opisany model, podobnie inne rodzaje typologii uwzględnia przede wszystkim postawy rodzicielskie niepożądane ze względu na rozwój dziecka, ze szkodą dla postaw pożądanych.
      Każda z tych typologii ( Plater, Roje, Schaefer ) zdaje się sugerować, że o wiele mniej jest zachowań rodzicielskich korzystnych niż niekorzystnych.
      Tak więc, pomijając omawianie wspomnianych typologii skoncentrujemy się na modelu typologii polskiej, odróżniającej właściwe, prawidłowe postawy rodzicielskie od postaw niewłaściwych, nieprawidłowych. Twórcą tego modelu jest cytowana już M. Ziemska. Poznanie typologii postaw rodzicielskich właściwych sprzyja uzyskaniu dobrych wyników wychowawczych i zapobiega powstawaniu zaburzeń osobowości.
      U podłoża niewłaściwych postaw rodzicielskich leży na ogół, nadmierny dystans uczuciowy wobec dziecka, bądź nadmierna koncentracja na nim.
      Wyraz " dystans" określa " odległość psychiczną" rodziców wobec dziecka. Należy zaznaczyć, że rodzice z " dystansem" nie są zwróceni " ku dziecku", ale albo "przeciw dziecku", albo "poza dziecko", albo "obok dziecka".
      Nadmierna koncentracja oznacza, że nie ma żadnego dystansu, rodzice są zbyt blisko "przy dziecku" lub też "nad nim". Ten bliski kontakt psychiczny powoduje, że rodzice nie są zwróceni ku dziecku jako rozwijającej się odrębnej jednostce ludzkiej i wówczas nie pozostawiają mu dość swobody wzrastania. Zaburzenia kontaktu z dzieckiem przejawiają się w kilku charakterystycznych formach, które ilustruje następujący schemat.

NADMIERNA KONCENTRACJA
  1. kontakt agresywny

    albo
  2. ucieczka od kontaktu
NADMIERNY DYSTANS
  1. kontakt uporczywie korygujący

    albo
  2. kontakt zbyt bliski na poziomie wcześniejszej fazy rozwojowej
     Są to: przy nadmiernym dystansie- kontakt agresywny ( rodzice "przeciw dziecku") lub też- unikanie, wycofywanie się z kontaktu z dzieckiem ( rodzice "poza dzieckiem" czy "obok", lecz nie "ku dziecku"), przy nadmiernej koncentracji uczuciowej- uporczywe i sztywne dążenie do korygowania zachowania dziecka ( rodzice "nad dzieckiem") albo trzymanie dziecka przy sobie i ograniczanie innych kontaktów społecznych ( rodzice "przy dziecku").
     Jednocześnie należy podkreślić, że wyżej wskazane formy zaburzeń kontaktu z dzieckiem wiążą się z pewnymi cechami zachowania rodziców, które można ująć także jako dwa bieguny drugiego wymiaru, a zatem dominacji i zbytniej uległości.
     Kontakt agresywny z dzieckiem ( czyli "przeciw dziecku"), podobnie jak kontakt uporczywie korygujący ( z pozycji "nad dzieckiem") ma związek z postępowaniem rodzicielskim dążącym do dominacji, podczas gdy unikanie kontaktu czy zbyt bliskie utrzymywanie dziecka przy sobie wiąże się ze zbytnią uległością rodziców.
     Wymienione powyżej rodzaje zaburzeń kontaktu z dzieckiem są czynnikami wyznaczającymi podstawowe (główne) typy nieprawidłowych postaw rodzicielskich, a mianowicie postawy: "odtrącającą, unikającą, zbyt wymagającą i nadmiernie chroniącą" Ziemska, 1969, s. 82).
     Rozpatrzymy teraz, co sprzyja kształtowaniu się właściwego kontaktu z dzieckiem. Będzie to podejście do dziecka bez przesadnej koncentracji, ale i bez nadmiernego dystansu, więc kontakt swobodny, a nie zbyt napięty czy zbyt luźny. Chodzi zatem o takie podejście, które można określić jako zrównoważone, swobodne, skierowane " ku dziecku" i nastawione na jego rzeczywiste potrzeby.
     Z drugiej strony powinno to być podejście oparte na pewnej autonomii wewnętrznej, w miarę stanowcze i stałe, mogące stanowić dla dziecka oparcie i autorytet, nie zaś władcze, dyrygujące ani też uległe czy bierne.
     Pozytywne postawy rodzicielskie przejawiają się w: akceptowaniu dziecka i obdarzaniu go uczuciem, rozumnym dawaniu mu swobody, stałym ( bezpośrednim i pośrednim) zainteresowaniu dzieckiem, nastawieniu na ciągłe jego poznawanie i wspomaganie jego rozwoju, szanowaniu jego godności i indywidualności, dostrzeganiu różnych potrzeb i ich zaspokajaniu, a także w stawianiu wymagań dostosowanych do możliwości dziecka i wdrażanie go do samowychowania. Właściwe postawy rodziców sprzyjają kształtowaniu się pożądanych zachowań u dzieci. Są to takie postawy, jak: akceptacja dziecka, współdziałanie z dzieckiem, zapewnienie dziecku rozsądnej swobody i uznanie równych praw dziecka ( Ziemska, 1965 ).
      Niewłaściwe postawy rodzicielskie powodują ujemne skutki wychowawcze, objawy nerwicowe, zachowania aspołeczne czy antyspołeczne dziecka.
      Postawa odtrącająca. Dziecko jest dla rodziców ciężarem. Poszukują więc dla niego zakładu opiekuńczo- wychowawczego, aby przejął ich obowiązki. Rodzice nie lubią dziecka, żywią do niego urazę za to, że nie spełniło ich oczekiwań. Stale je krytykują, kierują nim stosując rozkazy, surowe kary i represje.
     Taka postawa kształtuje u dziecka agresję, nieposłuszeństwo, uciekanie się do kłamstwa. Staje się przyczyną aspołecznego zachowania lub też wywołuje reakcje nerwicowe, jak: lękliwość, bezradność, tiki, obgryzanie paznokci, moczenie się itp.
      Postawa unikająca. Obojętność rodziców wobec własnego dziecka powoduje, że kontakt z nim jest luźny, ograniczony do minimum. Pozornie są bardzo liberalni, a w rzeczywistości niedbali. Bywają też zupełnie beztroscy, aż do braku odpowiedzialności. Cechuje ich brak zainteresowania sprawami dziecka, które jest zostawione bez pomocy i nie bierze udziału we wspólnych zajęciach, pracach i przyjemnościach. Taka postawa powoduje, że dziecko staje się uczuciowo niestałe, niezdolne do koncentracji w nauce, nieufne, a nawet bojaźliwe, łatwo popada w konflikty ze szkołą i rodzicami.
      Postawa nadmiernie wymagająca. Rodzice stawiają dziecku maksymalne wymagania. Dziecko jest pod presją przesadnych wymagań rodziców i nie może im sprostać. Rodzice zaś krytykują je, zmuszają do wysiłku ponad możliwości dziecka. Wywołuje to bunt i protest dzieci i młodzieży. Sprzyja kształtowaniu się takich cech, jak brak wiary we własne siły, niepewność, lękliwość, obsesje, a nawet pozory niedorozwoju.
      Postawa nadmiernie chroniąca powstaje wówczas, gdy rodzice są nadmiernie skoncentrowani na dziecku, ale posiadają cechę uległości. Ten typ postawy zawiera takie postawy cząstkowe jak np. traktowanie dziecka jako dzidziusia, przesadnie opiekuńcze i nadmiernie pobłażliwe, niedocenianie możliwości dziecka, a szczególnie możliwości jego praktycznego działania, rozwiązywanie za nie trudności, utrudnianie samodzielności. Równocześnie matka ulega dziecku, toleruje jego zachcianki i niewłaściwe wyczyny dziecka, zaspokaja każdy kaprys i pozwala panować nad sobą czy nad rodziną. Postawa nadmiernie chroniąca powoduje w rezultacie to, że dzieci wyrastają na jednostki bierne, infantylne, bez inicjatywy, a czasem odwrotnie: zarozumiałe, egoistyczne, zuchwałe i samolubne.
      W ostatnich badaniach nad postawami rodzicielskimi M. Ziemska (1981) zastosowała odmienne nazewnictwo wyróżniając postawy: górowania nad dzieckiem, bezradności wobec dziecka i jego wychowania, koncentracji uczuciowej na dziecku oraz dystansu w kontaktach z nim.
     Podsumowując należy stwierdzić, że postawy rodzicielskie sprzyjają rozwojowi pewnych cech zachowania się dzieci.
      Dobre, właściwe postawy rodzicielskie decydują o pełnym rozwoju możliwości dziecka i nie prowadzą do powstania zaburzeń w jego zachowaniu. Natomiast takie postawy jak odrzucanie dziecka, unikanie z nim kontaktu, nadmierne ochranianie czy nadmierne wymagania i zmuszanie, udaremniają zaspokajanie podstawowych potrzeb psychospołecznych: potrzeby doznawania życzliwości i miłości, współdziałania, aktywności i samorealizacji oraz potrzeby godności, poczucia własnej wartości. Niezaspokojenie którejś z tych potrzeb znajduje swój wyraz w pojawianiu się początkowo zaburzeń w zachowaniu dziecka, a po jakimś czasie trwałych ujemnych rysów osobowości z cechami nerwicowymi.
      Jak zauważa jedna z czołowych autorek zajmującymi się dziećmi: " W praktyce klinicznej rzadko spotykamy zbliżone postawy obojga rodziców, znacznie częściej są one rozbieżne. Dopiero ich wypadkowa tworzy specyficzny dla poszczególnej rodziny rodzinny klimat wychowania- określany też często jako atmosfera wychowawcza czy rodzinna" (Obuchowska, 1976, s. 154).
      Obserwowanie matki czy ojca przez dziecko umożliwia mu wzbogacenie swojego repertuaru zachowań o nowe sposoby postępowania, może skłonić je do pewnego wyboru. Małe dziecko na ogół chętnie i spontanicznie identyfikuje się ze swoimi rodzicami, bo są oni najważniejszymi osobami ich dziecięcego świata. Starsze dzieci także pragną tej identyfikacji- ale niestety nie zawsze wzór rodzicielski jest taki, jaki być powinien.

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie