Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Zwiększanie skuteczności nauczania i uczenia się

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 12719 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Sposoby zwiększania skuteczności nauczania i uczenia się (ze szczególnym zwróceniem uwagi na przedmioty ścisłe)


Zwiększanie skuteczności nauczania przedmiotów ścisłych wymaga stosowania odpowiednich procedur nauczania. Składają się na nie metody nauczania, sposoby oceniania, formy pracy i środki dydaktyczne. Stosowanie tych procedur musi opierać się na ogólnych zasadach nauczania, wypróbowanych i stosowanych przez liczne pokolenia nauczycieli.
Należy jednak od razu stwierdzić, że nie ma jednej, uniwersalnej drogi gwarantującej osiągnięcie sukcesu w nauczaniu. Znane są przykłady różnych postaw nauczycieli, stosujących różne metody nauczania, formy pracy, systemy oceniania, przyjmujących różne priorytety kształcenia i osiągających dobre wyniki nauczania.
Należy pamiętać, że uczniowie mają ukształtowane odpowiednie nawyki postępowania oraz sposoby osiągania sukcesów. W szkole mamy do czynienia z różnymi uczniami, zarówno z uczniami uczącymi się systematycznie każdej lekcji, z uczniami sprytnymi i inteligentnymi, ogarniającymi sens zagadnienia, ale nie pracującymi planowo i systematycznie, jak i z uczniami opanowującymi każdą lekcję pamięciowo lub z uczniami mało zainteresowanymi danym przedmiotem. Należy jednak każdemu uczniowi umożliwić dalszą drogę rozwoju, wskazując mu różne możliwości i sposoby uczenia się.
Przedstawię krótki przegląd zasad, metod nauczania, form pracy oraz środków dydaktycznych, których stosowanie powinno przyczynić się do zwiększenia skuteczności nauczania i uczenia się.

Zasady nauczania
Zasada poglądowości
Stosowanie tej zasady w nauczaniu polega na reprezentacji i wizualizacji pojęć. Zasada ta powinna być stosowana wszędzie tam, gdzie abstrakcyjne pojęcia mogą być zastąpione przez model, rysunek, schemat, diagram, doświadczenie lub powiększony fragment wykresu itp. Zasada ta przyczynia się do wyrobienia przez uczniów właściwego zrozumienia pojęć.
Zasada przystępności nauczania
Polega ona na stopniowania trudności i dbałości o zrozumienie materiału. Nauczyciel powinien zawsze starać się o to, aby treści nauczania były wprowadzane w odpowiedniej kolejności – od pojęć łatwiejszych przechodzić do trudniejszych, ze znanych wyprowadzać nieznane – oraz powinien być zawsze świadomy, czy są one zrozumiałe. Duża część trudności w opanowaniu materiału nauczania z rodzi się z powodu niestosowania tej zasady, czyli z niedostosowania metod i treści nauczania do możliwości uczniów.

Zasada systematyczności
Oczywistość stosowania tej zasady jest powszechnie akceptowana. Systematyczna praca ucznia i nauczyciela daje zdecydowanie lepsze rezultaty od pracy wyrywkowej i nieskoordynowanej. Uczeń systematycznie realizujący materiał nauczania oraz systematycznie oceniany przez nauczyciela jest stale gotowy do wykonywania dalszych zadań i nie stwarza problemów wychowawczych.
Zasada świadomego i aktywnego uczestnictwa
Zasada ta stawia ucznia w centralnym miejscu procesu nauczania. Wynika ona z tego, że młoda osoba jest ciekawa świata, ludzi i procesów, posiada olbrzymie możliwości poznawcze i poszukuje własnych zainteresowań. Należy wykorzystać i utrzymać naturalną chęć większości uczniów do nauki i ich aktywność na lekcjach. Nauczyciel nie jest w stanie zrealizować celów edukacyjnych bez akceptacji swoich poczynań i aktywności ze strony uczniów. Cały proces nauczania szkolnego i działalność nauczyciela to przede wszystkim kierowanie uczeniem. Jeśli uczeń będzie pracował ze świadomością i pozytywnym przekonaniem, że nauczyciel jest pomocnikiem w jego rozwoju i wykaże aktywność w zdobywaniu wiedzy, to jego osiągnięcia będą znacznie wyższe.
Zasada praktyczności
Zasada ta ma szczególne znaczenie w nauczaniu w zakresie podstawowym. Rezygnujemy tutaj z formalizmów, dowodzenia twierdzeń, szerszych uogólnień i wszędzie, gdzie możliwe, odwołujemy się do praktycznych zastosowań . Przy wprowadzaniu nowych pojęć również wychodzimy od sytuacji z życia codziennego, modelujemy je i projektujemy dla nich odpowiednie obliczenia. Zastosowania matematyki, chemii, fizyki do opisu zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie oraz ich nieodzowność przy kształceniu logicznego myślenia, to główne powody powszechności nauczania tych przedmiotów na wszystkich etapach kształcenia.
Zasada indywidualizacji
Stosowanie tej zasady jest nieodzowne w procesie nauczania.
Wymaga tego system oceniania i egzaminów szkolnych. Mimo, że nauczanie w klasie szkolnej jest zespołowe, nauczyciel cały czas musi mieć na względzie indywidualne postępy każdego ucznia. Musi ocenić jego wiadomości i umiejętności, systematycznie informować jego rodziców o osiągnięciach a wielokrotnie równie motywować go do lepszej pracy.

Zasada zespołowości
Zasada ta nie stoi w sprzeczności z zasadą indywidualizacji. Dotyczy ona bowiem innych zagadnień, mianowicie organizacji pracy na lekcji oraz współczesnych potrzeb społecznych. Nauczyciel, w celu przyspieszenia nauczania i sprawniejszego opanowania umiejętności, powinien często organizować prace zespołowe, przez co przyczyni się równie do wyrobienia odpowiednich postaw uczniów, takich jak umiejętność współdziałania, wysłuchiwanie racji innych, wzajemna pomoc i uzupełnianie się, odpowiednie tempo i rytmiczność pracy, przygotowanie do zespołowej pracy zawodowej. Uczeń podczas pracy w grupie zajmie odpowiednie miejsce, włączy się do realizacji celu poprzez oferowanie swoich umiejętności oraz zapozna się z umiejętnościami i metodami uczenia się innych.

Zasada trwałości wiedzy
Zasadę tę należy stosować, aby utrwalić zdobyte przez uczniów wiadomości i umiejętności. Nauczyciel powinien na każdym etapie nauczania określać cel końcowy aktualnych czynności, aby uczeń mógł wytworzyć trwałe związki przyczynowe i aby zrozumiał i zapamiętał główną ideę danego zagadnienia. Zadaniem nauczyciela jest równie częste sprawdzanie, czy materiał został należycie zrozumiany i organizowanie powtórzenia przerobionych partii materiału. Stosowaniu tej zasady sprzyja równie spiralny układ treści nauczania przedmiotów ścisłych.
Metody nauczania
Zestaw wszystkich metod nauczania stosowanych przez nauczycieli jest bardzo bogaty. Klasyfikacja metod i ich dobór do konkretnej lekcji może przebiegać na podstawie różnych cech i kryteriów. Najważniejszą rzeczą jest określenie, jakie cele będą realizowane na lekcji, czy będzie to lekcja poświęcona wprowadzeniu nowego materiału, czy lekcja powtórzeniowa (utrwalająca), czy lekcja przeznaczona na sprawdzenie wiadomości i umiejętności. Należy jednak pamiętać, że niejednokrotnie na jednej lekcji wystąpią wszystkie trzy rodzaje działalności edukacyjnej i wówczas w każdej części mogą być stosowane różne metody. Istotne jest równie to, że każda metoda może zawierać elementy innej metody i rzadko kiedy metoda jest stosowana w „czystej” formie.



Metody wprowadzania nowego materiału

Wykład problemowy

W tej metodzie nauczyciel formułuje, rozwija i rozwiązuje przed uczniami problem, zadaje sobie pytania i pokazuje drogi prowadzące do odpowiedzi, rozwiązuje zadania, projektuje, opisuje i wykonuje obliczenia, wydaje polecenia rozwiązania analogicznych zadań, dyktuje notatki do zeszytów. Źródłem wiedzy jest nauczyciel i metody przez niego stosowane. Uczniowie obserwują go, zapamiętują fakty i zdobywają nowe umiejętności poprzez naśladownictwo i powielanie.
Pogadanka, dyskusja
Są to metody, w których nauczyciel prowadzi rozmowę z uczniami, zadaje im pytania, pozwala działać i wypowiadać się, naprowadza na odpowiedzi i sugeruje właściwe działania, kieruje ewentualną dyskusją i rozstrzyga spory, wydobywa odpowiednie wnioski i projekty działań. Uczniowie sami są źródłem wiedzy, formułują nowe fakty, sporządzają opisy, wykonują praktyczne czynności i nabywają nowe umiejętności.
Rozwiązywanie zadań problemowych
W tej metodzie nauczyciel formułuje problem i kieruje procesem jego rozwiązania. Uczniowie zapoznają się z nim, zgłaszają dodatkowe zapytania, analizują
informacje, rozkładają problem na mniejsze problemy i budują plan ich rozwiązania. W czasie realizacji planu kontrolują wyniki pośrednie, w razie konieczności dokonują odpowiednich korekt i modyfikacji, podsumowują wyniki i formułują odpowiedź. Metoda ta powinna być jak najczęściej stosowana, , ponieważ nauczanie przedmiotów ścisłych polega między innymi na kształceniu umiejętności rozwiązywania problemów.
Praca z tekstem, pokaz, obserwacja
W tych metodach źródłem wiedzy jest podręcznik, pokaz, doświadczenie lub obserwacja. Można za ich pomocą nauczać w sposób podający, polecając opanowanie odpowiednich tematów. Najlepsze efekty przynosi jednak nauczanie problemowe z wykorzystaniem tych źródeł. Należy formułować problemy i do ich rozwiązania wykorzystać odpowiedni tekst, pokaz lub obserwację.
Metody powtarzania materiału
Na lekcjach powtórzeniowych stosujemy inne metody ni w trakcie wprowadzania nowego materiału. Są to ćwiczenia utrwalające i systematyzujące. Mają one na celu powtórzenie i utrwalenie wiadomości oraz podwyższenie sprawności wykonywania działań uczniów. Każdy sprawdzian pisemny powinien być poprzedzony etapem powtórzenia materiału.

Formy pracy
Na skuteczność procesu nauczania mają równie wpływ formy pracy. Odnoszą się one do sposobów organizacji pracy na lekcji. Wśród nich można wyróżnić:
– nauczanie zbiorowe,
– nauczanie grupowe,
– nauczanie zindywidualizowane,
– nauczanie wielopoziomowe.
Nauczanie zbiorowe to najczęściej występująca forma nauczania w szkole.
Nauczyciel pracuje z całą klasą i realizuje ze wszystkimi uczniami jednakowe treści nauczania. Praca idzie równym tempem, wszyscy wykonują te same czynności i pracują na tym samym materiale. Nauczanie grupowe polega na podziale klasy na niewielkie grupy. Grupy składają się z uczniów dobrych i słabych. Pracami grupy kieruje lider. Grupa może
wybrać spośród siebie sekretarza i sprawozdawcę. Wszystkie grupy pracują nad tym samym problemem lub każda grupa pracuje nad częścią pewnego większego problemu. Wyniki prac grupowych przedstawiane są na forum klasy, po czym następuje podsumowanie pracy wszystkich grup.
Nauczanie zindywidualizowane polega na dotarciu w nauczaniu zbiorowym z nauczanymi treściami do każdego ucznia osobno. Istotą jego jest podział treści programowych na tematy i problemy, które uczniowie opracowują we właściwym dla siebie tempie. Nauczaniem zindywidualizowanym należy objąć przede wszystkim uczniów, mających trudności i braki w opanowaniu materiału. Nauczanie wielopoziomowe polega na kierowaniu do niektórych uczniów dodatkowych treści i zdań. Uczniowie sami decydują, czy mają podjąć się wykonania dodatkowych zadań, czy skupić tylko na materiale podstawowym. Nauczanie to ma na względzie przede wszystkim uczniów uzdolnionych, jak i uczniów mających trudności w opanowaniu materiału.
Środki dydaktyczne
Są to różnego rodzaju przedmioty i urządzenia, które dostarczają uczniom określonych bodźców poprzez oddziaływanie na ich słuch, wzrok oraz dotyk i które ułatwiają im poznanie nauczanych treści. Zasada poglądowości nauczania wymusza stosowanie środków dydaktycznych na lekcjach. Rozbudzają one zainteresowanie danym przedmiotem, stymulują rozwój logicznego myślenia, rozwijają zdolność obserwacji i wyobraźni przestrzennej.
Środki dydaktyczne to przede wszystkim materiały i pomoce: plansze, mapy zestawienia, arkusze danych, rysunki, animacje, programy komputerowe, różnego rodzaju modele, podręczniki, encyklopedie, tablice, foliogramy.
Do środków dydaktycznych zaliczamy równie techniczne urządzenia, takie jak: tablice z układem współrzędnych, przyrządy kreślarskie, rzutniki, kserokopiarki, projektory, kalkulatory – tradycyjne i graficzne, komputery.

Dobór środków dydaktycznych zależy od założonych celów lekcji i metod nauczania. Nauczyciel powinien często korzystać ze środków dydaktycznych, urozmaicając ich zakres i wzbogacając proces nauczania. Nieodzowne jest wykorzystywanie kalkulatorów graficznych i komputerów. Narzędzia te inspirują do twórczej pracy wielu uczniów oraz znacznie ułatwiają obliczenia.
Propozycje metod oceny osiągnięć uczniów
Ocena szkolna pełni w procesie nauczania wiele funkcji. Funkcja diagnostyczna polega na określaniu stopnia opanowania wiedzy i umiejętności ucznia. Pozwala nauczycielowi na wykrycie luk, opóźnień, błędów i podjęcie prób ich usunięcia. Pełni także funkcję informacyjną i motywacyjną, gdy informuje ucznia i jego rodziców o wynikach uczenia się, może stanowić nagrodę za osiągnięte wyniki. Ocenianie może te być różnicujące, ale tę funkcję należy wykorzystywać sporadycznie. Ocena powinna być obiektywna, rzetelna, systematyczna, opatrzona komentarzem, dokonana możliwie jak najszybciej po sprawdzianie lub innej formie kontroli opanowania wiedzy czy umiejętności.
Sprawdzanie osiągnięć uczniów najlepiej jest realizować poprzez różnorodne formy:
– odpowiedzi ustne przy tablicy,
– kartkówki, sprawdziany z materiału aktualnie opracowywanego,
– klasówki (zapowiadane wcześniej, co najmniej godzinne sprawdziany obejmujące większą partię materiału),
– testy z zadaniami zamkniętymi i otwartymi,
– projekty,
– wykonywanie modeli, plansz, ilustracji, tablic,
– prace domowe,
– udział w konkursach przedmiotowych,
– aktywność na lekcji.
Ponieważ każda z wymienionych form sprawdzania odnosi się tylko do niektórych elementów wiedzy i umiejętności, nauczyciel, aby osiągnąć zamierzone cele, powinien stosować je wszystkie. Problemy związane z kontrolą i oceną na lekcjach powinny być
zawarte w przedmiotowym systemie oceniania, który jest częścią wewnątrzszkolnego systemu oceniania. Wewnątrzszkolny system oceniania zawiera ogólne cele oceniania w danej szkole, wskazuje na to, co podlega ocenie, podaje zasady funkcjonowania systemu, formy oceny, tryb oceniania, klasyfikowania i promowania. Ważną sprawą jest równie to, aby uczeń znał stosowany na lekcjach system punktacji i zasady oceniania.
Przy ustalaniu kryteriów ocen semestralnych i rocznych z danego przedmiotu, nauczyciel powinien wziąć pod uwagę stopień opanowania danej treści lub umiejętności, w kontekście: rozumienia pojęcia, podawania przykładów i kontrprzykładów z nim związanych, poznania i stosowania twierdzeń, terminów użycia algorytmów, posługiwania się językiem oraz opanowania całości materiału nauczania. Oczywiście, oceny powinny być wystawiane z uwzględnienieniem indywidualnych możliwości ucznia, jego zdolności i zaangażowania w pracę. Należy zwrócić uwagę, że przedmiotowy system oceniania musi uwzględniać
specyfikę szkoły i dobór zespołu klasowego. Ponadto system oceniania powinien być spójny z innymi dokumentami wypracowanymi przez nauczyciela takimi jak: plan metodyczny, harmonogram pracy indywidualnej z uczniami mającymi trudności w nauce oraz program rozwoju uczniów uzdolnionych.

Bożena Lasota

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie