Mój scenariusz powstał w oparciu o materiały opublikowane na stronie www.opoka.org.pl, ale został przeze mnie zmodyfikowany do zwięzłej, przystępnej formy. Liturgiczny okres Wielkiego Postu poprzedzony jest beztroskimi tygodniami karnawału, którego swobodny nastrój pozwala zapomnieć o trudach życia, a także o niedoskonałości natury ludzkiej.
Wielki Post jest czasem sposobnym do organizowania rekolekcji i przedstawień misteryjnych. Te ostatnie okazale prezentują się w scenerii tzw. kalwarii, czyli budowli, przypominających swym położeniem i kształtem architekturę Jerozolimy.
Święta Wielkanocne w Polsce
Liturgiczny okres Wielkiego Postu poprzedzony jest beztroskimi tygodniami karnawału, którego swobodny nastrój pozwala zapomnieć o trudach życia, a także o niedoskonałości natury ludzkiej.
Wielki Post jest czasem sposobnym do organizowania rekolekcji i przedstawień misteryjnych. Te ostatnie okazale prezentują się w scenerii tzw. kalwarii, czyli budowli, przypominających swym położeniem i kształtem architekturę Jerozolimy.
Najstarszy w Polsce ośrodek o tym charakterze to powstała na początku XVII wieku Kalwaria Zebrzydowska, ufundowana przez wojewodę krakowskiego, Mikołaja Zebrzydowskiego.
Kilkaset lat liczy zwyczaj odprawiania nabożeństwa
drogi krzyżowej (początkowo:
upadków Jezusa), upowszechnianego przez zakony franciszkanów i dominikanów.
Temat męki i śmierci Chrystusa podejmują również
gorzkie żale — nabożeństwo rdzennie polskie, powstałe w początkach XVIII wieku pod wpływem średniowiecznych misteriów pasyjnych, pieśni o Męce Pańskiej i modlitw brewiarzowych.
Niedziela Palmowa
Niedziela Palmowa obchodzona jest w całej Polsce tłumnie i uroczyście. Dawniej w tym dniu inscenizowano triumfalny wjazd Jezusa do Jerozolimy.
Głównym atrybutem święta są
palmy. Najczęściej spotyka się strome bukiety z gałązek wierzbowych z „kotkami", bukszpanu i suszonych kwiatów, albo palmy wileńskie.
Wielki Czwartek
W świątyniach odprawia się w Wielki Czwartek tylko jedną/ wieczorną mszę z udziałem wszystkich miejscowych kapłanów. Jest to tzw.
msza Wieczerzy Pańskiej, która rozpoczyna przeżycia
Triduum Paschalnego.
Wielki Piątek
Wielki Piątek poświęcony jest przeżyciom, związanym z męką i śmiercią Chrystusa. Podobnie jak w Środę Popielcową katolików obowiązuje zachowywanie
ścisłego postu.
Kolejną częścią wielkopiątkowego nabożeństwa jest
adoracja krzyża. Do świątyni wnosi się przykryty tkaniną krzyż z wizerunkiem umęczonego Chrystusa.
Wielka Sobota
Wieczorem rozpoczynają się obchody
Wigilii Paschalnej — w myśl przepisów liturgicznych jej ceremonie należą już jednak do Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego. Kończy się adoracja przy Grobie Pańskim.
Wielka Niedziela
Ostatni dzień Triduum Paschalnego pełen jest wielkanocnej radości, u której podstaw odnajdujemy cud zmartwychwstania. Poranną mszę
rezurekcyjną (łacińskie słowo
resurrectio oznacza 'zmartwychwstanie') poprzedza uroczysta procesja z Najświętszym Sakramentem.
Wielki Poniedziałek
Dzisiaj nie odróżnia się
śmigusa od
dyngusa, odnosząc te zwyczaje niemal zawsze dla określenia tego samego lanego Poniedziałku Wielkanocnego. Warto więc pośpieszyć z drugim wyjaśnieniem:
dyngus, pochodzący od staronienieckiego
dingnus, dingnis, znaczy tyle co okup czy wykupne. W naszym konkretnym przypadku, dotyczącym święta Zmartwychwstania, był to datek gospodyń dla chłopców, zwanych wielkanocnymi kolędnikami, odwiedzających domy z odpowiednio przygotowanymi życzeniami świątecznymi. Dopiero potem do tych odwiedzin dołączono starogermański lecz pogański jeszcze zwyczaj oblewania się wodą - na znak radości po odejściu złej zimy.
Symbole wielkanocne:
Baranek - najbardziej znamienny symbol świąt wielkanocnych — wśród chrześcijan uosabia zwycięstwo Chrystusa, który jak ofiarny baranek oddał swoje życie za ludzi, by następnie zmartwychwstać i odnieść zwycięstwo nad grzechem, złem i śmiercią.
Chleb we wszystkich kulturach ludzkości był i jest pokarmem podstawowym, niezbędnym do życia. Gwarantował dobrobyt i pomyślność. Wśród chrześcijan zawsze był symbolem nad symbolami - przedstawia bowiem Ciało Chrystusa.
Jajko jest dowodem odradzającego się życia, symbolem zwycięstwa nad śmiercią. Tę symbolikę rozpowszechnili w Polsce niemieccy zakonnicy.
Sól to minerał życiodajny, dawniej posiadający moc odstraszania wszelkiego zła. Bez soli nie ma życia.
Wędlina zapewnia zdrowie i płodność, a także dostatek, bo przecież nie każdy mógł sobie pozwolić na ten szczególny pokarm.
Ser jest symbolem zawartej przyjaźni między człowiekiem a siłami przyrody, a przede wszystkim stanowi gwarancję rozwoju stada zwierząt domowych.
Chrzan zawsze był starym ludowym znamieniem wszelkiej siły i fizycznej krzepy. Współdziałając z innymi potrawami zapewniał ich skuteczność.
Ciasto do koszyka ze święconką weszło ostatnie, jako symbol umiejętności i doskonałości - zapewne głównie jako popis domowych gospodyń.
Koszyk winien być z wikliny, słomy lub sosnowych łubów. Wyścielony serwetą, ozdobiony bielą koronek i zielenią bukszpanu lub gałązek borówki, był wyrazem wielkiej radości.
Ponieważ
wielkanocne śniadanie jest jednocześnie obiadem, na stole znajdą się zapewne smaczne różności. Zacząć można od żuru na białej kiełbasie lub od zupy chrzanowej z jajkiem i białą kiełbasą bądź od zwyczajnego barszczu z jajkiem.
Potem zapewne pojawią się przeróżne pyszności z zimnych mięs: pasztety, rolady, schaby faszerowane i te w galarecie, pieczenie podawane na zimno, drób na różne sposoby, a przede wszystkim jajka, których mistrzowie sztuki kulinarnej wymyślili już ponad sto przepisów. Oto tylko niektóre: faszerowane pieczarkami, w sosie śmietanowym, z wątróbką, w galarecie z łososiem, albo smażone: na szynce, na boczku, po chłopsku, z grzybami, lub najprościej -jak kaszubska
prażnica.
Przysłowia
Popielec (Wstępna Środa)
- Gdy w Popielec pogoda, wiosna będzie sucha, gdy deszcz, będzie mokra, a jeżeli zimno, będzie zimna.
- Jeśli w wstępną środę jest piękna pogoda, to w polu nadzwyczaj jest piękna uroda.
Niedziela Palmowa (Kwietnia Niedziela)
- Jeżeli Kwietnia Niedziela sucha, rok cały mokry, jeżeli mokra, rok suchy.
Wielki Piątek
- Gdy Wielki Piątek ponury, Wielkanoc będzie bez chmury.
- Jeśli w Wielki Piątek deszcz kropi, radujcie się chłopi.
- Kiedy w Wielki Piątek pada, suche lato deszczyk nam ten przepowiada.
Wielkanoc
- W Wielką Niedzielę pogoda, duża w polu uroda.
- Wdzięczy się jak prosię na Wielkanoc.
- Ma szczęście jak śledziowa główka w Wielką Niedzielę.
Przyśpiewki ludowe, wierszyki na Wielkanoc:
Jedzie Jezus, jedzie,
Weżmie żur i śledzie,
Kiełbasy zostawi i pobłogosławi.
Dobre placki przekładane i kiełbasy nadziewane.
Daj mi Chryste zażyć tego, daj doczekać święconego.
Będę Cię chwalić, ześ dobry Panie, gdy sobie podjem szynki na śniadanie.
Oby nam łaskawe nieba, darów swoich nie szczędziły,
Oby nam nie brakło chleba, ani życia, ani siły-
Byśmy byli litośnymi, w Bogu mogli się weselić
I wszystkiem z nieszczęśliwymi, jak tem jajkiem się podzielić.
Hej mazurek wielkanocny
Ma przeróżne zwrotki,
Lecz sens zawsze ich jednaki:
Słodki, słodki, słodki.
Z marcepanu, czekolady,
Masy lub szarlotki
Jest mazurek ten przedziwny
Słodki, słodki, słodki.
Anna Lis
