Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Moja mała ojczyzna

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 19331 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Wstęp:

Realizując treści regionalne przybliżamy dziecku środowisko z którym jest emocjonalnie związane.
Edukacja regionalna w niniejszym programie jest punktem wyjścia do rozwijania zainteresowań historycznych, związanych z regionem i tradycją rejonu Nawojowa, zgodnie z zasadą „ od bliskiego do dalekiego”.
Region Nawojowej jest bogaty w historię, zabytki, małą architekturę ( kaplice, kapliczki ), tradycje i zwyczaje, instytucje i miejsca użyteczności publicznej.
Najpierw dziecko poznaje to co jest mu najbliższe, stopniowo przechodząc do tego co nowe, obce, odległe.
Najbliższe otoczenie jest dla dziecka jego małą ojczyzną, światem który jest ważny i stanowi podstawę systemu wartości. Dziecko w wieku przedszkolnym
uczy się przywiązania do własnej rodziny, miejscowości i tradycji. Później te uczucia przekształcą się w dojrzałą postawę patriotyczną.
Podczas realizacji treści edukacji regionalnej dziecko ma możliwość samodzielnego odkrywania, doświadczania i badania.
Tak zdobyta wiedza ma wartość największą, jest pełniejsza i trwalsza, stanowi
zachętę do dalszych działań.
Edukacja regionalna powinna być realizowana od najmłodszych lat aby zapewnić systematyczny ciąg działań, zaspakajających naturalną ciekawość dziecka.
Dzieci mogą być pełnowartościowymi partnerami dorosłych w walce o zachowanie tradycji. Są przecież dobrymi obserwatorami tego co się wokół nich dzieje. Trzeba dać im możliwość, a wyrośnie pokolenie dbające o swoją„małą ojczyznę” i region.

Inspiracją do napisania programu edukacji regionalnej jest moje przeświadczenie o konieczności zapoznania dzieci z bogatą historią, kulturą i tradycjami regionu Nawojowa, oraz zachęcenie ich do kultywowania tych tradycji. W dobie „europeizacji” nie możemy dopuścić do zaprzepaszczenia naszego dziedzictwa narodowego, w skład którego wchodzi dorobek kulturowy każdego regionu Polski.

Opracowany przeze mnie program przeznaczony jest dla dzieci 5-6 letnich.
Realizacja go może stać się pomostem między pokoleniami, przyczynić się
do zintegrowania życia rodzinnego, skłonić do zadumy nad tym co było,
a także umocni więzi z regionem w którym dzieci mieszkają.

Program ten zawiera dodatkowe treści spójne z tymi, które zostały określone w podstawie programowej wychowania przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych.




Cele ogólne :

- Wspomaganie indywidualnego rozwoju każdego dziecka w oparciu
o współpracę ze środowiskiem lokalnym.
- Uświadamianie wartości rodzinnych, poznanie tradycji związanych ze
świętami rodzinnymi i narodowymi.
- Interesowanie się historią i tradycjami swojej rodziny i wsi.
- Poznanie własnej miejscowości.


Cele szczegółowe :

Dziecko :
- Identyfikuje się z własną rodziną, jej tradycjami, osiągnięciami,
zainteresowaniami i życiem.
- Aktywnie uczestniczy w życiu rodziny poprzez dostrzeganie potrzeby udzielania
pomocy członkom rodziny, oraz udział w kultywowaniu tradycji rodzinnej.
- Zna zabytki, charakterystyczne budowle, ważniejsze miejsca użyteczności publicznej
i instytucje znajdujące się w Nawojowej.
- Angażuje się w życie swojej miejscowości i społeczności lokalnej poprzez
kultywowanie tradycji i zwyczajów regionu Nawojowej.
- Interesuje się pracą i obyczajami przodków.
- Jest wrażliwe na piękno swojej miejscowości, potrafi ją nazwać, wskazać jej walory,
opowiedzieć o wybranych wydarzeniach historycznych i ludziach tu żyjących w
przeszłości (w formie legend).


Formy pracy :

- organizacyjne : indywidualna, zespołowa, grupowa,
- aktywności dziecka : zabawa, wycieczki po okolicy, spotkania z członkami
zespołów ludowych, inscenizacje w oparciu o tradycje.

Metody :
czynne – samodzielnych doświadczeń, zadań stawianych do wykonania,
ćwiczeń
słowne – opowiadanie, legenda, wyjaśnienia, rozmowa, wypowiedzi,
oglądowe – oglądanie fotografii i albumów prezentujących zabytki i
charakterystyczne budowle, ciekawe miejsca, pokaz, obserwacje,




Treści zawarte w programie skupione są wokół następującej tematyki :
- RODZINA
- MOJA WIEŚ- NAWOJOWA


I. RODZINA.

Tematyka zajęć :

1. Dom rodzinny, jego mieszkańcy, urządzenia znajdujące się w domu.
2. Członkowie rodziny, ich praca zawodowa, zainteresowania, obowiązki.
3. Tradycje rodzinne : święta, zwyczaje, ważne wydarzenia w życiu rodziny.
4. Pamiątki rodzinne.

Przewidywane osiągnięcia :

Dziecko :
- zna strukturę swojej rodziny, nazywa członków rodziny,
- zna ważniejsze wydarzenia w historii swojej rodziny.
- zna elementy wyposażenia domu dawnego i dzisiejsze odpowiedniki,
- interesuje się pracą zawodową członków rodziny, potrafi o niej
opowiedzieć,
-dostrzega potrzeby członków rodziny, zna ich zainteresowania, ulubione
zajęcia,
- rozumie pojęcia związane z rodziną np. rodzice, rodzeństwo, wnuki,
- potrafi podać imiona i nazwiska babć i dziadków,
- nazywa rodzinne uroczystości : imieniny, urodziny, rocznice, chrzest,
komunia, ślub,…
- opowiada o zwyczajach świątecznych własnej rodziny,
- zna adres zamieszkania,
- potrafi opisać pamiątkę rodzinną,

Treści rozszerzające :

1. Próby wykonania drzewa genealogicznego dotyczącego najbliższej rodziny.








II. MOJA WIEŚ.

Tematyka zajęć :

1. Nawojowa na mapie Polski.
2. Legenda związana z powstaniem Nawojowej. Herb Nawojowej.
3. Zapoznanie ze strojem regionalnym.
4. Obiekty użyteczności publicznej, urzędy.
5. Zabytki Nawojowej.
6. Park – zabytek kultury ogrodniczej.
7. Charakterystyczne budowle :kaplica „Trzech Krzyży”, kaplica z napisem „Piotr
Nawojowski 1593 r.”i stare niegrzebalne cmentarze.
8.Tradycje obchodzone na wsi i obrzędy regionalne
9. Regionalne piosenki ludowe.


Przewidywane osiągnięcia :

Dziecko :

- zna nazwę swojej miejscowości,
- potrafi zaznaczyć swoją miejscowość na mapie Polski,
- zna legendę związaną z powstaniem Nawojowej,
- potrafi wyjaśnić pochodzenie nazwy rodzinnej miejscowości,
- potrafi rozpoznać herb Nawojowej,
- zna ważniejsze miejsca użyteczności publicznej znajdujące się w Nawojowej :
Urząd Gminy, Szkoła Podstawowa, Gimnazjum, Zespół Szkół Rolniczych,
Ośrodek Zdrowia, Poczta, Policja, Bank Spółdzielczy, Biblioteka Publiczna,
Apteka, Gminny Ośrodek Kultury i Sportu, Przedszkole
- zna zabytki Nawojowej : Pałac Stadnickich, Kościół pw.Nawiedzenia Najświętszej
Maryi Panny,
- rozpoznaje i nazywa charakterystyczne budowle : kaplica „Trzech Krzyży”,
kaplica z napisem „ Piotr Nawojowski 1593 r.” i stare niegrzebalne cmentarze,
- rozumie pojęcie pomnik przyrody,
- wie jak należy zachować się w parku,
- zna tradycje regionalne,
- rozpoznaje strój regionalny,







Rozkład materiału edukacyjnego


Miesiąc

Treści programowe

Wrzesień

Zapoznanie z legendą związaną z powstaniem Nawojowej, wyjaśnienie nazwy miejscowości.
Zapoznanie z umiejscowieniem na mapie, z herbem.
Dom rodzinny, jego mieszkańcy, urządzenia znajdujące się w domu.


Październik

Członkowie rodziny, ich praca zawodowa, zainteresowania, obowiązki.
Wycieczki po najbliższej okolicy – zapoznanie z ważniejszymi miejscami użyteczności publicznej : Poczta, Policja, Gminny Ośrodek Kultury i Sportu – poznanie zawodów związanych z tymi miejscami.
Zaduszki – zapoznanie z tradycjami związanymi ze Świętem
Zmarłych. Wycieczka na cmentarz – zapalenie zniczy na grobie poległych Partyzantów.
Zapoznanie ze starymi niegrzebalnymi cmentarzami , ich historią.


Listopad

Zabytki Nawojowej. Wycieczki do :
- Pałacu Stadnickich,
- Kościoła pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny.
Zapoznanie z różnymi sposobami przygotowania się ludzi do zimy ( dawniej i dziś ) – kiszenie kapusty, suszenie owoców…
Wróżby Andrzejkowe – zapoznanie ze zwyczajami i tradycjami andrzejkowymi .


Grudzień












Grudzień – cd.




Tradycje rodzinne : święta, zwyczaje, ważne wydarzenia w życiu rodziny ( urodziny, chrzest, komunia, itp.)
Mikołajki – zwyczaj obdarowywania prezentami.
Tradycje związane ze świętami Bożego Narodzenia dawniej i dziś,
- przygotowania do świąt – porządki,
- strojenie choinki – wykonywanie ozdób ,
- łamanie się opłatkiem,
- wieczerza wigilijna,
- śpiewanie kolęd,
- „Pasterka”,
- dzień Świętego Szczepana - święcenie owsa,


- kolędnicy
Wspólna wigilia w przedszkolu , śpiew kolęd, strojenie choinki.
Kolędowanie.


Styczeń

Nowy Rok – zwyczaje i tradycje związane z powitaniem Nowego Roku.
Jasełka – zapoznanie z tematyką bożonarodzeniową przedstawioną w formie jasełek.
Pamiątki rodzinne – wypowiedzi dzieci.


Luty

„Babski comber”- zapoznanie z tradycją związaną z zakończeniem
karnawału.
Wycieczki po okolicy – ciąg dalszy – zapoznanie z ważniejszymi miejscami użyteczności publicznej i instytucjami w Nawojowej : Ośrodek Zdrowia, Urząd Gminy – zapoznanie z poszczególnymi pomieszczeniami, ich przeznaczeniem, spotkanie z Wójtem Gminy Nawojowa.


Marzec

Park w Nawojowej– zabytek kultury ogrodniczej. Wycieczka.
Zapoznanie z charakterystycznymi budowlami w Nawojowej : kaplica „Trzech Krzyży”, kaplica z napisem „Piotr Nawojowski 1593 r.”
Topienie Marzanny – zapoznanie z tradycjami tradycjami zwyczajami związanymi z pożegnaniem zimy i powitaniem wiosny,
-wspólne wykonanie kukły,
-pochód nad rzekę.
Spotkanie z dziecięcym zespołem tanecznym „Piecuchy” z Nawojowej,
- zapoznanie z wyglądem stroju regionalnego,
- nauka piosenek ludowych.
Praca rolnika dawniej i dziś.


Kwiecień









Kwiecień - cd.

Tradycje związane ze Świętami Wielkanocnymi dawniej i dziś :
- strojenie palm wielkanocnych i ich święcenie,
- malowanie pisanek,
- święcenie pokarmów,
- śniadanie wielkanocne,
- śmigus – dyngus,
- palenie „Judasza”
- święcenie pól.


Spotkanie przy wielkanocnym stole – dzielenie się jajkiem.
Wycieczka do apteki, Gimnazjum, Technikum Rolniczego – przybliżenia znaczenia i funkcjonowania instytucji na terenie wsi.


Maj

Piekarnia - wycieczka . Zapoznanie z cyklem produkcyjnym związanym z pieczeniem chleba.
Wycieczki do Szkoły Podstawowej w Nawojowej, Biblioteki Publicznej, Nadleśnictwa, Banku Spółdzielczego – cd. przybliżanie znaczenia i funkcjonowania instytucji na terenie wsi.
„Zielone Świątki”- tradycje i zwyczaje związane z tymi świętami:
- majenie domów,
- Sobótki – rozmowa z dziećmi na temat zwyczaju ich palenia.


Czerwiec

Boże Ciało – tradycje i zwyczaje :
-procesje
-święcenie wianków w oktawę Bożego Ciała.



Literatura :

„Studia z kultury ludowej Beskidu Sądeckiego” – Polska Akademia Nauk – oddział
w Krakowie.
„Regionalizm w nauczaniu początkowym” –
„Strój Lachów sądeckich „ – Zdzisław Szewczyk, Maria Brylak – Załuska.
„Rodzina, młodzież, regionalizm”- Aleksander Kociszewski, Anatol Jan Omelaniuk,
ks. Władysław Pisarczyk.
„Pieśni ludowe z Sądeczyzny” – Jan Szabla.
„W Gminie Nawojowa”- Izabela Wojna.
„Folklor Lachów Sądeckich”- Lidia Michalikowa, Zofia i Stanisław Chrząstkowscy.



Ewaluacja.

- Ankieta
- Analiza wytworów pracy dzieci : rysunki, malunki, twórczość dziecięca.
- Rozmowa z dziećmi.


Scenariusze zajęć.

Temat : Nawojowa – moja rodzinna miejscowość.


Cele ogólne :
- przybliżenie dzieciom wiadomości na temat swojej miejscowości (poznanie
legendy związanej z powstaniem Nawojowej, herbu Nawojowej )
- rozwijanie zainteresowań historią swojego rejonu,
- kształtowanie emocjonalnego stosunku do rodzinnej miejscowości,
- kształcenie zdolności budowania poprawnej wypowiedzi jedno lub kilku
zdaniowej,

Cele szczegółowe :
dziecko :
- zna legendę związaną z powstaniem Nawojowej,
- potrafi wyjaśnić pochodzenie nazwy rodzinnej miejscowości,
- zna wygląd herbu Nawojowej i znaczenie jego symboli,
- wykonuje herb Nawojowej z uwzględnieniem określonych barw oraz
charakterystycznych kształtów,
- posługuje się pełnym zdaniem,
- czyta globalnie wyraz HERB

Metody :
słowne – legenda, opowiadanie, rozmowa, objaśnienia,
czynne – zadań stawianych do wykonania, ćwiczeń, samodzielnych doświadczeń,
oglądowe – oglądanie herbu, fotografii, mapy, prac plastycznych,

Formy :
zajęcie z całą grupą,
praca indywidualna,

Pomoce :
fotografie przedstawiające zabytki, charakterystyczne miejsca z terenu Nawojowej;
napis globalny; mapa Polski; kontury herbu, papier kolorowy, farby,

Przebieg zajęcia:

1. Powitanie piosenką : Mój kolego, moja koleżanko,
witam Was, witam Was,
wszyscy Was witamy,
wszyscy Was kochamy
bądźcie wśród nas. ( bis )
2. Wprowadzenie do zajęcia :
Na tablicy przypięte są fotografie przedstawiające różne ciekawe miejsca z terenu
Nawojowej. Dzieci po obejrzeniu ich, próbują skojarzyć o czym będziemy
rozmawiać na zajęciu.
3. Słuchanie opowiadanej przez nauczyciela legendy o powstaniu Nawojowej
- swobodne wypowiedzi dzieci na temat wysłuchanej legendy, zwrócenie uwagi
na to, kto występował w opowiadaniu. Wyjaśnienie pochodzenia nazwy
miejscowości - Nawojowa.
4. Zabawa ruchowa pt. „Jedzie pociąg” – ( utrwalenie wiadomości – Nawojowa na
mapie Polski). Pociąg jeździ po sali, następnie zatrzymuje się przy mapie –
zaznaczenie rodzinnej miejscowości.
5. Zapoznanie z wyglądem herbu Nawojowej ( jego symbole, znaczenie barw ).
Globalne czytanie wyrazu HERB.
6. „Herb Nawojowej”- praca plastyczna.
Na stolikach przygotowane są kontury herbu, zadaniem dzieci jest przedstawienie
go z uwzględnieniem określonych barw oraz charakterystycznych kształtów,
wykorzystując techniki plastyczne : wydzieranka, malowanie.
7. Ocena pracy dzieci.
8. Zorganizowanie wystawy prac w kąciku regionalnym.


Scenariusz nr 2.

Temat : Wieczór Andrzejkowy – czas wróżb i zabawy.

Cele ogólne :
- zapoznanie ze zwyczajami i tradycjami andrzejkowymi,
- zapoznanie z legendą związaną z wróżbami andrzejkowymi,
- kultywowanie dawnych zwyczajów andrzejkowych i tradycji zabaw,
- kształcenie umiejętności wyrażania uczuć i przeżywania radości z zabawy,
- wytwarzanie miłej i radosnej atmosfery,

Cele szczegółowe :
Dziecko :
- zna niektóre wróżby andrzejkowe i czynnie w nich uczestniczy,
- zna legendę o andrzejkowych wróżbach,
- zna niektóre przysłowia związane z dniem św. Andrzeja,
- jest radosne i szczęśliwe,
- rozwija sprawność ruchową podczas zabaw przy muzyce ( tańczy ),
- potrafi bezpiecznie zachować się podczas wróżb związanych z laniem wosku,
- potrafi zgodnie bawić się z kolegami,


Metody :
słowna – legenda, wiersz, rozmowa, objaśnienia,
czynna – samodzielnych doświadczeń, zadań stawianych do wykonania,
oglądowa – oglądanie odlanych figur woskowych,

Formy : zajęcie z całą grupą,

Pomoce :
miska z wodą, moneta dla każdego dziecka, roztopiony wosk, butelka,
kartoniki z napisami, 3 filiżanki, obrączka, mirt, klucz,


Przebieg :
1. Nauczycielka recytuje wiersz D. Gellner pt . „ Wieczór Andrzejkowy”
2. Zapoznanie z legendą o andrzejkowych wróżbach oraz z przysłowiami
związanymi z dniem św. Andrzeja.
3. Zabawa ruchowa.
4. Wróżba pierwsza :
Na środku sali stoi miska z wodą. Każde dziecko otrzymuje 1 grosz, na słowa :
hokus – pokus - marokus obracam się na pięcie i wypowiadam zaklęcie „hokus –
pokus – czary – mary, aby wróżby się spełniły, złóżmy dary” wrzuca monetę do
miski.
5. Wróżba druga :
„Kim będę, jaki będę miał zawód”- na środku sali leży butelka, a wokół niej
kartoniki z napisaną nazwą zawodu. Dzieci kręcą butelką i odczytują
nazwę zawodu jaki wskazuje szyjka butelki.
6. Wróżba trzecia :
„Wróżenie z butów”- dzieci zdejmują buty z lewej nogi i ustawiają je jeden za
drugim np. od okna do drzwi, przekładając je po kolei. Czyj but pierwszy wyjdzie
z sali, ten pierwszy się ożeni lub wyjdzie za mąż.
7. Wróżba czwarta :
Na stole leżą talerzyki, a pod nimi różne akcesoria, przedmioty. Dzieci wskazują
na wybrany przez siebie talerz, a symbol to właściwa przepowiednia
( np. obrączka – za mąż pójście, mirt – staropanieństwo, moneta – bogactwo,).
8. Wróżba piąta :
Lanie wosku. Tradycja mówi że wosk lejemy przez ucho klucza ( klucz – symbol
zamknięcia sekretu, tajemnicy ). Po zastygnięciu wosku dzieci obserwują i
interpretują cień ulanego kształtu – odczytują wizję przyszłości.
9. Swobodne tańce w rytm muzyki płynącej z magnetofonu.




Scenariusz nr 3.

Temat : Konkurs „Nawojowa- moja mała ojczyzna”


Cele ogólne :
- utrwalenie i sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości dziecka o swojej
miejscowości,
- rozpoznawanie elementów kultury Nawojowej, tradycji regionalnej,
- wzbogacenie zasobu wiedzy dziecka dotyczącej wsi,

Cele operacyjne:
- dziecko współdziała z kolegami w zespole,
- uczy się zasad zdrowej rywalizacji,
- potrafi wykorzystać własne obserwacje i wiadomości w redagowaniu
odpowiedzi na pytania konkursowe,
- rozwiązuje zadania konkursowe.

Formy pracy :
indywidualna, zespołowa,

Metody :
czynne – zadań stawianych do wykonania, ćwiczeń
słowne – legenda, wyjaśnienia, rozmowa, wypowiedzi,
oglądowe – oglądanie fotografii prezentujących zabytki i charakterystyczne budowle,
oglądanie fotografii prezentujących stroje regionalne,

Pomoce :
znaczki indywidualne; punktacja dla jury; symbole punktów zespołowych;
fotografie przedstawiające stroje regionalne, zabytki i charakterystyczne budowle regionu Nawojowa; pojemnik z pytaniami konkursowymi; koperty z puzzlami;


Przebieg :

1.Omówienie zasad konkursu i sposobu punktacji jury.
2. Losowanie znaczków i podział dzieci na 4 grupy.
3. Przeprowadzenie poszczególnych konkurencji.
4. Podsumowanie konkursu – podliczenie punktów, nagrodzenie brawami
najlepszego zespołu. Przyznanie I, II, III i IV miejsca. Wręczenie
symbolicznych dyplomów.


Zadanie 1.
Herb Nawojowej – puzzle. Każdy zespół otrzymuje kopertę z puzzlami. Zadanie polega na ułożeniu w jak najkrótszym czasie herbu wsi. Najszybszy zespół otrzymuje 3 punkty. Kolejne odpowiednio 2, 1, 0 punkty.

Zadanie 2.
Opowiedz legendę związaną z powstaniem Nawojowej. Każdy zespół opowiada legendę. Max 3 punkty dla zespołu.

Zadanie 3.
Czy znasz swoją miejscowość ? Sprawdzian wiadomości : w pojemniku znajdują się pytania. Każdy zespół losuje po 3 pytania i udziela odpowiedzi. Jury ocenia w skali 1-3 punkty.

Zadanie 4.
Stroje regionalne : każdy zespół otrzymuje fotografie przedstawiające stroje
regionalne z różnych regionów Polski. Zadanie polega na wybraniu spośród tych
fotografii, fotografie przedstawiające strój swojego regionu. 1 punkt za dobrą
odpowiedź.



Zadanie 5.
Zabytki i ciekawe obiekty architektury Nawojowej : na tablicy zawieszone fotografie ciekawych budowli, fotografie zasłonięte papierem, podzielonym na numerowane części. Każdy zespół losuje numer fragmentu, który zostanie odsłonięty. Rozpoznanie po I fragmencie – 3 punkty, po II – 2, po III – 1 punkt.
Krystyna Skowron
Gminne Przedszkole Publiczne
w Nawojowej

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie