Sztuka dla dziecka jest pierwszym środkiem wyrazu. Zanim zacznie dobrze mówić, pisać czy czytać , rysuje – przez co wyraża swoje myśli i uczucia. W pracy z dziećmi o obniżonej sprawności intelektualnej jest to szczególnie ważne , gdyż ten rodzaj aktywności pozwala nam lepiej je poznać , zwłaszcza gdy nie kontaktują się werbalnie z otoczeniem.
Zajęcia plastyczne prowadzone z nimi nie mają na celu nauczenia zasad plastyki , reguł jakimi posługują się artyści czy kanonu piękna. W tym przypadku produkt finalny powinien być podporządkowany procesowi twórczemu. Naszym zadaniem jest stymulowanie rozwoju dzieci wykorzystując ich interakcję z otoczeniem, wyostrzając ich zmysły. Świat telewizji, mediów tworzy z dzieci “ oglądaczy “ , które nie zdobywają świata lecz oglądają jak inni go zdobywają.
Celem pracy terapeutycznej z dziećmi o obniżonej sprawności intelektualnej jest rozwijanie u nich wrażliwości sensorycznej . Twórczość artystyczna umożliwia zetknięcie się z bogactwem tworzywa, intrygujących kształtów i form. Cel ten osiągniemy stosując różnorodne techniki plastyczne
i materiały. Ważnym jest aby były to materiały o różnej fakturze np. papier ścierny, tiul, gaza, i właściwościach np. plastelina, drut, gazeta. Chodzi o to aby podczas procesu twórczego materiały oddziaływały na różne zmysły dziecka : dotyk, wzrok, węch, a nawet smak. Z tego względu na zajęciach pojawiają się także produkty rodem z kuchni różne zioła,przyprawy, kasze,kluski,mąka czy sól.
W tych działaniach sam rysunek , rzeźba czy konstrukcja jest produktem ubocznym a właściwym efektem są doznania jakich dziecko doświadczyło podczas zajęć. Sztuka spełnia w naszym przypadku funkcję terapeutyczną, relaksacyjną. Jest to arteterapia czyli terapia przez sztukę. W wąskim znaczeniu tego słowa ogranicza się ono tylko do sztuk plastycznych.
W szerokim znaczeniu do arteterapii zaliczamy jeszcze :
-
biblioterapię
-
muzykoterapie
-
chromatoterapię ( terapia barwami )
-
choreoterapię
-
terapię zajęciową ( praca w pracowniach ceramicznych, rzeźbiarskich, tkackich itp.)
-
grafoterapię
Zanim przedstawię i omówię wybrane techniki plastyczne chciałabym zwrócić uwagę na odpowiednie przygotowanie miejsca pracy , tak aby dziecko mogło swobodnie tworzyć. Jest to szczególnie ważne w pracy z dziećmi
z zaburzeniami ruchu i koordynacji np. dziećmi po dziecięcym porażeniu mózgowym.
Uczniowie na wózku inwalidzkim powinny rysować na desce przymocowanej do wózka z krawędzią zatrzymującą materiały przed upadkiem lub przy wyższym stole. Dla dzieci , które lubią rysować pod innym kątem trzeba używać pochyłych blatów , przyklejać kartki do ścian.
Jeśli dziecko nie jest w stanie utrzymać pędzla lub innych małych materiałów może malować całą dłonią lub wyciętym z ziemniaka czy gąbki większym przedmiotem. Dzieciom nie poruszającym swobodnie ręką podtrzymujemy nadgarstek i przedramię. Dajemy do malowania pędzle i kredki ze specjalnymi uchwytami.
Zajęcia plastyczne z dziećmi z zaburzonym aparatem ruchu zaczynamy od masażu, ćwiczeń palców i zabaw usprawniających małą motorykę.
Miejsce do pracy przygotowane , dłonie rozgrzane teraz możemy przejść do zapoznania się z technikami stymulującymi zmysły dzieci i rozwijające ich wyobraźnię :
-
królestwo kartoflandii
-
teatr z drewnianej łyżki
-
malowanie na mokrym papierze
-
kleksy – stworki
-
odbijanki symetryczne
-
grafika – prasowanka
-
przetykanki
-
wydrapywanki
-
wyklejanie nasionami – pachnące obrazki
-
wyklejanie z wełny i ścinków tkanin
-
malowanie na mokrym zmiętym papierze
-
malowanie na podkładzie z różnego rodzaju kasz
-
wydzieranki
-
lepienie z mas plastycznych
W trakcie zajęć nie oceniamy pracy dziecka w sensie artystycznym , tu nie ma złych i dobrych odpowiedzi . Dzieci krytykowane , nieakceptowane nie chcą być aktywne i twórcze. Wtedy musimy ich zadziwiać , oczarować , a służyć temu mają techniki plastyczne takie jak :
-
rysowanie świecą
-
odbijanie tiulem lub gazą
-
malowanie mazakami na kalce technicznej czy farbami na szkle
Proces twórczy w tych technikach ma w sobie elementy tajemniczości
i zaskoczenia.
Techniką plastyczną pomagającą znaleźć wewnętrzny spokój, harmonię,wyciszenie jest malowanie mandali . Są to obrazki wpisane w koło. Mandale malujemy tym czym lubimy : mazakami, kredkami czy farbami.
W kraju , z którego pochodzą czyli z Indii wysypywane są kolorowymi piaskami lub kamykami. Mandale malujemy od środka do zewnątrz.
Zajęcia plastyczne są darem- stymulują zmysły , rozwijają małą motorykę, wrażliwość sensoryczną , ukazują jak piękny i ciekawy jest świat .
mgr nauczania początkowego z arteterapią
Anna Grabarczyk
