charakterystyka metody czytania barwno-więkowej H. Matery dla dzieci w wieku przedszkolnym. H. Metera podkreśla znaczenie dobrej znajomości struktury dźwiękowej wyrazów dla zrozumienia czytanego przez dziecko tekstu, podkreśla, iż czytanie to odtwarzanie dźwiękowej struktury wyrazów na podstawie znaków graficznych, dlatego zapis graficzny jest wtórny w stosunku do orientacji w relacjach dźwiękowych zachodzących w strukturze danego wyrazu.
Helena Metera wydzieliła dwa okresy nauki czytania:
· Okres pierwszy, przedliterowy, następuje wtedy poznanie dźwiękowej budowy wyrazów.
· Okres drugi, wprowadzanie zapisu graficznego poszczególnych dźwięków – liter oraz właściwą naukę czytania.
H. Metera podkreśla znaczenie dobrej znajomości struktury dźwiękowej wyrazów dla zrozumienia czytanego przez dziecko tekstu, podkreśla, iż czytanie to odtwarzanie dźwiękowej struktury wyrazów na podstawie znaków graficznych, dlatego zapis graficzny jest wtórny w stosunku do orientacji w relacjach dźwiękowych zachodzących w strukturze danego wyrazu.
H. Metera przyjęła założenie, iż przy kształtowaniu analizy i syntezy słuchowej wyrazów należy wykorzystać inne analizatory niż słuchowy wraz z umiejętnością różnorodnego operowania dźwiękową strukturą wyrazów przed poznaniem zapisu graficznego. Dzieci poprzez różnorodne zabawy ruchowe, wykorzystywanie różnych materiałów, technik w działalności plastycznej, aktywizują dziecko i prowadzą stopniowo do analizy i syntezy słuchowej wyrazu. Ważne jest, aby poznanie struktury dźwiękowej wyrazu nastąpiło przed poznaniem jego budowy graficznej, ma to ułatwić dziecku naukę czytania.
Dziecko poprzez prawidłową artykulację poznaje brzmienie sylab, głosek, samogłosek ustnych, samogłosek nosowych, spółgłosek dźwięcznych, spółgłosek dźwięcznych miękkich, spółgłosek bezdźwięcznych, spółgłosek bezdźwięcznych miękkich. Dokonanie analizy wzrokowo- słuchowej lub ruchowo- słuchowe z powolnym przejściem od symbolicznego zapisu (ruch ciała) do symbolicznego zapisu graficznego (litera) prowadzi do zrozumienia związku, jaki zachodzi miedzy dźwiękiem, a jego zapisem. Punktem wyjścia w poznaniu nowej litery jest zawsze analiza słuchowa wyrazy, dziecko wyodrębnia wtedy głoski. W początkowym okresie nauki czytania do analizy i syntezy powinny być wykorzystane tylko te wyrazy, których wymowa zgodna jest z pisownią.
W dalszym etapie nauki czytania nie należy unikać wyrazów, których brzmienie jest inne niż zapis, uwrażliwi to dziecko na zapis ortograficzny.
Podczas wprowadzania liter oznaczających spółgłoski łączy się je z samogłoską „i”, występuje wtedy inna artykulacja, niż ta, która występuje w połączeniu z innymi samogłoskami. H. Metera wprowadza głoski oznaczone różnymi literami (dwuznaki) oraz
rozróżnia spółgłoski miękkie za pomocą litery „i” lub znaku diakrytycznego, buduje w tym celu szerokie albo wąskie okienka w schemacie wyrazu. W procesie nauki czytania podstawę stanowi poznanie struktury graficznej określonych tekstów za pomocą analizy fonetycznej poszczególnych wyrazów, poznanie budowy dźwiękowej wyrazu następuje poprzez kolejne wydzielenie fonemów, później następuje przejście od analizy do syntezy fonemowej. Dziecko przetwarza znany sobie wyraz na inny, również znany sobie, za pomocą dodania lub odjęcia jednego fonemu w wyrazie, zmiana ta przekształca nie tylko obraz dźwiękowo -graficzny wyrazu, ale i jego znaczenie. Początkowo zmian tych dokonuje działając na materiale wizualnym, później werbalnie. W nauce czytania nie pomija się semantycznej strony języka.
Nauka czytania ma zawsze ściśle określony przebieg:
· Poznanie struktury dźwiękowej wyrazów poprzez wprowadzenie ich graficznego schematu.
· Analiza i synteza słuchowa w mowie cichej poprzez określenie miejsca głoski w wyrazie, liczby głosek w wyrazie oraz nazwanie głosek ze wskazaną kolejnością. Przy wyborze wyrazów należy postępować zgodnie z zasadą stopniowania trudności( treść wyrazu znana dziecku; wyraz łatwy do zilustrowania; odpowiednia budowa fonetyczna- poszczególna głoska na początku i na końcu wyrazu; eliminacja zjawiska ubezdźwięcznienia; wyrazy od 2 do 6 głosek). Syntezę słuchową rozpoczyna się od syntezy bezpośredniej związanej z analizą wyrazu, tzn. syntezy po „świeżych śladach analizy”.
· Graficzny schemat budowy wyrazu musi zawierać zawsze tyle pól, ile jest głosek w wyrazie, stanowi to podstawę do analizy. Najpierw dokonywana jest analiza fonemowa, później wprowadza się kolorowe kartoniki(nakrywki), na początku jednokolorowe, później różnokolorowe w zależności od rodzaju samogłoski(ustna, nosowa) i spółgłoski (twarda, miękka, dźwięczna, bezdźwięczna), służą one przykrywania poszczególnych pól szablonu. Wprowadza się dwa odcienie czerwieni dla odróżnienia samogłosek ustnych od nosowych, dwa odcienie koloru zielonego, na oznaczenie spółgłosek dźwięcznych twardych i miękkich, koloru niebieskiego na oznaczenie różnic między spółgłoskami twardymi i miękkimi bezdźwięcznymi.
· Dziecko dokonując analizy słuchowej wyrazu, nazywa i określa rodzaj poznanych głosek(ustala liczbę fonemów w danym wyrazie), następnie przeprowadzając syntezę, układa schemat wyrazu, zapisuje go za pomocą symboli, kolorowych nakrywek, później następuje stopniowe zastępowanie kolorowych nakrywek literami.
· Proces poznania litery przebiega zgodnie z procesem stopniowania trudności i obejmuje:
1. Przedstawienie za pomocą rysunków wyrazów do analizy.
2. Analizę słuchową wyrazów (2-3 wyrazów z daną głoską).
3. Modelowanie schematu za pomocą znanych liter i kolorowych nakrywek, zgodnie z ich rodzajem.
4. Zastępowanie odpowiedniej nakrywki nową literą na podstawie wzoru podanego na kartce.
5. Tworzenie połączeń nowej litery(spółgłoski) z możliwie wszystkimi samogłoskami (literami).
6. Ćwiczenia w dokonywaniu operacji z graficzno -dźwiękową stroną wyrazów.
7. Czytanie i omówienie tekstu.
8. Pisanie litery, wyrazu, zdania.
· W kształceniu techniki czytania ważne jest poznanie struktury sylabowej wyrazu. Pojecie sylaby realizuje się na podstawie schematu budowy dźwiękowo – sylabowej zilustrowanego wyrazu.
· Pisownia dwuznaków polega na zapamiętaniu kształtu znaku, nie jest uzależniona od znajomości zasad ortograficznych.
· Rozumienie treści czytanego tekstu jest zasadniczym celem czytania, wiele tekstów zostało wzbogaconych pytaniami związanymi bezpośrednio z ich treścią. Do czytania ze zrozumieniem wykorzystuje się podręcznik, tablicę, w przypadku trudności, nieznajomości liter, pytania formułuje się ustnie lub część pytania jest powiedziana, a część zapisana.
· Nauka pisania opiera się na wzorach pisma drukowanego. W podręczniku obok liter drukowanych prezentowane są wzory liter pisanych. Uczeń pisze w zeszycie i czyta z tablicy na podstawie wzorów pisma ręcznego.
Tematyka podręcznika obejmuje życie klasy szkolnej, uwzględnia zainteresowania dziecka zabawą, sportem, pracą, motoryzacją, światem zwierząt, uwzględniono również dni świąteczne np. Nowy Rok, imieniny ojca. Treść i forma ćwiczeń zawartych w podręczników ma charakter kształcący i rozrywkowy, rozwijają one myślenie oraz przyspieszają opanowanie techniki czytania.
LITERATURA
K. Kamińska „Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym” Warszawa 1999 WSiP
Mam 6 lat, Przewodnik dla nauczyciela, praca zbiorowa Warszawa 1988 WSiP
H. Metera Przewodnik metodyczny do podręcznika „Nauczę się czytać” Warszawa 1976 WSiP
Opracowanie: Elżbieta Kowalska
|
