Referat przeznaczony jest dla nauczycieli wychowania fizycznego, dla koordynatorów ścieżki prozdrowotnej, wychowawców w szkole podstawowej i nie tylko, .Może być wykorzystany na lekcji w-f, godz. wychowawczej jako zachęcenie do aktywnego wypoczynku z rodzicami lub w pojedynkę.
mgr Iwona Ptaszyńska
PROGRAMOWANIE PROMOCJI ZDROWIA JAKO JEDNOSTKA I RODZINA
Promocja zdrowia to proces umożliwiający każdemu człowiekowi zwiększenie oddziaływania na jego zdrowie w zakresie jego poprawy i utrzymania. W celu osiągnięcia całkowitego dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, zarówno jednostka jak i grupa społeczna, muszą umieć określać i urzeczywistniać swoje aspiracje. Zdrowie to koncepcja pozytywna, kładąca nacisk zarówno na pełną sprawność fizyczną, jak i na sprawność życiową w wymiarze jednostkowym i rodzinnym. Troska o zdrowie własne i zdrowie innych osób leży w interesie każdego człowieka, pragnącego dobrobytu i szczęścia swojej rodziny, przyjaciół całego społeczeństwa. Rodzina oczekuje od nas optymalnego potencjału zdrowia i gotowości do wykorzystania go dla własnego i wspólnego dobra, szczególnie w sytuacji nagłych zagrożeń i trudności w zaspokajaniu podstawowych potrzeb bytowych. Nasza postawa wobec potrzeb zdrowotnych i nasz wkład w zwiększanie lub utrzymanie wysokiego potencjału cech psychofizycznych świadczą o zrozumieniu istoty i wartości zdrowia oraz o zaangażowaniu w tworzenie warunków i dobrobytu każdego człowieka.
Zdrowie fizyczne i psychiczne jednostki w funkcjonowaniu zdrowej rodziny jest bardzo ważne, z drugiej zaś strony rodzina odgrywa kluczowa rolę w tworzeniu atmosfery zdrowia. Każdy młody człowiek znajduje się jakby w trójbiegunowym polu magnetycznym, na które oddziałują wartości i style życia rodziny, wzory i naciski przyjaciół i rówieśników oraz oświata szkolna. Wartości i zwyczaje przyswajane w najmłodszych latach życia określają w dużym stopniu charakter człowieka. Dlatego też rodzina powinna pamiętać o zdrowym stylu życia i realizować wraz z jednostką, np. uczniem program promocji zdrowia.
Wysoki potencjał zdrowia można osiągnąć obecnie tylko poprzez świadomy i odpowiedzialny wybór racjonalnych zasad postępowania higieniczno-zdrowotnego. Korekcja aktywności fizycznej ze zdrowiem jest powszechnie znana, ale nie wykorzystuje się tego w codziennym życiu. W przedziale wiekowym od 12 roku życia jeszcze 70% młodzieży podaje, że uprawia sport, odsetek aktywnych młodych mężczyzn od 21 roku życia spada do 42%, a kobiet do 30%. Ten malejący trend dotyczy także dorosłych. Wyraźny kierunek w dół krzywa aktywności fizycznej zmienia dopiero w grupie wiekowej 36-50 lat.
Dane te dowodzą, że im jesteśmy starsi, tym mniej lubimy ruszać się. Starsi ludzie często podziwiają sprawność małej dziewczynki ze skakanką w ręku i chłopców bawiących się w berka na placu zabaw. U dorastającej młodzieży te formy rozrywki ruchowej zastępowane są zimą jazdą na nartach i łyżwach, a latem jazdą na rowerze.Czyż nie powinni brać przykładu z ich aktywności fizycznej?
Ludzki organizm można porównać do akumulatora. Z upływem czasu rozładowuje się, a ćwiczeniami ruchowymi można go znakomicie regenerować. Dlatego młodzi ludzie powinni dopingować starszych członków rodziny do realizacji zdrowego stylu życia, do aktywnego spędzania czasu wolnego. Eksperci amerykańscy podkreślają, że wędrówki i spacery jako forma ćwiczeń fizycznych są godne polecenia ze względu na skuteczne działanie na układ sercowo-naczyniowy. Także krótki, umiarkowany wysiłek, np. szybki chód, pływanie, praca w ogródku albo w domu, stanowiąc swoisty "przerywnik" siedzącego trybu życia, przynoszą istotną korzyć.
Naukowcy pracujący na zlecenie Narodowego Instytutu Zdrowia zalecają, zarówno dzieciom, jak i dorosłym, możliwie codzienny, nie krótszy niż 30-minutowy, średnio intensywny trening. Ta dzienna dawka może składać się z poszczególnych porcji ruchu, z których każda powinna trwać, co najmniej 10 minut. Także praca mięśni wykonywana w ramach czynności zawodowych lub w gospodarstwie domowym może być zaliczona jako ćwiczenie. Ponieważ częstość treningów, intensywność i długość pozostają we wzajemnym związku, w rachubę wchodzi też mniejsza częstość treningów (np. 3- razy w tygodniu), gdy trwają odpowiednio dłużej lub są bardziej intensywne. Jednak osoby o słabej kondycji powinny pamiętać o tym, że zaplanowany cel najlepiej jest osiągać poprzez codzienne, kilkuminutowe wydłużanie czasu ćwiczeń.
Realizacja zdrowego stylu życia w rodzinie zaczyna się od jednostki np. ucznia, który pod wpływem wiadomości zdobytych w szkole wdraża swoją rodzinę do aktywności fizycznej. Rodzina wiedząc jak ważne w życiu jest zdrowie akceptuje wolę jednostki.
" RODZINA, KTÓRA BAWI SIĘ RAZEM JEST TRWAŁA.,,
Propozycja rodzinnej aktywności ruchowej na wiosnę, lato i wczesną jesień to ścieżka zdrowia w miejskim parku. Dziecko dostaje do swych raje kartkę z propozycją ćwiczeń na ścieżce zdrowia z hasłem „MAMO, TATO ĆWICZ RAZEM ZE MNĄ BO KTO ĆWICZY PRZEZ CAŁE ŻYCIE TEN SIĘ CZUJE ZNAKOMICIE", gdzie narysowane i opisane są ćwiczenia np.:.
Wchodzenie (podciąganie) na linie. Rozwija mięśnie rąk (ramiona i przedramiona).
Przeskok przez płotki albo przeskok -przejście - przeskok. Doskonali skoczność i zwinność.
Przejście po ruchomej kładce. Wpływa pozytywnie na rozwój równowagi.
Biorąc pod uwagę zimowe wieczory po pracy propozycją ze strony koordynatora są rodzinne ćwiczenia jogi. Dziecko dostaje kartkę z wyjaśnieniem co to jest joga? I jaki wpływ ma ona na nasz organizm? Kartka zawiera propozycję ćwiczeń. Joga daje nam asany i pranajamę- fizyczne i oddechowe ćwiczenia, które polepszają nasze warunki zdrowotne. Działają nie tylko na mięśnie, stawy i oddychanie, ale także mają pozytywny wpływ na akcje serca, system krążenia i układ limfatyczny tak jak na układ nerwowy i funkcje psychiczne. Ćwiczenia jogi są ćwiczeniami psychosomatycznymi, tzn. działają zarówno na ciało jak i na psychikę. Poprzez asany i pranajamę stopniowo uzyskuje się trwałe uczucie rozluźnienia, spokoju i harmonii.
System ćwiczeń "Jogi w życiu codziennym" jest podzielony na osiem części. Pierwsze dwie to SARAV HITTA asany - asany , które może ćwiczyć każdy. Dzięki tej unikalnej metodzie ludzie dostają łatwy dostęp do jogi, bez względu na ich wiek, czy warunki zdrowotne.
Przykładem takich ćwiczeń są:
- Ardhapawanmuktasana Leżąc na plecach ugnij prawą nogę i przenieś kolano do klatki piersiowej. Obejmij kolano dłońmi i wraz z wydechem unieś głowę do kolana. Utrzymuj tę pozycję na bezdechu, a następnie powtórz cale ćwiczenie z lewą nogą.
Działanie: rozluźnia narządy jamy brzucha z tym, że masowana jest raz jedna, raz druga strona brzucha.
- Nauka sanchalana (ćwiczenie imitujące ruchy wiosłowania). W pozycji siadu płaskiego wyprostuj ręce przed sobą. Tułowiem i rękami wykonuj ruchy imitujące wiosłowanie. Ruchy powinny być jednostajne, zsynchronizowane z rytmem oddechów. Przy pochylaniu się zrób wydech, przy odchylaniu się -wdech. To samo ćwiczenie wykonaj w odwrotnym kierunku.
Działanie: polecana dla kobiet w ciąży oraz przy kłopotach trawiennych.
- Chakki chalana (ćwiczenie imitujące ruch mielenia). W pozycji siadu płaskiego z nogami szeroko rozłożonymi złącz dłonie i wyprostuj ręce przed sobą. Wykonuj szerokie, okrężne ruchy imitujące mielenie w żarnach. Staraj się zsynchronizować odpowiednie fazy ćwiczenia z rytmem oddechu. Wykonaj to ćwiczenie również w kierunku odwrotnym.
Działanie: podobnie jak w ćwiczeniu nauka sanchalana (imitującym ruchy wiosłowania) oddziałuje tonizująco na odcinek krzyżowo-lędzwiowy kręgosłupa.
- Namaskara (pozycja powitania). Przyjmij pozycję przysiadu tak, aby stopy przylegały płasko do podłogi w pewnej od siebie odległości Złóż dłonie rozpychając łokciami kolana na zewnątrz i wraz z wdechem unieś głowę do góry. Utrzymuj przez chwilę tę pozycję, następnie rozluźnij ręce i wraz z wydechem pochyl się, kładąc dłonie na podłodze.
Działanie: rozluźnia mięśnie miednicy i kręgosłupa oraz pomaga w przygotowaniu umysłu do ćwiczeń koncentracji.
- Uttana padasana (pozycja unoszenia nóg). Połóż się na plecach i wraz z wdechem unieś nogi tak, aby znalazły się one pod kątem 45° w stosunku do podłogi. Utrzymuj je w tej pozycji zatrzymując oddech i powoli opuść wraz z wydechem. Zwróć uwagę na to, aby dolny odcinek pleców ściśle przylegał do podłogi.
Działanie: wzmacnia mięśnie brzucha oraz mięśnie grzbietowe w dolnym odcinku kręgosłupa, pomocna w zaburzeniach trawiennych. Dalsze techniki "Jogi w życiu codziennym" służące do utrzymania dobrego zdrowia to Hatha-Joga - ćwiczenia oczyszczające, głęboka relaksacja (joga nidra), koncentracja (tratak) i wiele specjalnych pozycji jogi (mudry i bandhy). |
