OPIS I ANALIZA PRZYPADKU EDUKACYJNEGO:
Trudności w czytaniu Opracowanie własne: mgr Anna Rębiś
1. IDENTYFIKACJA PROBLEMU: Trudności w czytaniu
Rozpoczynając pracę z uczniami klas IV zauważyłam, że niektórzy z nich mają duże problemy z techniką czytania i rozumieniem przeczytanych tekstów. Problem ten, jak wynikało z moich obserwacji, dotyczył zwykle kilku uczniów w klasie. Nasilenie tego problemu właśnie w klasie IV wynikało z konieczności wprowadzania na lekcjach (nie tylko języka polskiego) dłuższych, trudniejszych tekstów. Istnienie problemu potwierdzały następujące objawy:
- niechętne zgłaszanie się na lekcji w momencie, gdy trzeba było coś głośno przeczytać;
- silne zdenerwowanie podczas głośnego czytania;
- częste nieprzygotowanie do lekcji, gdy praca domowa związana była z zapoznaniem się z dłuższym utworem;
- unikanie czytania lektur szkolnych;
- bierna postawa podczas pracy w grupach;
- przekręcanie poleceń do ćwiczeń, niezrozumienie ich;
- zniechęcenie do nauki;
- uciekanie od problemu.
Wagi tego problemu nie można nie zauważyć, bowiem umiejętność poprawnego czytania i rozumienia tekstu jest niezbędna w prawidłowym procesie dydaktycznym. To właśnie w szkole podstawowej uczeń musi udoskonalić technikę i wyrobić sobie nawyk czytania, by w dalszych latach nauki móc posługiwać się tą umiejętnością bez przeszkód.
2. GENEZA I DYNAMIKA ZJAWISKA Niektórzy uczniowie mają trudności z opanowaniem umiejętności poprawnego czytania. Problem ten towarzyszy im od początku nauki szkolnej, a wraz z jej kontynuowaniem nasila się i jest powodem szkolnego stresu. Informacje na ten temat uzyskałam dzięki obserwacjom własnym, rozmowom z innymi nauczycielami, uczniami i rodzicami.
3. ZNACZENIE PROBLEMU Nieopanowanie umiejętności poprawnego czytania jest poważną barierą w nauce, często wręcz uniemożliwiającą uczniom uzyskiwanie pozytywnych efektów i sukcesów szkolnych. Brak postępów powoduje niechęć do obowiązków szkolnych, uczniowie przyjmują postawę unikania, odpowiadają, że „czytali”, ale nie potrafią przekazać żadnych informacji na temat tekstu, z którym mieli się zapoznać. Zbyt dużo energii poświęcają na sam proces czytania, nie są więc w stanie zrozumieć i zapamiętać tego, co czytają. Pojawia się uczucie beznadziejności własnej sytuacji, niska samoocena i samokrytyka.
4. PROGNOZA Prognoza negatywna: Brak pomocy ze strony nauczycieli i terapeutów, pozostawienie ucznia samego sobie spowoduje, pogłębianie się problemu. Uczniowie nie będą w stanie osiągać wyników porównywalnych z wynikami kolegów. Ich zaległości w nauce będą coraz większe, zwiększy się też niechęć do szkoły i nauki. Pojawią się próby odpisywania prac domowych, do których wykonania potrzebna była dobra umiejętność czytania.
Uczniowie zniechęcą się też do czytania lektur, bo nie będą w stanie poradzić sobie z ich przeczytaniem i zrozumieniem. Obniżą się wyniki nauczania ze wszystkich przedmiotów. Wstyd przed głośnym czytaniem pogłębi niską samoocenę i zaburzy kontakty z rówieśnikami. Pojawią się problemy emocjonalne związane z brakiem możliwości odnoszenia sukcesów szkolnych.
Prognoza pozytywna: Po wprowadzeniu korzystnych oddziaływań technika czytania znacznej grupy uczniów poprawi się. Uzyskają oni fachową pomoc i nauczą się, jak poradzić sobie z tym problemem. Polepszenie techniki czytania ułatwi naukę, spowoduje, że uczniowie zaczną odnosić szkolne sukcesy. Lepiej będę rozumieli przeczytany tekst. Poprawi się również ich samoocena i zwiększy motywacja do nauki. Wielu uczniów zacznie czytać lektury szkolne, rozwinie też swoje zainteresowania. Będzie to miało wpływ na podwyższenie wyników nauczania, a także poziomu przygotowania do sprawdzianów kompetencji. Usprawnienie techniki czytania zapewni też lepszy start w gimnazjum, ułatwi dalszą naukę.
5. PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ Polepszenie techniki czytania i rozumienia tekstu to nadrzędny cel podjętych działań. Nie jest to łatwe zadania i wymaga pełnego zaangażowania nauczycieli, uczniów, a także rodziców. Niezbędne jest też przekonanie uczniów o potrzebie samodzielnej pracy i wykonywania żmudnych ćwiczeń. Realizację celu osiągnę dzięki następującym czynnościom:
- praca z uczniami na zajęciach dodatkowych metodami poprawiającymi technikę czytania (np. 18 struktur wyrazowych);
- unikanie odpytywania z głośnego czytania na forum klasy;
- krótsze teksty do przeczytania w domu;
- konsultacje z poradnią psychologiczno-pedagogiczną (przebadanie uczniów z podejrzeniem dysleksji);
- praca z uczniami zgodnie z wytycznymi poradni;
- współpraca z pedagogiem szkolnym;
- konsultacje z innymi nauczycielami w celu wspólnych działań naprawczych;
- ścisła współpraca z rodzicami uczniów celem kontynuacji pracy doskonalącej w domu;
- stosowanie metod aktywizujących na lekcjach;
- udzielanie wskazówek do pracy w domu, wdrażanie do pracy samokształceniowej;
- wykonywanie z uczniami ćwiczeń rozwijających czytanie ze zrozumieniem i zachęcanie nauczycieli kształcenia zintegrowanego do stosowania tego typu ćwiczeń już w klasach I-III.
6. CELE SZCZEGÓŁOWE ZADAŃ W wyniku działań wielopłaszczyznowych:
Uczniowie: Uświadamiają sobie jak ważne w nauce jest prawidłowe i sprawne czytanie; dążą do podniesienia umiejętności czytania i rozumienia przeczytanego tekstu; wdrażają się do pracy samokształceniowej; wyrabiają w sobie nawyk systematycznych ćwiczeń; są otwarci; współpracują z nauczycielami; myślą pozytywnie i konstruktywnie; mają wyższą samoocenę; nie mają oporów przed głośnym czytaniem; osiągają lepsze wyniki w nauce.
Nauczyciele: Rozumieją znaczenie problemu; wiedzą, jak pomóc uczniom; udzielają wszelkiej pomocy i wsparcia uczniom; zachęcają ich do pracy samokształceniowej; motywują do nauki; kontrolują postępy uczniów; współpracują z rodzicami.
Rodzice: Zdają sobie sprawę jak ważne jest podniesienie umiejętności czytania u dzieci; współpracują ze szkołą; pracują z uczniami w domu korzystając ze wskazówek nauczyciela; kontrolują pracę samokształceniową uczniów.
7. PLAN DZIAŁAŃ
- Studiowanie literatury dotyczącej kształcenia umiejętności czytania wśród uczniów.
- Wykorzystanie wiedzy zdobytej na studiach w pracy na zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych.
- Konsultacje z poradnią psychologiczno-pedagogiczną, przebadanie przez specjalistów uczniów z podejrzeniem dysleksji.
- Postępowanie według zaleceń poradni.
- Przeprowadzenie lekcji wychowawczej z całą klasą na temat pomocy innym w nauce, tolerancji i koleżeńskości.
- Zorganizowanie pomocy koleżeńskiej dla uczniów z trudnościami w czytaniu.
- Przygotowanie dla nauczycieli materiałów do pracy z uczniami.
- Wykorzystanie tych ćwiczeń na lekcjach i zajęciach.
- Współpraca z rodzicami, udzielenie im wskazówek do pracy z uczniami w domu.
- Systematyczna praca z uczniami.
- Kontrolowanie postępów uczniów.
- Przygotowanie, przeprowadzenie i opracowanie wyników ankiet wśród uczniów i opiekunów.
8. EFEKTY DZIAŁAŃ Systematyczna praca z uczniami przyniosła rezultaty. Oczekiwane przeze mnie efekty działań znalazły odbicie w osiągnięciach uczniów. Poprawili oni technikę czytania. Choć nie wszyscy jeszcze osiągnęli zadawalające wyniki, nawet niewielkie postępy były przyczyną lepszego samopoczucia i podniesienia samooceny uczniów. Docenili oni wytrwałą, systematyczną pracę, gdy zobaczyli jej efekty. Praca nad podniesieniem umiejętności poprawnego czytania jest procesem, długofalowym, którego nie należy przerywać. Obecnie większość uczniów wykazuje większą aktywność na lekcjach, nie wstydzą się głośnego czytania. Koledzy i koleżanki z klasy okazali im pomoc i zrozumienie. Zaczynają też odnosić drobne sukcesy. Rzadkie są też braki prac domowych, które podzielone są teraz na mniejsze fragmenty. Zmniejszyła się liczba ocen niedostatecznych. Pozytywne uwagi uczniów oraz rodziców na temat prowadzonych czynności potwierdzają, że podjęte działania pozwoliły rozwiązać problem.
9. REFLEKSJE I WNIOSKI Uważam, że cenne w rozwiązaniu tego problemu były:
- własne obserwacje;
- wiedza zdobyta na studiach podyplomowych z zakresu diagnozy i terapii pedagogicznej;
- współpraca z innymi nauczycielami;
- ścisła współpraca z rodzicami;
- współpraca z poradnią;
- studiowanie literatury dotyczącej omawianego problemu.
10. WNIOSKI DO DALSZEJ PRACY Biorąc pod uwagę to, ze problem poprawnej techniki czytania będzie dotyczył kolejnych uczniów uważam, że należy:
- już od najmłodszych lat stosować większą ilość ćwiczeń rozwijających tę umiejętność;
- wdrażać uczniów do systematycznej pracy;
- w miarę potrzeb kierować uczniów na badania do poradni;
- doskonalić swój warsztat pracy z uczniami mającymi problemy z czytaniem;
- ściśle współpracować z nauczycielami i uczniami.
