Projekt edukacyjny został opracowany przez Lidię Małgorzatę Kraszewską oraz Marzenę Palecką - nauczycielki języka polskiego Gimnazjum w Mońkach. Wykorzystano materiały zawarte w bibliografii.
Marzena Palecka
Lidia Małgorzata KraszewskaGimnazjum w Mońkach
„Piszę to co widzę niczego nie zmyślam” Jan Twardowski
Projekt edukacyjny
Temat: „Wielki poeta małych słów”, czyli o księdzu JanieTwardowskim
Cele ogólne:
· Kształcenie umiejętności samodzielnego studiowania literatury i korzystania z różnych źródeł informacji.
· Gromadzenie, selekcjonowanie i przetwarzanie zdobytych informacji.
· Doskonalenie umiejętności prezentacji zebranych materiałów.
· Rozwijanie własnych zainteresowań, samokształcenie.
· Wyrabianie odpowiedzialności za pracę własną i całej grupy.
· Kształcenie umiejętności radzenia sobie z emocjami oraz godnego przyjmowania niepowodzeń i ich właściwej interpretacji.
Cele szczegółowe:
· Poznanie biografii ks. Jana Twardowskiego.
· Czytanie i analizowanie utworów poety.
· Kształcenie umiejętności interpretowaniu poezji i prozy (deklamowanie ).
· Podejmowanie działalności plastycznej.
· Wyrabianie umiejętności planowania własnej pracy.
Uczestnicy projektu:
· Uczniowie klas I – III Gimnazjum w Mońkach pod kierunkiem nauczycieli języka polskiego, plastyki, wychowawców klas oraz bibliotekarzy.
Termin realizacji:
· kwiecień – maj 2006r.
Formy realizacji:
· zbiór materiałów w teczce ( biografia, utwory wybrane, itp.);
· gazetka klasowa;
· plakat reklamowy;
· album;
· konkurs wiedzy o życiu i twórczości poety;
· scenariusz wieczoru poetyckiego ( prezentacja wyników projektu);
Planowane efekty projektu:
1. Sporządzenie plakatu reklamowego .
2. Opracowanie dostępnej bibliografii tematycznej.
3. Poznanie biografii ks. Jana Twardowskiego oraz wybranych utworów poety.
4. Analiza wierszy i prozy na lekcjach języka polskiego ( opracowanie konspektów zajęć).
5. Wykonanie gazetek tematycznych w klasach.
6. Sporządzenie albumów na temat: „Wielki poeta małych słów”.
7. Plastyczna interpretacja wybranych wierszy (plakaty).
8. Przeprowadzenie konkursu na temat: „Życie i twórczość ks. Jana Twardowskiego”.
9. Opracowanie i publikacja scenariusza wieczoru poetyckiego oraz przygotowanie uroczystości z udziałem zaproszonych gości (prezentacja efektów projektu).
Harmonogram działań:
Lp.
|
Rodzaj zadania
|
Formy i metody pracy
|
Odpowiedzialni
|
Termin
|
Uwagi o realizacji
|
1.
|
Zapoznanie z celami i zadaniami projektu.
|
Zaprezentowanie założeń projektu na posiedzeniu zespołu oraz w klasach I –III gimnazjum.
Sporządzenie plakatu reklamowego.
|
M.Palecka,
L.Kraszewska,
Nauczyciele j.polskiego,
uczniowie
|
marzec
|
|
2.
|
Przedstawienie obowiązującej literatury tematycznej.
|
Opracowanie i publikacja bibliografii tematycznej na stronie www gimnazjum oraz w bibliotece szkolnej.
|
M.Palecka,
zainteresowani
nauczyciele
|
marzec
|
|
3.
|
Poznanie biografii ks. Jana Twardowskiego.
|
Opracowanie kalendarium życia i twórczości ks. Jana Twardowskiego (materiał dydaktyczny dla nauczycieli).
Wykonanie gazetek tematycznych w klasach.
|
L.Kraszewska
Nauczyciele języka polskiego, wychowawcy,
uczniowie;
|
marzec
|
|
4.
|
Poznanie wybranych utworów poety.
|
Opracowanie i przekazanie nauczycielom konspektów lekcji. Przeprowadzenie zajęć z wykorzystaniem przygotowanych materiałów.
|
M.Palecka,
L.Kraszewska,
Nauczyciele języka polskiego;
|
kwiecień
|
|
5.
|
Gromadzenie materiałów tematycznych, selekcjonowanie.
|
Sporządzenie teczek tematycznych i opracowanie materiałów do albumów na temat:”Wielki poeta małych słów”.
Opracowanie kryteriów oceny albumów.
Wykonanie albumów (indywidualnie lub zespołowo).
|
uczniowie
M.Palecka
uczniowie
|
marzec-
-maj
|
|
6.
|
Interpretowanie utworów ks. Jana Twardowskiego.
|
Przekład intersemiotyczny (prace plastyczne – wybór najlepszych)
Deklamowanie utworów (przygotowanie do wieczoru poetyckiego).
|
Uczniowie pod kierunkiem nauczycieli j. polskiego oraz plastyki;
|
kwiecień-
-maj
|
|
7.
|
Sprawdzenie znajomości biografii poety oraz wybranych utworów.
|
Ogłoszenie konkursu pod hasłem:”Życie i twórczość ks. Jana Twardowskiego”.
Opracowanie regulaminu oraz zadań konkursowych.
Przeprowadzenie eliminacji i wyłonienie zwycięzców.
|
M.Palecka,
L.Kraszewska;
L.Kraszewska;
Komisja konkursowa;
|
kwiecień
maj
|
|
8.
|
Prezentacja wyników projektu.
|
Opracowanie scenariusza wieczoru poetyckiego.
Przygotowanie i przeprowadzenie uroczystości.
Publikacja wypracowanych materiałów.
|
M.Palecka,
L.Kraszewska;
uczniowie;
|
maj
|
|
9.
|
Ewaluacja projektu.
|
Opracowanie i przeprowadzenie ankiety ewaluacyjnej, wnioskowanie.
Sporządzenie sprawozdania.
|
L.Kraszewska
M.Palecka
|
maj
|
|
Załączniki :
- Bibliografia tematyczna.
- Kalendarium życia i twórczości ks. Jana Twardowskiego.
- Konspekty zajęć.
- Regulaminy konkursów.
- Scenariusz wieczoru poetyckiego.
- Arkusz ankiety ewaluacyjnej.
Bibliografia
1. Dzigański Artur: „Słownik poezji. Gimnazjum”, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2005.
2. „Elementarz księdza Twardowskiego dla najmłodszego, średniaka i starszego”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
3. Grabowski Stanisław: „x. Jan Twardowski. Szkic o poecie”, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1999.
4. Internet.
5. „Jestem bo Jesteś”. Z księdzem Janem Twardowskim rozmawia Helena Zaworska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999.
6. „O poetach i pisarzach inaczej”, Wydawnictwo „Korepetytor” M. Gałczyński, Płock.
7. Twardowski Jan : „Nie przyszedłem pana nawracać”, Wiersze 1945 – 1985, Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa 1997.
8. Twardowski Jan : „Wiersze”, Wydawnictwo Łuk, Białystok 1996.
Kalendarium życia i twórczości ks. Jana (Jakuba) Twardowskiego(ps. Antoni Derkacz)
· 1 czerwca 1915(wtorek) – narodziny w Warszawie, ul. Koszykowa; syn Jana i Anieli Marii z Konderskich; rodzeństwo- 3 siostry; chrzest- 4 lipca;
· 4 lata nauki w szkole powszechnej przy ul. Elektoralnej;
· 1933 – 1935 – uczeń Gimnazjum Matematyczno – Przyrodniczego im. Tadeusza Czackiego w Warszawie , ul. Kapucyńska 21; redaktor czasopisma „Kuźnia Młodych”; debiut na łamach tego pisma; egzamin dojrzałości;
· 1935 – początek studiów na Uniwersytecie Warszawskim im. Józefa Piłsudskiego – Wydział Humanistyczny;
· 1939 – uzyskanie absolutorium;
· 1939 – 1945 – lata wojny i okupacji, przerwa w edukacji; udział w powstaniu warszawskim; „O tej łzie, co na końcu padła”- jedyny wiersz wydrukowany w konspiracyjnej prasie w 1943 r.; podjęcie decyzji o wstąpieniu do seminarium;
· 1945 – alumn warszawskiego Seminarium Duchownego;
- 3 lutego 1948 – dyplom magistra filologii polskiej; praca magisterska napisana pod kierunkiem Wacława Borowego pt. „Godzina myśli" Juliusza Słowackiego – monografia utworu”.
- 4 lipca 1948 – przyjęcie święceń kapłańskich z rąk biskupa Wacława Majewskiego;
- 8 lipca 1948 – msza prymicyjna w Katowicach;
- 20 lipca 1948 – pierwsza parafia w Żbikowie (ok. Pruszkowa); 3 lata; katecheta w Państwowej Szkole Specjalnej w Żbikowie oraz w Państwowym Domu Dziecka we wsi Koszajec;
- 1951 – powrót na stałe do Warszawy; wikary w kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie;
- do 1959 roku praca w warszawskich kościołach: Matki Boskiej Nieustającej Pomocy oraz Wszystkich Świętych;
- 1 sierpnia 1959 – rektor w kościele pod wezwaniem św. Józefa Oblubieńca Niepokalanej Dziewicy Maryi na Krakowskim Przedmieściu, zw. kościołem Sióstr Wizytek (salezjanek); msze oraz niedzielne kazania dla dzieci o godz. 10;
- od 1970 – tłumaczenia wierszy na języki: niemiecki, angielski, francuski, włoski,, czeski, słowacki, węgierski, flamandzki, fiński, albański, rosyjski, esperanto, norweski, białoruski, ukraiński, nideralandzki, hebrajski;
- 4 listopada 1993 – pierwszy zawał serca;
- 1998 – oficjalne zarejestrowanie Towarzystwa Miłośników Poezji ks. Jana Twardowskiego;
- 18 stycznia 2006 – śmierć księdza;
Książki ks. Jana Twardowskiego:
1937 „Powrót Andersena”
1959 „Wiersze”
1970 „Znaki ufności”
1973 „Zeszyt w kratkę. Rozmowy z dziećmi i nie tylko z dziećmi”
1980 „W kolejce do nieba”, „Niebieskie okulary”
1982 „Rachunek dla dorosłego”
1983 „Który stwarzasz jagody. Wiersze wybrane”
1985 „Rwane prosto z krzaka”
1987 „Nie przyszedłem pana nawracać. Wiersze 1937 –1985”, „Nowy zeszyt w kratkę”, „Na osiołku”, „Zapisane w brulionie. Rok B”, „Patyki i patyczki”
1988 „Polska litania”, „Janowi Pawłowi II”, „Zapisane w brulionie. Rok C”, „Droga krzyżowa”
1989 „Wiara malutka. Wybór wierszy i wiersze najnowsze”, „Sumienie ruszyło”, „Zapisane w brulionie. Rok A”, „Nie przyszedłem pana nawracać. Wiersze 1945 –1985”
1990 „Sumienie ruszyło i inne wiersze”, ”Taka ludzka”, „Stukam do nieba”,
1991 „Nie bój się kochać”, „Niecodzienniak”, „Uśmiech Pana Boga. Wiersze księdza Jana Twardowskiego ilustrowane przez dzieci z Podhala”, „Wszędy pełno Ciebie...”
1992 „Nie martw się”
1993 „Wiersze”, „Słowik skowronek. Mni-antologia ornitologiczna”, „Wielkie i małe”, „Krzyżyk na drogę”, „Tyle jeszcze nadziei”, „Kasztan dla milionera”
1994 „Trzeba iść dalej, czyli spacer biedronki. Wiersze wszystkie 1981-1993”, „Śpieszmy się kochać ludzi”, „Miłość za Bóg zapłać”, „Litania polska”, „Niepodzielne słowa”, „O świętym Mikołaju”, „Świety Mikołaj na gwiazdkę”
1995 „Miłość zdjęta z krzyża”, ”Sześć pór roku”, „Pewność niepewnośći czyli paradoksy, aforyzmy, pytania, złote myśli etc. Z wierszy i prozy Jana Twardowskiego”, „Zapomnij że jesteś gdy mówisz że kochasz”, „Blisko Jezusa”, „Niecodziennik wtóry”, Noc szczęśliwego rozwiązania”, Dzień po dniu”
1996 „Przed kapłaństwem klękam...”, „Kazanie gorętsze”, „Milczysz ze mną”, „Trochę plotek o świętych”, „Znów najpiękniejszy jest w Polsce lipiec nad wodą”, „Spóźnione kukanie”, „Rwane prosto z krzaka”, „Trzy wiersze i trzy krótkie opowieści”
1997 „Najnowszy zeszyt w kratkę”, „Krzyżu Chrystusa bądźże pochwalony. Spotkania na Drodze Krzyżowej”, ”Po wszystkie dni”(książka wydana alfabetem Braille`a), „Biedroneczko leć do nieba”, „Spacer po Biblii”, „Dom pod Dobrą Nowiną”, „Jak tęcza co sobą nie zajmuje miejsca. Wybór wierszy”
1998 „Bóg prosi o miłość”, „Dwa osiołki”, „Koty świętej Gertrudy”, „Kubek z jednym uchem”, „Niebo w dobrym humorze”, „Ksiądz Jan Twardowski – dzieciom”
1999 „Miłość miłości szuka. Wiersze 1937 – 1998”, „Bogu się mówi - tak”, „Śpieszmy się kochać ludzi tak szybko odchodzą”, ”Niecodziennik cały”, „Trzeba iść dalej, czyli dalszy spacer biedronki”, „Miłości wystarczy, że jest”
2000 „Elementarz księdza Jana Twardowskiego dla najmłodszego, średniaka i starszego”
2001 „Przezroczystość. Wybór wierszy”
2002 „Utwory zebrane” t. 1- 10, „Łaską zdumiony. Moje szczęśliwe wspomnienia”
2004 „Zaufałem drodze. Wiersze zebrane 1932 – 2004”
Ksiądz Jan Twardowski uwielbiał czytać książki przyrodnicze, historyczne, a przede wszystkim literaturę piękną. Jego lekturę stanowiły teksty Andersena, Mickiewicza, Słowackiego, Konopnickiej, Żeromskiego, Kraszewskiego, Sienkiewicza, Prusa, Orzeszkowej, Reymonta, Makuszyńskiego, Marka Twaina, Lechonia, Józefa Czechowicza (recenzent jego pierwszego tomu poezji), Staffa, Tuwima, Miłosza, Różewicza, Herberta i wielu innych.
Ulubione książki z dzieciństwa i młodości księdza : „Baśnie” Andersena, „Na jagody”, „O krasnoludkach i sierotce Marysi”, „Chłopcy z Placu Broni”, „Biblia”, „Odyseja”, „Tajemniczy ogród”, „Mały lord”, „Cudowna podróż”, „Alicja w krainie czarów”.
O przyjaźni z poetką Anną Kamieńską
pisze ks. Jan Twardowski
Annę Kamieńską poznałem przed wielu laty, w 1955 r. Zaprzyjaźniliśmy się znacznie później, po śmierci jej męża, poety Jana Śpiewaka (zm. 1967 r.). Wcześniej, była to znajomość księdza piszącego wiersze z małżeństwem znanych poetów
W połowie lat pięćdziesiątych, gdy jako ksiądz przyjechałem z prowincji do Warszawy, znalazłem w księgarni wybór wierszy mojego ulubionego poety Józefa Czechowicza, w opracowaniu Seweryna Pollaka i Jana Śpiewaka. Ponieważ zainteresowały mnie te wiersze, zadzwoniłem do Śpiewaka, by podziękować za przypomnienie Czechowicza i piękny wstęp. Zaprosił mnie do domu i wtedy poznałem Jana, Annę oraz ich dwóch synków, którzy bawili się w dziecinnych łóżeczkach. Od tego czasu zaczęła się nasza znajomość. Często wzajemnie zapraszaliśmy się. Dużo rozmawialiśmy o literaturze, o wierze. Byłem zdziwiony, gdy okazało się, że uważają się za ludzi niewierzących. Kiedy zamieszkałem u sióstr Wizytek w Warszawie, tam również mnie odwiedzali.
Niespodziewanie Jan Śpiewak zachorował na raka. Kilkakrotnie byłem u niego w szpitalu. Zawsze zastawałem tam czuwającą Annę. Pogrążona w cierpieniu, wydawała się nikogo nie dostrzegać. Czasem wracaliśmy razem ze szpitala. Był to z pewnością najtrudniejszy okres w jej życiu. Modliłem się przy Janku, kiedy był już nieprzytomny. Wiem, że dla niego było to ważne. Anna wspomina o tym w swoim „Notatniku”: „Janek leżał na łożu śmierci, już nieprzytomny. Ksiądz Jan Twardowski modlił się przy nim półgłosem. Gdy ksiądz wyszedł, Janek obudził się i powiedział nagle wyraźnie: - Ksiądz się modlił. Jestem szczęśliwy. Teraz, gdy rozpamiętuję ten czas, jego słowa wydają mi się istotne. Było to wyznanie wiary. W przeciwieństwie do mnie, Janek zawsze był naturalnie wierzący. I może czasem tyle tylko trzeba, by wraz z całą męką konania człowiek został zbawiony.”
Byłem przy Janie kiedy umierał. Namaszczałem go. To wydarzenie wstrząsnęło Anną do głębi, tak, że nagle inaczej zobaczyła świat. Cierpienie zawładnęło nią do tego stopnia, że szybko zrozumiała, iż musi z nim walczyć. Pamiętam, jak ogarnięta ciemnością przychodziła do kościoła sióstr Wizytek. Potrzebowała rozmowy i właśnie w tym czasie zaprzyjaźniliśmy się. Często jeździliśmy na grób Jana na Powązki. Wędrując od grobu do grobu rozmawialiśmy o wierze, Bogu, fragmentach Pisma Świętego, o liturgii, a także o literaturze. Nigdy nie zabrakło nam tematów. Było w tym coś niezwykłego. Odwiedzaliśmy nie tylko groby bliskich, znajomych czy pisarzy, ale także te zapomniane i opuszczone.
W Annie zaczęła budzić się wiara. Byłem świadkiem jej nawrócenia i wzrostu w wierze. Ze wzruszeniem przeczytałem w „Notatniku”: „Już dziesięć lat tak chodzimy wśród grobów. Ksiądz Jan przyniósł na grób Janka pęk bzu. Zdziwiłam się, że jeszcze istnieje bez. My idziemy, odchodzimy, a kwiaty zostają takie same i noszą takie same imiona.” Może nasza przyjaźń przyczyniła się do jej nawrócenia, ale to nie ja ją nawracałem. Ja nie umiem nawracać. Pan Bóg nawraca. „Nawracajcie się” - napisałem taki wiersz.
I przed nawróceniem, i po nawróceniu Anna była mądrym człowiekiem. Poszukując Boga, bardzo wiele wymagała od siebie. W swoim „Notatniku” pisała: „Powierzyć się Rozumowi przekraczającemu nasz rozum i Światu przekraczającemu nasz świat. Nie zacieśniać się do naszych ludzkich ograniczeń. Jeśli nie możemy z nich wyjść, to przynajmniej miejmy świadomość ich niewystarczalności (...). Wierzyć to szalony trud, to ciężka praca. Nigdy tego nie rozumiałam tak, jak dzisiaj”. Ta przemiana, dogłębna i wszechstronna, nie mogła ominąć jej twórczości. Słowa służyły już nie tylko zapisywaniu dzień po dniu cierpienia, ale i były próbą pokonywania rozpaczy.
Anna inaczej teraz pojmowała zadania sztuki. Nie pragnęła powiększyć swojego dorobku o nowe wiersze. Wiedziała bowiem, że żaden wiersz nie jest w stanie oddać prawdy ludzkich doświadczeń. Sięgała jednak po pióro, by nazwać swój niepokój i wyrazić z trudem odnajdywaną nadzieję. Każde wypowiedziane słowo miało swoją wagę, zawierał się w nim ogromny trud człowieka poszukującego sensu. Coraz ważniejszy w życiu Anny stawał się Bóg. W swoich wierszach dawała świadectwo nawrócenia i przedzierała się przez ciemność ku światłu. Jej najważniejszą lekturą w tym przełomowym okresie stało się Pismo Święte. Było ono także najczęstszym tematem naszych rozmów. Podziwiałem głęboki i dociekliwy umysł Anny. Razem czytaliśmy i tłumaczyliśmy Ewangelię. To się rzadko zdarza, by czytać z kobietą Ewangelię.
Anna była człowiekiem niezwykle wrażliwym na potrzeby ludzkie. Była dobrą i czułą matką. Dbała o to, żeby „wydobyć na powierzchnię” zapomnianych poetów. Ożywiała pamięć o umarłych. Była niezwykłą i świętą kobietą. Mogę powiedzieć - taki murowany człowiek, a jakże subtelny w przyjaźni. Takich ludzi już nie ma.
Popularną poetką stała się dopiero pod koniec życia. Kiedy organizowano Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej w Warszawie, ona i ja zawsze braliśmy w nich udział. Pod koniec życia często zapraszano ją na spotkania w różnych kościołach. Teraz już nieboszczka, tylko, że straciła popularność. Tak się dzieje po śmierci... Człowiek umiera dwa razy. Raz, kiedy umiera naturalnie, a drugi raz, gdy umierają jego przyjaciele. Ale są takie chwile, że nagle odżywa o nich pamięć. Norwid po śmierci ożył, Przesmycki go odkrył. I po latach czyśćca poszedł do nieba.
Nigdy nie czułem się mistrzem Anny. Po śmierci męża była bardzo dojrzała, bo każda śmierć bliskiej osoby jest progiem do dojrzałości. Potrzebowała jednak przyjaźni księdza, który często mówi o śmierci. W naszych relacjach istniała współpraca: Pan Bóg dawał Annie dojrzałość, a ja odgrywałem jakąś tam rolę towarzysząc jej w tej drodze.
Anna Kamieńska była dla mnie darem od Pana Boga. Uważam, że nie ma spotkań przypadkowych. Bóg stawia człowiekowi na drodze przyjaciela i dopiero po pewnym czasie orientujemy się, co nam chciał przez niego powiedzieć.
Poświęciłem Annie wiersz „Śpieszmy się”. Teraz jest najbardziej popularny, przydaje się na wesele, ślub i na pogrzeb. Słowa „Śpieszmy się kochać ludzi tak szybko odchodzą” stały się niezmiernie popularnym aforyzmem. Niedawno usłyszałem je w zakrystii, dokąd przyszła młoda dziewczyna i powiedziała: - Proszę o ślub. Jak najszybciej. Spojrzałem na nią podejrzliwie i zapytałem: - Skąd ten pośpiech? - Słyszał ksiądz to powiedzenie: „Śpieszmy się...”? Spieszę się, żeby mi nie uciekł...
Krążą legendy, że wiersz ten napisałem po śmierci Anny. To nieprawda, pisałem go kilka lat wcześniej. Napisała nawet odpowiedź na ten wiersz. Prowadziliśmy czasem dialog wierszami.
Pewnego dnia niespodziewanie zachorowała na serce. Poszła do szpitala. Dostała świetny wynik, który pozwolił jej wrócić do domu. Trzymała w ręku świadectwo lekarskie i z tym świadectwem umarła: „Spieszyłam się a nie zdążyłam, kochać...” - oto jest odpowiedź Anny na mój wiersz.
Miłość może być niewzajemna, taka nieszczęśliwa. Przyjaźń jest zawsze wzajemna, bo inaczej nie ma przyjaźni. Przyjaźń z Anną Kamieńską była dla mnie niezwykłą przyjaźnią. To była przyjaźń nadprzyrodzona. Jedyna i najważniejsza przyjaźń w moim życiu, taka szlachetna, duchowa.
| |
