Referat ten powstał z myślą o wewnątrzszkolnym doskonaleniu nauczycieli. Moim celem bylo ukazanie trudności ortograficznych, które występują u dzieci z klas I-III. Znajomość tej problematyki przez nauczyciela może przyczynić się do zwiększenia skuteczności dydaktycznej w nauczaniu ortografii. Zadaniem szkoły jest wspomaganie ucznia w procesie nabywania wiedzy, poprzez kształtowanie umiejętności porozumiewania się za pomocą mowy i na piśmie. W obecnej koncepcji kształcenia zintegrowanego zwraca się szczególną uwagę na szybkość opanowania poszczególnych umiejętności. Poprawne wypowiadanie się na piśmie ma duży wpływ na sprawne funkcjonowanie uczniów w rzeczywistości szkolnej. Jednak nie wszystkie dzieci są w stanie szybko osiągnąć postawione przed nimi zadania i cele. Ogromny na to wpływ ma brak dojrzałości szkolnej, spowodowany najczęściej opóźnieniem jednej lub nawet kilku funkcji psychoruchowych. W pierwszych latach nauki uczeń powinien nabywać umiejętność czytania i poprawnego pisania, a w tym również nawyk ortograficzny.
Psychopercepcyjne uwarunkowania kompetencji ortograficznej dziecka.
Zadaniem szkoły jest wspomaganie ucznia w procesie nabywania wiedzy, poprzez kształtowanie umiejętności porozumiewania się za pomocą mowy i na piśmie. W obecnej koncepcji kształcenia zintegrowanego zwraca się szczególną uwagę na szybkość opanowania poszczególnych umiejętności. Poprawne wypowiadanie się na piśmie ma duży wpływ na sprawne funkcjonowanie uczniów w rzeczywistości szkolnej. Jednak nie wszystkie dzieci są w stanie szybko osiągnąć postawione przed nimi zadania i cele. Ogromny na to wpływ ma brak dojrzałości szkolnej, spowodowany najczęściej opóźnieniem jednej lub nawet kilku funkcji psychoruchowych. W pierwszych latach nauki uczeń powinien nabywać umiejętność czytania i poprawnego pisania, a w tym również nawyk ortograficzny.
W toku nawyku ortograficznego dziecko w dużej mierze opiera się na spostrzeżeniach wzrokowych i koordynacji wzrokowo-ruchowej. Dzieci, których funkcje wzrokowe zostały zaburzone, popełniają o wiele więcej błędów ortograficznych. Z powodu gorszej zazwyczaj pamięci wzrokowej w słabszym stopniu utrwalają sobie struktury graficzne wyrazów i nie zapamiętują ich poprawnej pisowni. W piśmie tych dzieci występują charakterystyczne błędy, np. opuszczanie drobnych elementów graficznych, znaków interpunkcyjnych, mylenie i zamiana liter o podobnym kształcie, nierówne odstępy między literami i wyrazami. Zeszyty ich robią wrażenie prowadzonych niestarannie.
Prawidłowy rozwój funkcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo-ruchowej ułatwia dzieciom początkową naukę bezbłędnego pisania. Pozwala na doskonalenie tej umiejętności w kolejnych etapach kształcenia.
W początkowej fazie nauki bezbłędnego pisania niezmiernie ważne jest połączenie bodźca wzrokowego z bodźcem słuchowym i akustyczno-kinestetycznym. Dzięki sprawnemu ich funkcjonowaniu uczeń spostrzega, a także zapamiętuje i rozpoznaje dźwięki, wśród których znajdują się dźwięki mowy. Uczniowie z zaburzeniami w percepcji słuchowej nie rozumieją wydawanych im bardziej skomplikowanych poleceń słownych, nie potrafią powtórzyć trudniejszych wyrazów i zdań. Trudniej uczą się na pamięć. Podczas pisania ze słuchu popełniają błędy spowodowane złym słyszeniem słów. Poprawność ortograficzna języka pisanego rozwija się między innymi na podstawie słuchu oraz mowy dziecka i żadna treść nie może osiągnąć kształtu w postaci zapisu przed nadaniem jej formy w mowie ustnej, artykulacyjnej.
W procesie kształcenia umiejętności pisania poprawnego ortograficznie ważną rolę odgrywa rozwój ruchowy uczniów. Nie wszystkie dzieci są jednak tak samo sprawne pod względem ruchowym. Uczniowie z obniżoną sprawnością motoryczną czy manualną mają ruchy mało precyzyjne, często nieskoordynowane. Poziom graficzny ich pisma jest niski, nie łączą liter i wyciągają je za linie lub nie dociągają do linii. Mylą głoski zbliżone pod względem artykulacyjnym w czasie mówienia i pisania. Piszą powoli i często nie kończą dyktand lub opuszczają wyrazy. Niechętnie wykonują prace plastyczne i techniczne. Obniżona sprawność ruchowa często rzutuje na całokształt edukacji dziecka. Przyczynia się do niepowodzeń w nauce, także w osiąganiu kompetencji ortograficznych.
Jednym z aspektów, a jednocześnie czynników ruchowego rozwoju dziecka, jest postępujący proces lateralizacji, czyli przewagi stronnej jego czynności. Uczeń, który bez większych trudności opanowuje nawyk pisania, a ruchy jego ręki stają się coraz sprawniejsze i bardziej złożone, zwiększa swoje możliwości w opanowaniu kompetencji ortograficznych.
Oddziaływania nauczyciela w procesie nauczania ortografii powinny opierać się na bardzo dobrej znajomości procesów poznawczych dziecka. Uwaga dzieci rozwija się i kształtuje pod wpływem nauki szkolnej. Dzieci coraz lepiej się koncentrują, a ich uwaga odznacza się trwałością i przerzutnością. Zwiększa się jej pojemność. Uwaga ułatwia procesy pamięciowe i myślowe. Kierowana przez nauczyciela analiza ortograficzna powinna zwracać uwagę uczniów na trudności występujące w tekście i koncentrować ją na problemach orograficznych występujących w trudnych wyrazach.
W pracy nad podnoszeniem poziomu ortografii należy również wziąć pod uwagę rolę pamięci. W procesie nauki poprawnego pisania duże znaczenie ma pamięć słuchowa, natomiast pamięć wzrokowa odgrywa znaczącą rolę w zdobywaniu wprawy ortograficznej. Pamięć ruchowa jest ważnym elementem procesu zapamiętywania wyrazów nie związanych z żadną regułą ortograficzną. Im więcej pamięci bierze udział w ćwiczeniach ortograficznych, tym wyniki nauczania są lepsze.
Młodszy wiek szkolny to okres, który cechuje wysokie tempo rozwoju mowy. Dotyczy to przede wszystkim poszerzenie zasobu słownika, zróżnicowania znaczenia słów, sposobów tworzenia zdań i form wypowiedzi. Faktem istotnym dla rozwoju mowy jest to, że przestaje ona być tylko narzędziem komunikacji, a staje się też przedmiotem poznania. Chodzi tu o opanowanie podstawowych wiadomości o częściach mowy, składni i słowotwórstwie.
W nauczaniu ortografii istotną rolę odgrywa myślenie. Za sprawą myślenia można syntetyzować, uogólniać i wnioskować. Myślenie jest więc ściśle związane z działaniem. Dlatego w klasach niższych powinno się stosować modele, schematy, filmy, w celu wspierania myślenia konkretami. Ponadto uczeń nabywa umiejętności ortograficzne w trakcie wykonywania różnorodnych ćwiczeń – odwzorowywania, przepisywania z pamięci, uzupełniania itp.
Podsumowując można stwierdzić, że istnieje duża zależność między procesami poznawczymi a nauką ortografii. Uczniowie wykazują zróżnicowanie pod względem uzdolnień poznawczych. A ta indywidualność w zakresie pamięci, uwagi czy myślenia wpływa na wykształcenie predyspozycji do poprawnego pisania. Znajomość tej problematyki przez nauczyciela może przyczynić się do zwiększenia skuteczności dydaktycznej w nauczaniu ortografii.
Opracowała mgr Jolanta Bugajska |
