W powszechnej opinii, dziecko zostaje ofiarą jedynie, dlatego że wyróżnia się wyglądem lub sposobem mówienia: jest grube, w okularach, rude, inaczej ubrane niż inni, ma wadę wymowy lub mówi dialektem. Prawda jest jednak taka, że nie mniej ważne, a może nawet ważniejsze, są pewne cechy charakteru i prezentowane zachowania. O ile różny od innych wygląd może przyczynić się do aktu agresji, to zachowanie dziecka przyczynia się do tego, że akty agresji są ponawiane lub nie. Najczęściej te same dzieci są wielokrotnie przedmiotem prześladowania, a więc istnieje typ potencjalnej ofiary.
„Typowa” ofiara szkolnego prześladowania jest albo nieśmiała, lękowa, niepewna siebie i trzymająca się na uboczu lub przeciwnie – jest to dziecko, którego „wszędzie pełno”, niespokojne, pobudliwe, wytwarzające wokół siebie atmosferę irytacji i napięcia. Jego zachowania odbierane są przez rówieśników jako prowokujące - ten typ ofiary, to często dzieci cierpiące na ADHD.
Zajmując się ofiarą przemocy szkolnej, powinniśmy mieć na uwadze dwa równorzędne cele: zapewnienie dziecku bezpieczeństwa i wyprowadzenie go z roli ofiary. Ofiara ma tendencję do ponawiania i pogłębiania zachowań, które już raz przyczyniły się do prześladowań: typ prowokujący, na skutek napięcia spotęgowanego doznanym aktem agresji, zachowuje się jeszcze bardziej niespokojnie a typ pasywny jeszcze bardziej niepewnie i lękowo, stając się tym samym jeszcze łatwiejszym „łupem”. W ten właśnie sposób sprawdza się samospełniające się proroctwo, powstaje błędne koło: przekonanie, że jest się ofiarą powoduje zachowania wiktymogenne, które przyczyniają się do kolejnych aktów przemocy.
Zastanówmy się, co czuje ofiara przemocy? Pierwsze, co się nasuwa to: poczucie krzywdy, lęk i bezradność, ale i także poczucie winy i wstydu, ponieważ nie dało sobie rady z napastnikiem. Tym większy wstyd, im więcej było widzów zdarzenia. Dziecko boi się, że znowu, je TO spotka i nikt nie przyjdzie z odsieczą. Zwrócenie się do dorosłych, może spowodować zemstę ze strony sprawcy lub jego kompanów. Aby chciało skorzystać z pomocy, musi wpierw uwierzyć, że może liczyć na wsparcie i dyskrecję pedagoga. Musi być wysłuchane.
Jak rozmawiać z ofiarą agresji?:
- okaż ciepło i akceptację, zapewnij o dyskrecji i swoich intencjach (o dyskrecji - nie o tajemnicy, bo być może będziesz musiał z kimś porozmawiać, obiecaj jednak, że nie zrobisz tego bez wcześniejszego uzgodnienia)
- przypomnij normy i prawa, które go bronią i powiedz, że nie zgadzasz się na to, by go krzywdzono
- doceń odwagę (zwrócił się o pomoc)
- nie wyręczaj w mówieniu (nie zakładaj, że wiesz, co myśli i czuje, dopóki tego nie usłyszysz)
- słuchaj aktywnie ( używaj parafrazy, sprawdzając czy dobrze zrozumiałeś, utrzymuj kontakt wzrokowy)
- unikaj dopytywania, nie pytaj „ dlaczego?” (będzie się czuł oskarżany)
- nie bagatelizuj ( nie mów: ” wszystko będzie dobrze”, „nic takiego się nie stało”, dla niego – stało się),
- nie pocieszaj („ biedactwo ty moje, strasznie mi ciebie żal”), ale mów o uczuciach i nazywaj je ( „wyobrażam sobie, że jest ci trudno, źle , przykro itp)–w ten sposób wykażesz empatię
- pokaż mu jego mocne strony
- pokazuj zachowania ryzykowne, ale nie obciążaj go winą
- naradźcie się wspólnie kto lub co może mu pomóc
- nie dawaj rad - naradźcie się wspólnie, co ma robić
- pomóż mu poćwiczyć obronę przed atakiem
- informuj o wszystkim, co zamierzasz zrobić.
- spotykaj się z nim co jakiś czas (im młodsze dziecko, tym częściej) i rozmawiaj o tym, co się zmieniło.
- pogratuluj mu zmian w zachowaniu.
- Zapewnij go, że może na ciebie liczyć
Możemy uznać, że spełniliśmy swoją rolę, gdy dziecko, które raz padło ofiarą przemocy, dało sobie z tym radę i z tego doświadczenia wyszło silniejsze, lepiej przygotowane do trudnych sytuacji, które mogą je spotkać w życiu. Dlatego też rola pedagoga powinna sprowadzać się do pomocy dziecku w samodzielnym poradzeniem sobie z traumatycznym przeżyciem.
autor: Anna Rudnicka |
