Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Praca na kółku polonistycznym

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 4413 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

1. Uzasadnienie wyboru tematu.

Wybierając temat „Sposoby budzenia i rozwijania uzdolnień i zainteresowań polonistycznych uczniów zdolnych w pracy pozalekcyjnej" kierowałam się jedynie swoimi zamiłowaniami. Zawsze interesowały mnie motywy, które leżą u podstaw niektórych działań i dążeń dzieci, motywy, które powodują, że różni uczniowie przejawiają różne uzdolnienia i zainteresowania. Z drugiej strony towarzyszyła mi świadomość i żywe przekonanie o dużym znaczeniu zainteresowań i uzdolnień dla rozwoju człowieka. Decydują one o jego powodzeniach bądź niepowodzeniach, o sukcesach i zadowoleniu z wykonywanej pracy, o efektach działań ucznia w szkole, o umiejętności organizowania nauki, pracy i wypoczynku.

Jestem przekonana o dużej roli i znaczeniu zainteresowań i uzdolnień w życiu człowieka. Zdaję sobie jednak sprawę z tego, że uzdolnienia i zainteresowania nie pojawiają się nagle i niespodzianie. Są one w pewnym stopniu zdeterminowane wieloma kryteriami obiektywnymi. Wobec tych czynników nauczyciel jest bezsilny i nie może ucznia niezdolnego uczynić zdolnym. Może jednak zastane uzdolnienia i zainteresowania ucznia rozwijać w kierunku zgodnym z jego typem uzdolnień i zainteresowań, a może je również hamować.

Bogactwo uzdolnień życiowych i zwiększająca się różnorodność sytuacji, w jakich przychodzi żyć człowiekowi, zwłaszcza młodym, stwarzają coraz większe szansę na odnalezienie swego miejsca w społeczeństwie, na osiągnięcie zadowolenia i poczucia sukcesu. Uważam iż jednym z zasadniczych celów dydaktycznej działalności szkoły jest troska o realne zabezpieczenie dla każdego ucznia możliwie wszechstronnego  wykształcenia,   rozwijanie   indywidualnych   zainteresowań, uzdolnień oraz sił psychicznych ucznia celem umożliwienia mu znalezienia właściwego miejsca w szybko zmieniających się warunkach współczesnej cywilizacji.

Dlatego też głównym przedmiotem niniejszej pracy będą sposoby budzenia i rozwijania zainteresowań i uzdolnień polonistycznych uczniów w pracy pozalekcyjnej.


2. Istota uzdolnień i zainteresowań.

W pracach monograficznych z zakresu współczesnej nauki na temat genezy, dynamiki rozwoju oraz wykrywania zdolności i uzdolnień spotykamy się z różnymi definicjami uczniów uzdolnionych.

Pojęcie „uzdolnienie" nie jest więc precyzyjne i u różnych autorów nabiera odmiennych znaczeń. l tak J. Reykowski mówi :

„ Mówiąc o młodzieży uzdolnionej można mieć na myśli:

- tych, którzy szybciej opanowują dany poziom umiejętności /.../,

- tych, którzy osiągają szczególnie dobre rezultaty w jakiejś dziedzinie działalności,

- tych, którzy okazują w stopniu wyższym od przeciętnej zdolność do produkowania

utworów oryginalnych, nowych, /.../ itp."1) Według E. Gondzika definicja ucznia uzdolnionego jest trochę inna :

„Wybitnie uzdolnionym jest uczeń, który poza wysoką inteligencją wyróżnia się w karierze szkolnej możliwością osiągnięć twórczych w jakiejkolwiek dziedzinie użytecznej, twórczą wyobraźnią, wybitnymi uzdolnieniami specjalnymi, łatwością uczenia się, szerokimi zainteresowaniami oraz dużą dozą samokrytycyzmu i pracowitości." 2) Do definicji akcentujących osiągnięcia ucznia należy definicja K. Czarneckiego :

„ O uzdolnieniach ucznia mówimy wtedy, jeśli działa on szybko, skutecznie wnosi pewne elementy nowości w działaniu i nie zużywa przy tym dużo energii psychicznej, tzn. wykonuje określone czynności w czasie krótszym niż jego rówieśnicy, pracujący w takich samych warunkach, rozwiązujących takie same zadania, wykonuje je dobrze, bez wyraźnych oznak zmęczenia psychicznego."3) Z inną definicją spotkać się można u B. Hornowskiego :

„ Przez pojęcie zdolności wielu psychologów rozumie indywidualną właściwość człowieka, której nie można sprowadzić do wykształconych nawyków, ale dzięki której można kształtować różnego rodzaju nawyki, sprawności i umiejętności." 4)

Jak wynika z powyższych rozważań, liczne są teorie zdolności, nie ma ujednoliconego wzorca definicji ucznia uzdolnionego, który mógłby być wykorzystany w pracy dydaktyczno - wychowawczej przez nauczycieli. Cóż to jest więc zdolność? W niniejszej pracy przyjęto definicję za E. Gondzikiem :

Uczniami zdolnymi będą ci, którzy poza wysoką inteligencją ogólną wyróżniają się w karierze szkolnej możliwością osiągnięć twórczych w jakiejkolwiek dziedzinie społecznie użytecznej (w tym przypadku w dziedzinie nauk humanistycznych ;

wyróżniają się ponadto twórcza wyobraźnią wybitnymi zdolnościami specjalnymi, łatwością uczenia się oraz dużą dozą samokrytycyzmu i pracowitością.

 
 
Zagadnienie uzdolnień należy jednak w niniejszej pracy rozpatrywać łącznie z zainteresowaniami. W „Słowniku psychologicznym" pod red. Szewczuka można znaleźć następującą definicję :

„Zainteresowanie - względnie utrwalone dążenie do zajmowania się pewnymi przedmiotami, jeden z czynników motywujących do pogłębienia wiadomości, poszerzenia wiedzy w danej dziedzinie, stanowi ogniwo pośrednie między ogólna ciekawością poznawczą jednostki a jej zamiłowaniami."5)

Należy jednak pamiętać, że w wieku szkolnym zainteresowania są dynamiczne i zmienne, co w pewnej mierze wynika z tego, czy uczeń odnosi sukcesy w realizacji danego zainteresowania. Istnieją również tzw. zamiłowania, czyli budzące się zainteresowania, jeszcze nie uświadomione sobie dobrze przez jednostkę. Trzeba więc dokładnie obserwować uczniów, by móc wykryć te budzące się zainteresowania.

3. Czynniki warunkujące stan zainteresowań i uzdolnień.

Dzieci różnią się między sobą pod względem kierunku swych zainteresowań i pod względem typów swej inteligencji, których nie można traktować w jednakowy sposób. Istnieją typy obserwacyjne, refleksyjne, intelektualne i z przeważającą zdolnością do zajęć ręcznych, wynalazcy i artyści.

Istnieją też wielkie różnice w sposobie pracy : jedni pracują szybko, inni powoli, jedni pracują z wielka energią i szybko się nudzą, drudzy mogą pracować długo, lecz maja powolne tempo pracy ; jedni mają doskonałą pamięć, drudzy nie mogą wcale na nią liczyć, itp.

Korzystne jest dla szkoły pozwolić każdemu dziecku rozwijać się w kierunku jego uzdolnień osobistych. Szkoła powinna zatem starać się o to, by wykrywać te uzdolnienia i zainteresowania oraz zachęcać uczniów do pracy w odpowiednim kierunku. Trudno dać jednoznaczną odpowiedz na pytanie : od czego zależą uzdolnienia i zainteresowania?

Zarówno zainteresowania jak i uzdolnienia nie mogą być brane pod uwagę jako czynniki samorzutne, rozwijają się w toku stawania się psychologicznego jednostki według stałych schematów rozwojowych, w pewnej kolejności itp. Rozwojowi owych pasji twórczych musi towarzyszyć świadoma i celowa działalność nauczyciela. Jeżeli założyć że szkoła ma wpływ na zainteresowania i uzdolnienia, to szukać należy źródeł tego wpływu przede wszystkim w programie nauczania, czyli w jego treściach oraz stosowanych metodach nauczania. Innym elementem jest struktura społeczna danej klasy i szkoły, środowisko pedagogiczne, wyposażenie szkoły, prace pozalekcyjne itp. Niewątpliwie dużą rolę w kształtowaniu się zainteresowań danymi przedmiotami odgrywa metoda pracy, sposób prowadzenia zajęć i osobowość nauczyciela.


 Uczeń rozwija pewne zainteresowania, a w związku z tym uzdolnienia w zależności od spotkanego wybitnego pedagoga, który zna swój przedmiot, ma doń osobiste zamiłowanie a ponadto ma właściwy stosunek do młodzieży. Ważne jest, aby nauczyciel miał wysokie poczucie sprawiedliwości. Uczeń w nauczycielu poszukuje przede wszystkim tej cechy, godności i autorytetu, a nie macierzyńskiego nastawienia.

Moi nauczyciele, którzy pozostawili głębszy ślad na rozwoju moich zainteresowań, byli ludźmi raczej surowymi, którzy umieli zdobyć sobie wysoki autorytet i szacunek dzięki kwalifikacjom naukowym i dydaktycznym z jednej strony oraz sprawiedliwemu traktowaniu nas uczniów. Pod wpływem tych właśnie nauczycieli ujawniły się nagle zdolności, których sama w sobie wcześniej nie podejrzewałam. Pokierowali moją pracą samokształceniową, a nawet wpłynęli w dużym stopniu na wybór kierunku studiów. Rolę nauczyciela w rozwoju zainteresowań uczniów docenia A.Gurycka, w następującym stwierdzeniu :

„Oddziaływanie pedagogiczne nauczyciela wpływa nie tylko na treść zainteresowań uczniów, ale decyduje o tym, jakie przejawy będą dominowały w tych zainteresowaniach"6)

Również istotnym czynnikiem wpływającym na zainteresowania i uzdolnienia dzieci i młodzieży jest rodzina. Jest rzeczą powszechnie znaną, że dzieciństwo jest okresem szczególnej podatności człowieka na wszelkie oddziaływania kształcące i wychowawcze. Dlatego też rola w rozwoju pasji twórczych u dziecka zostaje przypisana rodzinie. Przez sam fakt stykania się z dorosłymi członkami rodziny, dziecko bierze udział we wspólnocie domowej i od urodzenia partycypuje w różnych sytuacjach społecznych. W ten sposób staje się ono wystawione na pewne stale powtarzające się bodźce. Bodźce te mają charakter bądź świadomie podsuwanych sugestii i pouczeń, bądź faktów, które celowo nie są podsuwane. Zdarza się, że pasja rodzinna może się objawiać w nacisku na bycie kimś - tzn. rodzice nakłaniają swoje dziecko do utrzymania tradycji rodzinnych. Utożsamiając się niejako z dzieckiem, łączą jego przyszłość ze swoją teraźniejszością, nabrzmiałą nie zrealizowanymi marzeniami, nie zaspokojonymi pragnieniami. Dziecko ma być nie tylko dziedzicem tego wszystkiego, ale i wykonawcą „testamentu" : nie zrealizowanych punktów programu życiowego rodziców.

Ale oczywiście nie zawsze tak się dzieje. Często rodzice posiadają ideał samorealizacji - tzn. zachęcają swoje dzieci aby dążyły do celów oraz wybierały zawody, które ich rzeczywiście pociągają i w których będą mogły wyrazić swoje zainteresowania i zużytkować swoje uzdolnienia. W dużym stopniu na uzdolnienia i zainteresowania wpływa też osobowość. W procesie zabawy, nauki i pracy dzieci i młodzież odkrywają nowe własne możliwości, przyczyniają się do rozwoju specjalnych uzdolnień. Do cech uniwersalnych osobowości twórczej należą:

 
a) zdolność,

b) wzmożona aktywność jednostki,

c) niezależność, autonomia jednostki,

Wynika więc z powyższych rozważań, zainteresowania i uzdolnienia, które zaczynają się w dzieciństwie w dużej mierze zależą od postaw jednostki wobec siebie samej. Właśnie przyjęcie bądź odrzucenie określonej roli wpływa na wybory i determinację zainteresowania a tym samym uzdolnienia.

4. Istota uzdolnień i zainteresowań polonistycznych.

Trudno wskazać okres, kiedy pojawia się jedno z uzdolnień specjalnych, tj. polonistyczne. Najprawdopodobniej można je zaobserwować już w początkowych klasach szkoły podstawowej. Trudno też zdefiniować to pojęcie. Ogólnie, będzie to zainteresowanie wszystkimi treściami, które są zawarte w pojęciu „język polski" -jako przedmiot nauczania. W skład uzdolnienia polonistycznego wchodzić będzie uzdolnienie literackie i językowe.

Wiadomo, że nauczanie historii literatury i języka polskiego w szkole z natury rzeczy ograniczone jest rygorem programu oraz czasem przeznaczonym na jego realizację. Z konieczności więc sprowadza się do wyegzekwowania wiadomości o pewnej liczbie lektur, faktów historycznych i reguł posługiwania się ojczystym językiem. Można by uznać za wyjściową normę, najniższy próg trudności. Od tej normy ucznia uzdolnionego polonistycznie różnić musi aktywna postawa wobec jakże trudnego świata literatury.

Młodzież uzdolnioną literacko cechuje umiejętność wnikliwej obserwacji zjawisk i poetyckiego ich przetwarzania, dobra pamięć wzrokowa i werbalna, bogaty zasób słownictwa i kojarzeń, łatwość i szybkość wyrażania myśli oraz wrażliwość emocjonalna, tj. odczuwanie nastroju, uczuć i myśli innych ludzi. Częstym zjawiskiem u młodzieży uzdolnionej polonistycznie jest potrzeba uprawiania twórczości literackiej : pisanie pamiętników, wierszy, opowiadań.

M. Przełącznikowa omawiając proces kształtowania się działalności twórczej uczniów twierdzi, że na terenie szkoły jest ono możliwe za pośrednictwem :

1. nauczania, tj. przyswajania na wzorach literackich kryteriów artyzmu poprzez ćwiczenia w celu rozwoju umiejętności obserwacji, prowadzenie pracy nad słownikiem, nad systematycznym wykonywaniem zadań o charakterze twórczym,

2. stopniowe przechodzenie tej działalności w pozaszkolną (w kółkach, grupach) z jednoczesnym nadaniem jej społecznie użytecznej treści (wydaniem gazetki ściennej, czasopisma literackiego w klasie, przygotowanie wieczoru literackiego itp.) 7)

 

 Uczeń rozwija pewne zainteresowania, a w związku z tym uzdolnienia w zależności od spotkanego wybitnego pedagoga, który zna swój przedmiot, ma doń osobiste zamiłowanie a ponadto ma właściwy stosunek do młodzieży. Ważne jest, aby nauczyciel miał wysokie poczucie sprawiedliwości. Uczeń w nauczycielu poszukuje przede wszystkim tej cechy, godności i autorytetu, a nie macierzyńskiego nastawienia.

Moi nauczyciele, którzy pozostawili głębszy ślad na rozwoju moich zainteresowań, byli ludźmi raczej surowymi, którzy umieli zdobyć sobie wysoki autorytet i szacunek dzięki kwalifikacjom naukowym i dydaktycznym z jednej strony oraz sprawiedliwemu traktowaniu nas uczniów. Pod wpływem tych właśnie nauczycieli ujawniły się nagle zdolności, których sama w sobie wcześniej nie podejrzewałam. Pokierowali moją pracą samokształceniową, a nawet wpłynęli w dużym stopniu na wybór kierunku studiów. Rolę nauczyciela w rozwoju zainteresowań uczniów docenia A.Gurycka, w następującym stwierdzeniu :

„Oddziaływanie pedagogiczne nauczyciela wpływa nie tylko na treść zainteresowań uczniów, ale decyduje o tym, jakie przejawy będą dominowały w tych zainteresowaniach"6)

Również istotnym czynnikiem wpływającym na zainteresowania i uzdolnienia dzieci i młodzieży jest rodzina. Jest rzeczą powszechnie znaną, że dzieciństwo jest okresem szczególnej podatności człowieka na wszelkie oddziaływania kształcące i wychowawcze. Dlatego też rola w rozwoju pasji twórczych u dziecka zostaje przypisana rodzinie. Przez sam fakt stykania się z dorosłymi członkami rodziny, dziecko bierze udział we wspólnocie domowej i od urodzenia partycypuje w różnych sytuacjach społecznych. W ten sposób staje się ono wystawione na pewne stale powtarzające się bodźce. Bodźce te mają charakter bądź świadomie podsuwanych sugestii i pouczeń, bądź faktów, które celowo nie są podsuwane. Zdarza się, że pasja rodzinna może się objawiać w nacisku na bycie kimś - tzn. rodzice nakłaniają swoje dziecko do utrzymania tradycji rodzinnych. Utożsamiając się niejako z dzieckiem, łączą jego przyszłość ze swoją teraźniejszością, nabrzmiałą nie zrealizowanymi marzeniami, nie zaspokojonymi pragnieniami. Dziecko ma być nie tylko dziedzicem tego wszystkiego, ale i wykonawcą „testamentu" : nie zrealizowanych punktów programu życiowego rodziców.

Ale oczywiście nie zawsze tak się dzieje. Często rodzice posiadają ideał samorealizacji - tzn. zachęcają swoje dzieci aby dążyły do celów oraz wybierały zawody, które ich rzeczywiście pociągają i w których będą mogły wyrazić swoje zainteresowania i zużytkować swoje uzdolnienia. W dużym stopniu na uzdolnienia i zainteresowania wpływa też osobowość. W procesie zabawy, nauki i pracy dzieci i młodzież odkrywają nowe własne możliwości, przyczyniają się do rozwoju specjalnych uzdolnień. Do cech uniwersalnych osobowości twórczej należą:

 
a) zdolność,

b) wzmożona aktywność jednostki,

c) niezależność, autonomia jednostki,

Wynika więc z powyższych rozważań, zainteresowania i uzdolnienia, które zaczynają się w dzieciństwie w dużej mierze zależą od postaw jednostki wobec siebie samej. Właśnie przyjęcie bądź odrzucenie określonej roli wpływa na wybory i determinację zainteresowania a tym samym uzdolnienia.

5.  Specyfika  zajęć  pozalekcyjnych  związanych  z nauczaniem języka polskiego.

Praca pozalekcyjna ma swoje specyficzne własności, które odróżniają ją od zajęć lekcyjnych w charakterze treści, w formach i metodach nauczania. Jest to praca nadobowiązkowa, dobrowolna i wykraczająca poza zakres planu i programu nauczania, kierująca się własnym zindywidualizowanym programem.

Zajęcia pozalekcyjne powinny być dobrze przemyślane przez prowadzącego. Nie powinny one dublować problematyki lekcyjnej, lecz ją poszerzać i wzbogacać. Wiedza zdobyta na zajęciach pozalekcyjnych powinna wchodzić w ścisłe związki integracyjne z wiedzą zdobytą przez ucznia na lekcjach.

Oprócz rozwijania zainteresowań i uzdolnień zajęcia te powinny sprzyjać rozwojowi samodzielności w pracy, przyzwyczaić członków do twórczej inicjatywy do samodzielnego szukania rozwiązań problemów, do wzrostu twórczości uczniów. W pracy pozalekcyjnej najczęściej uczestniczą uczniowie dobrzy, przeważnie mający już „gotowe" różnorakie zainteresowania, bądź uczniowie na tyle aktywni poznawczo lub społecznie, że odczuwają potrzebę przynależności, współdziałania lub rozszerzania zakresów swej aktywności, wiedzy, doświadczeń. Z wielu przyczyn uczniowie mało aktywni, lub miernie uczący się, znacznie rzadziej uczestniczą w kółkach zainteresowań. Sami o to nie zabiegają, a inni im w tym nie pomagają. Dlatego też uważam, że pożądana jest wszelka działalność informacyjna, propagująca zajęcia pozalekcyjne.

Można je prowadzić w dwu formach: albo jako pracę masową, albo jako pracę w kółkach przedmiotowych. Do tych drugich należy kółko polonistyczne.

Zadaniem kółka polonistycznego jest rozwój zainteresowań polonistycznych oraz kształcenie takich uzdolnień. Uczestniczą w tych dodatkowych zajęciach uczniowie, którzy są zainteresowani tą dziedziną lub przejawiają w niej jakieś uzdolnienia . Z praktyki wiem, że nie wszyscy tacy uczniowie chętnie zgłaszają się sami do kółka . Zadaniem polonisty jest więc dostrzeżenie, wyłowienie i zachęcenie takich uczniów do dodatkowej pracy.

Uważam iż praca w kółku polonistycznym musi być zindywidualizowana. Staram się więc wychodzić naprzeciw oczekiwaniom uczniów, którzy zgłaszając się do uczestnictwa w tych zajęciach, przynoszą ze sobą określone propozycje i określone predyspozycje. Dlatego też tej grupie młodzieży należy umożliwić zaznajomienie się z zagadnieniami które ją nurtują, a które

nie są objęte programem nauczania. Z drugiej jednak strony nie zawsze można za cel mieć rozwój twórczych zainteresowań i uzdolnień. Niekiedy, dążąc do tego aby w pracy kółka odniosła korzyść jak największa ilość młodzieży, za istotne zadanie uważam poszerzenie i pogłębienie problematyki związanej z nauczaniem języka polskiego. Dzieje się tak wtedy, gdy uczniowie nie mają jeszcze wykrystalizowanych zainteresowań i uzdolnień. W takich przypadkach mam   na uwadze stopniowy rozwój zainteresowań i uzdolnień polonistycznych. Wtedy też trzeba stosować pracę indywidualną, która umożliwi pogłębienie tych pasji twórczych.

Dla osiągnięcia tych dwóch celów istnieje potrzeba dwu rodzajów form pracy pozalekcyjnych:

1) zajęcia specjalistyczne dla tych uczniów, którzy już mają jakieś zainteresowania, zamiłowania i uzdolnienia i chcą uczestniczyć w takich zajęciach,

2) taka forma zajęć pozalekcyjnych, która miałaby na celu rozbudzenie aktywności poznawczej uczniów, u których proces ten nie przebiega wystarczająco efektywnie. Należy doprowadzić do zaciekawień badawczych lub chociaż orientacyjnych.

Istotną sprawą jest przydzielenie każdemu członkowi koła jakiegoś zadania, ale zgodnego z jego szczególnymi upodobaniami i umiejętnościami. Dzieje się tak przy systemie pracy w specjalizujących się grupach uczniowskich, tzn. w sekcjach. Do najczęściej spotykanych sekcji kółka polonistycznego należą: recytatorska, dekoracyjna, pomocy naukowych, czytelnicza, twórczości literackiej i językoznawcza. Zdążyłam zaobserwować, że największą popularnością cieszą się sekcje: recytatorska, czytelnicza i twórczości literackiej.

Jak różne mogą być rodzaje organizacji pracy, tak samo wiele może być form pracy. Do najczęściej spotykanych należą: referaty uczniowskie, dyskusje, wycieczki, osobiste kontakty z ludźmi, dziełami sztuki, wieczory literackie, konkursy, olimpiady, wystawki itp.

Spośród  wielu  form  nauczyciel  wybiera  zgodnie  z  indywidualnymi zainteresowaniami i możliwościami tylko te, które zdoła realizować z wszechstronną korzyścią dla młodzieży. Mając na uwadze pracę, która przyniosłaby jak największe rezultaty, współpracuję z kołem muzycznym, historycznym oraz biblioteką szkolną.

Uogólniając dotychczasowe rozważania, trzeba stwierdzić, że proces humanistycznego kształcenia młodzieży odbywa się zarówno na lekcjach, jak i na zajęciach pozalekcyjnych. Na lekcjach młodzież zdobywa zasób wiedzy przewidziany programem, na zajęciach pozalekcyjnych zaś poszerza tę wiedzę, a także kształtuje swoje zainteresowania i uzdolnienia. Co jeszcze zyskują uczniowie biorąc udział w zajęciach koła pozalekcyjnego ?

Otóż zajęcia te wpływają na podniesienie kultury językowej młodzieży, rozszerzają horyzonty poznawcze uczniów, rozwijają umiejętność poprawnego i estetycznego czytania, zwiększają zakres poznanych przez nich lektur, uczą rozumienia i przeżywania dzieła artystycznego oraz przyczyniają się do wytworzenia nawyku do poznawania odtworzonych w nim skomplikowanych zagadnień rożnych sfer życia.

Najważniejsze jest, aby organizacja zajęć pozalekcyjnych była dobrze zaplanowana i przemyślana. Ogromna rola przypada wiec nauczycielowi języka polskiego. Już w 1959 roku J. Kleiner pisał:

„ Nauczyciel języka polskiego i literatury polskiej musi z przyjemnością otwierać młodzieży okno na świat i darzyć ją przyjemnością, miłować i budzić umiłowanie."10)

Zajęcia pozalekcyjne stwarzają o wiele więcej okazji do rozwoju zainteresowań i uzdolnień polonistycznych aniżeli lekcje języka polskiego, które są ograniczone wymiarem czasowym i rygorem programu. Nie oznacza to jednak, że na lekcjach języka polskiego nie można rozwijać zainteresowań i uzdolnień. Chodzi tylko o to, że na zajęciach pozalekcyjnych nauczyciel może sobie pozwolić na dowolne ich zorganizowanie, l tak np. może je poświęcić na :

1) lekturę ciekawszych fragmentów czy mniejszych całości z zakresu prozy i poezji

połączonych z dyskusją (oczywiście utwory powinny być spoza programu szkolnego),

2) czytanie i omawianie wyjątków z różnych opracowań czy czasopism celem rozszerzenia wiadomości o autorach lektur programowych,

3) dyskusje nad filmami stanowiącymi przeniesienie utworów literackich na ekran,

4) przygotowanie do uczestniczenia w konkursach recytatorskich i w olimpiadach, materiałów na uroczystości i imprezy szkolne czy środowiskowe,

5) konkursy na prace pisemne nie związane z literaturą,

6) wycieczki do kina lub teatru odpowiednio przygotowane,

7) zorganizowanie spotkania z ludźmi nauki czy pióra,

8) próby twórczości własnej uczniów.

Jestem przekonana, że lepsze wyniki i gruntowniejsze opanowanie materiału nie tylko programowego przez uczniów osiągam wtedy, gdy pracę lekcyjną rozszerzam i utrwalam na planowo zorganizowanych zajęciach pozalekcyjnych.

Przywiązuję też dużą wagę do kształcącej, ale i wychowawczej roli nadobowiązkowej pracy mojej i uczniów.



6. Propozycje zajęć pozalekcyjnych.

Konkurs ortograficzny

Jedną z atrakcyjnych form nauki ortografii są konkursy, mające na celu wyeliminowanie najczęściej spotykanych błędów ortograficznych u uczniów. Można przy pomocy uczestników kółka miłośników języka polskiego, zorganizować konkurs ortograficzny.

Członkowie kółka pozostają wówczas organizatorami takiego konkursu. Współzawodniczyć w nim będą dwie równoległe klasy – IV, V i VI.

Przez dziesięć dni członkowie kółka podają uczniom klas biorących udział w konkursie po dwadzieścia wyrazów. Uczestnicy muszą nie tylko poprawnie je napisać, ale uzasadnić i objaśnić ich pisownię. Przy ustalaniu wyrazów powinno się wziąć pod uwagę fakt, żeby jednocześnie zachęcić uczniów do posługiwania się różnymi słownikami. W tym celu ustala się część wyrazów takich, żeby uczniowie, chcąc zrozumieć ich znaczenie, zaglądnęli np. do „Słownika wyrazów obcych", czy „Słownika terminów literackich". Ze „Słownika ortograficznego" skorzystają na pewno wszyscy uczestnicy, sprawdzając pisownię tych wyrazów.

W oznaczonym dniu odbywa się konkurs. W jury zasiądzie część członków Kółka Miłośników Języka Polskiego, nauczyciele języka polskiego lub innych przedmiotów. Oczywiście ekspertami będą członkowie kółka. Oni też przeprowadzają konkurs, który wyłoni najlepszych. Wyników nie należy podawać w tym samym dniu gdyż uczestnicy nie będą pewni swojej pisowni i będą znów musieli skorzystać ze słowników. Jeżeli zwycięzcami zostanie kilka osób warto zorganizować „finał". Tym razem wyrazy powinny być trudniejsze i nieznane wcześniej uczestnikom. Finał ten wyłoni naprawdę najlepszych w dziedzinie ortografii.

Dla zachęty można przewidzieć upominki, na jakie stać dany samorząd uczniowski. Konkurs ten nie powinien zostać przemilczany przez gazetkę szkolną. To zachęci uczniów do uczenia się ortografii. Zachęci tym bardziej, że w krótkiej przyszłości powinien zostać przeprowadzony nowy konkurs, w którym klasa pokonana na pewno zechce zwyciężyć.



Z wizytą u Jana Kochanowskiego

Lekcje języka  polskiego poświęcone  literaturze ograniczone  rygorem programowym i czasowym zapoznają uczniów tylko ogólnie z postacią twórcy dzieła. Na uboczu zostaje natomiast warsztat pisarski czy szczegóły z życia pisarza, które nie tylko przybliżają jego postać, ale często pomagają zrozumieć twórczość, l słuszne są narzekania Boya, że w naszym życiu literackim „zostają tylko książki i frazesy, ale przepada atmosfera, giną żywe postacie, ginie anegdota".

Warto więc „gościć" Jana Kochanowskiego na zorganizowanej przez uczestników kółka polonistycznego wieczornicy.

Cele, jakie można osiągnąć to : przybliżenie faktów z życia Kochanowskiego jako syna, męża, ojca ; kształcenie umiejętności przeprowadzenia wywiadu ; konkursowa recytacja utworów, ukazanie renesansowej postawy wobec świata, stworzenie dystansu do programu kultury odrodzenia i odczucia ciągłości tradycji.

Udało mi się z moimi uczniami zorganizować taką wieczornicę i upewniłam się, że cele, jakie wcześniej założyłam zostały osiągnięte. Wszyscy uczniowie bardzo zaangażowali się w pracę dekoratorską, porządkową, recytatorską, poszukiwali tekstów „na własną rękę", dyskutowali. Cieszyli się bardzo, gdy ich występ został nagrodzony gromkimi brawami.

Okna są przysłonięte, gasną światła, uczniowie siadają w krąg i zapalają świece. Słychać cichą muzykę renesansową. Jeden z uczniów wstaje i mówi :

„Ciemno wszędzie, głucho wszędzie, co to będzie, co to będzie". Zapala się światło, przy stoliku w kącie klasy siedzi „Jan Kochanowski".

Uczennica :

Przyznaję, że mam ogromną tremę. Będę przecież rozmawiała z tak sławnym poetą, o którym inny poeta Leopold Staff powiedział:

„Wszystkie kwitnące słodko lipy w Polsce całej

Pachną imieniem twoim Kochanowski Janie".

Jan Kochanowski:

Niepotrzebnie waćpannę trapi owa trema, siadajże tu przy mnie. Pogawędzimy sobie.

A cóż chciałabyś wiedzieć ?

Uczennica :

Może wspomniałby Pan dziecinne lata, bo te chyba najbardziej się pamięta.

Jan Kochanowski :

Na świat przyszedłem w czerwcu 1530 r. w Sycynie koło Radomia. Mój pan ojciec - Piotrem go zwano - był zamożnym szlachcicem, zaś pani matka, jak przystało białogłowie, zajmowała się wychowywaniem dzieci. Umiała także legendy i historie opowiadać, że za serca chwytały. Miałem pięć sióstr i siedmiu braci. Najbardziej lubiłem : Piotra, Kacpra i Mikołaja. Miło wspominam naszą piastunkę Wojcieszkę. Wszyscy kochaliśmy ją za dobre serce.

Uczennica :

A jak wyglądała nauka ?

Jan Kochanowski :

Miałem ci ja dwóch bakałarzy. Uczyli mnie gramatyki i łaciny. Potem do Krakowa na dalszą edukację wyjechałem.

Uczennica :

Tak, Kraków piękne miasto, lecz jak on wyglądał za pańskich czasów ?

Jan Kochanowski :

Ach, Kraków, toć był on wspaniały. Miasto opasywał podwójny mur i fosa wypełniona wodą. Z muru wyrastały wysokie baszty, w ich ścianach czerniły się malutkie okienka strzelnicze. Pamiętam jak dziś, żem dziwował się widząc pierwszy raz domy wysokie i prawie wszystkie murowane. Okienka małe były jak w sycyńskim dworze, a w nich szybki okrągłe, w ołów oprawne. Nad bramami godła domów : tu kamienna jaszczurka, czy głowa murzyńska, ówdzie lew srogi. Domy obwieszone były znakami. Nie potrzebujesz o nic pytać, wywieszka sama ci wskaże. Ach, toż to były czasy. Pamiętam jako dziś, że rzuciła mi się w oczy pośrodku Rynku długa budowla - Sukiennice. Stał tam też ratusz z wysoką wieżą oraz malutki kościółek.

Uczennica ;

A co Pan najbardziej zapamiętał z żakowskich czasów ?

Jan Kochanowski :

Chyba pasowanie na studenta. Aby stać się żakiem, każdy bean musiał przejść wielkie męczarnie. Zarzucano mu na szyję sznury, włosy czesano grabiami, wylewano na nas wiadra brudnej wody, natrząsano się i poszturchiwano. Dopiero po ceremonii otrzęsin przyjmowano do społeczności akademickiej.

Uczennica :

Wiemy, że studiował Pan we Włoszech. Czy może Pan wrócić pamięcią do

tamtego okresu życia i przypomnieć nam jeden z listów pisanych do Sycyny ? Jan Kochanowski :

A i owszem, (czyta)

„Wielce mi Droga Pani Matko !

Z dalekiego świata przylatują do Was te słowa. Wysokie góry Alpy przefrunęły,

szerokie madziarskie stepy przebyły, nim do sycyńskiego dworku zastukały,

do nóżek Waszych przypadły. Honor mnie tu spotkał nie lada, bo mnie

wybrano na konsyliarza polskiej nacji. No to zebrania prowadzę i bez mojego

pozwoleństwa nic nasze Koło Polaków uczynić nie może".

 Uczennica :

To rzeczywiście wielki zaszczyt Pana spotkał.

Jan Kochanowski :

Tak, ale tęskno mi było do kraju i wróciłem.

Uczennica :

Czy do swoich rodzinnych stron ?

Jan Kochanowski :

Nie, zostałem dworzaninem króla Zygmunta Augusta, Krawiec zwoleński z cienkiego sukna uszył mi delię, a kuśnierz podbił ją wilczura. Polskie zimy to nie tamte pod italskim niebem.

Uczennica :

A czy ci było wesoło na dworze ?

Jan Kochanowski :

Oj tak! Dlatego napisałem wiele fraszek. Występują w nich niekiedy rzeczywiste osoby z dworu królewskiego. Ośmieszyłem też w nich wady ludzkie.

Uczennica :

Czy moglibyśmy posłuchać niektórych z nich ?

Jan Kochanowski :

Jestem kontent, że ktoś posłucha. Przybywajcie fraszki !

(Następuje recytacja fraszek przez wybrane osoby).

Napisałem też fraszkę o zdrowiu, by wszystkim przypominała, jaki to cenny skarb.

Uczennica :

Znam tę fraszkę. Umiem ja na pamięć, (recytuje)

Jan Kochanowski :

Oj, doprawdy, pięknieś to waćpanna powiedziała.

Uczennica :

Dziękuję. Jak mi wiadomo, nie został Pan długo na dworze.

Jaka była tego przyczyna ?

Jan Kochanowski :

Nie wszystko mi się tam podobało, a poza tym otrzymałem majątek po

rodzicach - była to wieś Czarnolas.

Uczennica :

Czy był Pan zadowolony z nowego miejsca ?

Jan Kochanowski:

Tak , miałem cisze. Mogłem spokojnie pisać. W ciepłe dni przesiadywałem

pod starą lipą. Znasz waćpanna fraszkę o niej ? (recytuje fraszkę „Na lipę")

Uczennica :

Czy to znaczy, że wiódł Pan beztroski żywot w Czarnolesie ?

Jan Kochanowski:

Tak by się mogło zdawać, ale tak to jest na świecie, że radość ze smutkiem się plecie.

l na mnie spadło nieszczęście wielkie. Zmarła mi ukochana córeczka Urszulka.

 Uczennica :

Tak, wiem. Napisał Pan cykl pięknych utworów zwanych trenami, (ktoś recytuje treny, np, VII i VIII.)

Jan Kochanowski :

To była śliczna i wesoła dziewuszka. Umiała człowieka ująć za serce swą radością i czułością... W końcu jakoś otrząsnąłem się z przygnębienia i rozpaczy.

Uczennica :

Położył Pan ogromne zasługi w dziedzinie literatury. Udoskonalił Pan język polski i rozsławił w Europie. Udowodnił Pan, że po polsku można pięknie pisać i wyrażać swe uczucia.

Jan Kochanowski :

„l wdarłem się na skałę pięknej Kalijopy,

gdzie dotychczas nie było znaku polskiej stopy".

Czuje się już utrudzony. Wracam na wieś, bo tam najmilej płynie czas.

(Recytuje fragment pieśni: „Wsi spokojna...", głos cichnie, światła ciemnieją,

gasną. Zapalają się świece). Z oddali słychać głos :

22 sierpnia 1584 roku Jan Kochanowski odszedł z ziemskiego padołu. Uczniowie recytują wiersze : L. Staffa „Lipy", B. Leśmiana „Urszula Kochanowska", J. Tuwima „Rzecz czarnoleska".



Przypisy
1) J. Reykowski : Jak kształcić młodzież szczególnie uzdolnioną? „ Nowa Szkoła" 1983, nr1.

2) E. Gondzik : Jak rozumieć uczniów wybitnych? „ Wychowanie" 1970, nr 19.

3) K. Czarnecki : Rozpoznawanie uczniów wybitnych. „Chowanna" 1974, Z.2, s. 171-172.

4) B. Hornowski : Rozwój inteligencji i uzdolnień specjalnych. Warszawa 1978, s. 48.

5) Słownik psychologiczny pod red. W. Szewczuka. Warszawa 1979, s.335.

6) Czynniki warunkujące stan zainteresowań uczniów klas szkoły podstawowej. Pod red. A. Guryckiej. Warszawa 1964, s. 149.

7) M. Przełącznikowa : Rozwój i wychowanie dzieci i młodzieży w średnim wieku

szkolnym. Warszawa 1971, s. 171.

8)Ibidem ... , s. 235-241.

9)Ibidem ... , s. 235-241.

10) J. Kleiner: Na temat lekcji języka polskiego. „Polonistyka" R. 10, 1959 nr 2, s. 2.

Bibliografia

1. Chłopkiewicz M. : Osobowość dzieci i młodzieży. Warszawa 1987.
2. Czarnecki E. : Rozpoznawanie uczniów wybitnych. „Chowanna" 1974, z. 2.
3. Dyduchowa A. : Jak kształcić sprawność językową. Część IV. „Język Polski w Szkole". 1984/85, z. 4.
4. Eustachiewicz L. : Dramaturgia współczesna 1945-1980. Warszawa 1985.
5. Gondzik E. : Kariery szkolne uczniów zdolnych. Warszawa 1976.
6. Gurycka A. : Rozwój i kształtowanie zainteresowań. Warszawa 1978.
7. Hammer H. : Klucz do efektywności nauczania. Warszawa 1994.
8. Hornowski B. : Rozwój inteligencji i uzdolnień specjalnych. Warszawa 1978.
9. Klimińska M. : Turnieje polonistyczne w szkole. „Polonistyka" 1974, nr 6.
10. Kram J. : Praca polonisty w klasie humanistycznej i grupie fakultatywnej. Warszawa 1979.
11.H.Kulpa. J. : Przygotowanie uczniów do samodzielnej pracy umysłowej.  Warszawa 1979.
12.Łojek M. : Jak pomagać młodzieży wybitnie uzdolnionej i utalentowanej ? „Wyczowanie" 1972, nr 20/2.
13.Półturzycki J. : Wdrażanie do samokształcenia. Warszawa 1983.
14. Przełącznikowa M. : Rozwój i wychowanie dzieci i młodzieży w średnim wieku szkolnym. Warszawa 1971.
15. Słownik psychologiczny pod red. W. Szewczyka. Warszawa 1979.


opracowała:  Irena  Wilk

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie