Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Rola procesu kształcenia dla wszechstronnego rozwoju dziecka

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 8761 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

1. Uczenie się jako wyraz aktywności intelektualnej dziecka.

Proces kształcenia określa „kierunek zarówno udzielania wiadomości i umiejętności, jak i ćwiczenia umysłu” . W procesie kształcenia występuje zarówno uczenie się jak i nauczanie. Czynność uczenia się wykonywana jest w sposób świadomy lub przypadkowy przez samych wychowanków, zaś czynności nauczania przez kogoś organizującego sytuacje zmierzające do przyswojenia wiedzy dotyczącej najważniejszych dziedzin przyrody, życia społecznego, techniki, kultury, a także do rozwinięcia u nich zainteresowań, zdolności poznawczych : spostrzegania, wyobraźni, uwagi, pamięci, myślenia i mowy : wpajania zasad wartościowego postępowania. Tak szeroko rozumiane zadania kształcenia nie tylko wzbogacają umysł wychowanka i zapewniają jego rozwój, lecz uczą rozumieć stosunki społeczne oraz postępować w sposób właściwy, wpływają więc na niego w sposób wszechstronny. Końcowym rezultatem takiego oddziaływania dydaktyczno – wychowawczego jest wykształcenie ogólne.
Głosić, iż edukacja przedszkolna zmierza do wszechstronnego rozwoju dzieci, znaczy tyle, co dążyć w jej toku do osiągnięcia harmonii w rozwoju intelektualnym, moralnym i fizycznym dzieci, do osiągnięcia zgodności między ukształtowaniem osobowości, a włączeniem jednostki w życie zbiorowe. W wychowaniu umysłowym dziecka przedszkolnego chodzi nie o wyłączne opanowanie wiadomości, lecz o zdobywanie metody pozwalającej na zaspokajanie ciekawości świata. Zapamiętane wiadomości ulegają zapomnieniu. To zaś doświadczenie, które dziecko zdobędzie w wyniku samodzielnych działań poznawczych, czy społecznych, wzmocnione przeżyciem związanym z pokonaniem pewnego trudu i z poczuciem uzyskania pożądanego efektu, staje się doświadczeniem trwalszym. „Zdobycie pewnego zasobu wiedzy w wyniku swobodnych badań i spontanicznego wysiłku przyczyni się do lepszego jej zapamiętania, a przede wszystkim pozwoli uczniowi na przyswojenie metody, którą będzie się posługiwał przez całe życie i która nieustannie zwiększać będzie jego ciekawość, bez ryzyka wyczerpania zasobu wiedzy” . Aktywność intelektualna wyraża się w poznawaniu świata i siebie poprzez korzystanie z nagromadzonej przez innych wiedzy, ale również w samodzielnym odkrywaniu świata, w rozwiązywaniu odpowiednio dobranych problemów, których rozwiązanie wymaga myślenia konwergencyjnego.
Jakimi sposobami zapewnić można przedszkolakowi, czy uczniowi zdobycie własnej metody poznawania świata, bądź uczenia się? I czy w ogóle można mówić o uczeniu się w wieku przedszkolnym?
Aktywność intelektualną realizuje dziecko w wieku przedszkolnym w dwojaki sposób : poprzez przyswajanie wiedzy o otaczającym świecie lub też jej samodzielne odkrywanie. W dzieci przedszkolnych aktywność intelektualna często objawia się w pytaniach. S. Szuman każde pytanie dziecka uważa za wyraz myśli, za potrzebę wyjaśnienia trudności „ ... w pytaniach przypada dziecku w udziale odkrycie i postawienie problemu. Następuje to z okazji natrafienia na trudność, dzięki zastosowaniu przez sformułowanie jej w pytaniu” . Na pytania dziecka najczęściej odpowiadają dorośli. Na pytania dziecko może również szukać odpowiedzi samodzielnie poprzez działanie na przedmiotach i eksperymentowanie.
W poszukiwaniu zmierzającym do uzyskania pożądanego efektu szczególną rolę odgrywają dorośli. Ich sposób odpowiadania na pytania, czy podawania wiedzy w innej formie, a więc opowiadania, ilustracji, przeźrocza, pomaga dziecku w przyswojeniu sobie wiadomości. Pożądany efekt może dziecko osiągnąć nie tylko na podstawie pytań, słuchania, czy też oglądania, lecz również dzięki własnemu poszukiwaniu i odkryciu.
Doświadczenia zdobyte w toku własnej działalności odgrywają więc decydującą rolę w poszanowaniu nie tylko skutków działania, ale także w poznawaniu stosunków i zależności między rzeczami znajdującymi się w świecie zewnętrznym . Chodzi o to, aby dziecko wykonując różne czynności praktyczne, prowadząc określone doświadczenia samodzielnie dochodziło stopniowo do określonych pojęć. W praktyce pedagogicznej dość długo rozpowszechniony był pogląd, że pełnowartościowe pojęcia mogą ukształtować się u uczniów dopiero między 10 a 19 rokiem życia. Jednak wyniki badań eksperymentalnych prowadzonych w wielu krajach, wykazały, że dzięki odpowiedniej organizacji pracy dydaktycznej, zastosowaniu właściwości metod i środków dydaktycznych pełnowartościowe pojęcia można kształtować już u dzieci 5 – 6 letnich. Prace P. Salpierina i D. Elkonina dotyczące możliwości poznawczych dzieci w młodszym wieku szkolnym wykazały, że aby rozwój procesów myślowych przebiegał prawidłowo, powinien być poprzedzony przemyślanym, planowym przygotowaniem dzieci do tego typu działalności już w okresie przedszkolnym .
Kształtowanie czynności myślenia u dzieci w wieku przedszkolnym można rozpatrywać w dwóch płaszczyznach – psychologicznej i pedagogicznej. O ile psychologia rozwojowa rozpatruje proces myślenia głównie od strony jego struktury i przebiegu, formułuje prawidłowości dotyczące rozwoju czynności operacji i struktur umysłowych, o tyle psychologię wychowawczą i dydaktyczną interesują między innymi metody, warunki oraz niezbędne środki umożliwiające świadome i planowe ich kształtowanie.
Zapoznając dzieci z różnymi pojęciami – pisze J. S. Bruner – „nie trzeba i nie należy niewolniczo stosować się do naturalnego przebiegu ich rozwoju umysłowego, ale trzeba nim także kierować dostarczając okazji do myślenia, które by ten rozwój posuwało naprzód” . Wychodząc z założenia, że naczelnym zadaniem w dziedzinie wychowania umysłowego jest między innymi aktywizowanie procesów poznawczych, proces ten należy koncentrować na takiej działalności, która czyniłaby dziecko nie tylko obiektem zabiegów wychowawczo – dydaktycznych, lecz także czynnym uczestnikiem podejmowanych działań.
Warunkiem kształtowania procesów myślowych dziecka jest przede wszystkim stwarzanie sytuacji aktywizujących, właściwych motywów działania oraz stawiania przed nim takich problemów, które jednak nie przekroczą jego możliwości umysłowych. Stąd potrzeba dużej znajomości dzieci.


2. Nauczanie czynnościowe.

Za jedną z najskuteczniejszych metod kształtowania pojęć przyjmuje się koncepcję czynnościowego nauczania . Zgodnie z nią prawidłowy rozwój myślenia wymaga odpowiedniego organizowania czynności dziecka z zastosowaniem odpowiednio dobranych środków dydaktycznych tak, aby sprzyjały wyzwalaniu samodzielnej aktywności dziecka. Tak więc nauczanie czynnościowe nie jest nową metodą nauczania, lecz psychologicznie i pedagogicznie uzasadnionym podejściem metodycznym, w którym dobór i organizacja konkretnych czynności dzieci jest szczególnie ważnym elementem procesu dydaktycznego.
Obserwacja praktyki przedszkolnej pozwala stwierdzić, że czynnościowe nauczanie jest również najbardziej dostosowane do właściwości psychicznych dzieci w wieku przedszkolnym. Stosowanie w procesie dydaktycznym czynnościowych metod nauczania umożliwia wychowankom nie tylko przechodzenie od niższych do wyższych poziomów myślenia, ale także w sposób naturalny wyzwala ich aktywność, skłania do poszukiwań, podtrzymuje zainteresowania, ułatwia koncentrację uwagi, skutecznie przeciwdziałając zmęczeniu i znudzeniu.
W literaturze przedmiotu metody czynnościowe utożsamia się z metodami praktycznymi. Do tej grupy zalicza się te wszystkie metody, w których wykorzystuje się działania manualne dzieci, wiodące do zdobywania wiedzy na temat otaczającej rzeczywistości. Dydaktyka nauczania początkowego rozszerzyła pojęcie metody czynnościowej na wszystkie te metody, których elementem są działania ruchowe, manipulacyjne, wykorzystywane tak dla przekształcania rzeczywistości jak i dla jej badania. W tym ujęciu do grupy metod czynnościowych włącza się nie tylko metody praktyczne, ale wszystkie zabawy ruchowe, gry dydaktyczne, wszelkie metody poglądowe, wykorzystujące poglądowość w sposób czynny oraz metody słowne, którym towarzyszą różne ćwiczenia graficzne.
Wychodząc z założenia, że dziecko w wieku przedszkolnym nie ma jeszcze wystarczającego zasobu wiedzy, która by mu umożliwiła zupełnie samodzielne rozwiązywanie zadań – pokazanie wzorca działania oraz podanie ogólnej instrukcji, można by uznać za tok postępowania zupełnie słuszny. Niemniej jednak wiemy, że nauczanie wyłącznie według wzorca lub przez naśladownictwo nie sprzyja rozwijaniu samodzielnego myślenia, nie prowadzi do ukształtowania odwracalnych operacji umysłowych, a których znaczenie w procesie nabywania umiejętności i nawyków jest ogromne. Zadaniem nauczyciela przedszkola jest zachęcanie dzieci do podejmowania samodzielnych prób rozwiązywania problemów wynikających z codziennych zabaw, zajęć, gier dydaktycznych, a więc rozbudzanie ich postawy badawczej. Uczenie się powinno być uwarunkowane wysoką aktywnością dzieci, w której czynności manipulacyjne, werbalne i umysłowe wzajemnie się przeplatają i uzupełniają.
Chodzi o to, aby dziecko w rozwiązywaniu zleconych zadań snuło własne pomysły i w ten sposób rozwijało postawę twórczą . Owa przemienność elementów danego problemu, czyli jego powtarzanie (przetwarzanie informacji przez nauczyciela, pobudzanie inwencji twórczej dziecka) to rezultat odpowiednio organizowanego przez nauczyciela procesu uczenia się.

3. Zabawowe formy uczenia się.

Właściwości psychiczne dziecka wieku wczesnoszkolnego wymagają takiej organizacji zajęć, wśród których na pierwsze miejsce w procesie nauczania wysuwa się żywiołowość, skłonność do zabawy, do ruchu, co wyzwala konieczność ekspresji, warunkującą chęć do wysiłku. Jednym z warunków zaangażowania ucznia w procesie lekcyjnym jest stosowanie takich form organizacyjnych, które odpowiadają jego merytorycznym potrzebom. Warunki te spełnia spontaniczna działalność dziecka, temat bliski dziecku, temat niepokojący je, otwarty, oczekujący odpowiedzi. Ta otwartość pobudza dziecko do rozwiązania danej trudności.
Przez stosowanie różnorodnych form organizacji zajęć, licznych gier, zabaw dydaktycznych, rozwiązywanie wplatanych w tok nauki zagadek, rebusów, krzyżówek itp., zmusza się uczniów do samodzielnego wysiłku myślowego, koncentruje ich uwagę, kształci spostrzegawczość, pamięć i wyobraźnię, odrywa się od nużącego zazwyczaj sylabizowania tekstów elementarza i prowadzi do emocjonalnego zaangażowania w procesie poznawczym . Dokonuje się u dziecka przejście od zabawy i gry dydaktycznej do uczenia się świadomego, pociągając za sobą zmianę organizacyjnej struktury procesu nauczania.

4. Struktura procesu nauczania.

Jak już wspomniałam przejście od zabawowych form procesu nauczania do uczenia się świadomego pociąga za sobą zmianę organizacji procesu nauczania. Wyraźniej zaczynają się wyodrębniać dwie formy organizacji tego procesu : nauczanie zbiorowe i nauczanie indywidualizujące. W nauczaniu zbiorowym (praca z całą klasą) wszyscy uczniowie zajmują się równocześnie tym samym tematem, rozwiązują te same zadania, problemy.
O wartości pracy zbiorowej decyduje stopień aktywności i samodzielności uczniów oraz od nauczyciela, jego umiejętności zainteresowania uczniów tematem oraz od uaktywnienia ich na lekcji.
Nauczanie indywidualizujące może przybrać dwie formy organizacyjne : pracę w grupach lub zespołach oraz pracę indywidualną. Mogą to być grupy jednorodne lub zróżnicowane. W skład grup jednorodnych mogą wchodzić uczniowie prezentujący wyrównany poziom uzdolnień, zaś do grup zróżnicowanych – uczniowie zdolni, przeciętnie uzdolnieni lub mniej uzdolnieni. Organizacja na grupach jednorodnych kryje w sobie niebezpieczeństwo zróżnicowania poziomu nauki poszczególnych grup, gdyż grupy „silne” rychło odbiegają wynikami od grup „słabszych”, co dezintegruje klasę, wywołując niekiedy antagonizmy grupowe. Jest to zjawisko takiego doboru pedagogicznego, który w zasadzie nie zdaje egzaminu w praktyce szkolnej .
Interesującą odmianą organizacji procesu dydaktycznego jest „binarny system uczenia się”, czyli uczenie się we dwoje, zarówno na lekcjach szkolnych jak i w czasie odrabiania zadań domowych . Nie zawsze jednak uchwytne są „metody i techniki” tej dziecięcej dydaktyki, gdyż w binarnym uczeniu się występują nierzadko jakieś skróty słowne oraz gesty, których odbiór i rozumienie właściwe jest tylko zainteresowanym dzieciom.

5. Rola nauczyciela w rozwijaniu twórczej aktywności dzieci, uczniów.

Jeżeli uświadomimy sobie, że proces rozwoju uspołecznionej osobowości dziecka, ucznia, proces przygotowania go do życia i pracy w różnych kręgach społecznych rozpoczyna się już od pobytu dziecka w przedszkolu, to zrozumiemy dlaczego należy dużą troską otoczyć wychowanie przedszkolne i nauczanie początkowe. O skuteczności pracy dydaktyczno – wychowawczej w przedszkolu i szkole najlepiej świadczy znana prawda, że kto miał szczęście spotkać w dzieciństwie dobrego nauczyciela, ten z wdzięcznością wspomina go przez całe życie. Nauczanie początkowe jest sztuką trudną, która wymaga od nauczyciela gruntownego przygotowania naukowego i psychologiczno – pedagogicznego.

Bibliografia:

1. Z. Mysłakowski, Proces kształcenia i jego wyznaczniki, Warszawa 1970, PZWS.

2. S. Lipina, Kształtowanie pojęć dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa 1984, WSiP.

3. J. Piaget, Dokąd zmierza edukacja?, Warszawa 1977, PWN.

4. S. Szuman, Dzieła wybrane, tom 1, Warszawa 1985, WSiP.

5. B. Wilgocka – Okoń, Wychowanie umysłowe w przedszkolu, Wychowanie w przedszkolu nr 10/1986.

6. S. Szuman, Rola działania w rozwoju umysłowym małego dziecka, Wrocław 1955, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

7. H. Moroz, Rozwijanie pojęć matematycznych u dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa 1982, WSiP.

8. P. Barczyk, Z zagadnień nauczania czynnościowego, Wychowanie w przedszkolu nr 4/1988.

9. J. S. Bruner, Poza dostarczone informacje, Warszawa 1978, PWN.

10. Z. Krygowska, Zarys dydaktyki matematyki, Cz. I, Warszawa 1977, PZWS.

11. J. Zborowski, Rozwijanie aktywności twórczej dzieci, WSiP 1986.

12. J. Zborowski, Unowocześnianie metod nauczania, Warszawa 1966, PZWS.

Opracowała
Małgorzata Lach
Zespół Szkolno - Przedszkolny w Pewli Ślemieńskiej

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie