Nazywam się Agnieszka Janas i jestem nauczycielem-instruktorem w Ognisku Pracy Pozaszkolnej. Od lat przychodzi do mnie młodzież pragnąca muzykować – śpiewać, grać na instrumentach. Ze względu na brak dostępu do programów przeznaczonych na tego typu zajęcia postanowiłam zebrać swoje doświadczenia i stworzyć program autorski, który będzie mógł służyć także innym nauczycielom.
Jako nauczyciel muzyki w szkole oraz instruktor zespołów muzycznych spostrzegłam ogromny brak propozycji programowych dla uczestników zajęć pozalekcyjnych w szkołach i pozaszkolnych placówkach kulturalnych i oświatowych. Praca nauczycieli w tym wypadku często jest dokładnie przemyślana, oryginalna i efektywna, ale brakuje jej kropki nad „i” - przejrzystego zapisu w postaci programu nauczania. Chcąc lepiej oceniać efekty swojej pracy oraz módz ją optymalnie ulepszać skonstruowałam program własny do zajęć wokalnych prowadzonych przeze mnie w Ognisku Pracy Pozaszkolnej.
Młodzież w wieku od około 13 do 19 lat charakteryzuje wzrost zainteresowań otaczającym światem, wzmożony krytycyzm i duże poczucie tożsamości. Często jednak zainteresowania kulturą, muzyką bywają jednostronne i powierzchowne. Uczniowie ci wyrośli już z wieku
dziecięcych piosenek, ale często nie stali się jeszcze świadomymi odbiorcami sztuki. Są na etapie poszukiwań , kształtowania gustu muzycznego. Warto więc rozbudzać ich zainteresowania muzyką, śpiewem, literaturą, ogólnie sztuką i właściwie kształtować ich wrodzoną wrażliwość. Często też szukają zajęcia w wolnym od nauki czasie. Starając się wyjść naprzeciw ich oczekiwaniom powstał ten program. Przyświeca mu idea rozbudzania wrażliwości artystycznej oraz wrażliwości na świat.
- CELE PROGRAMOWE
Cel ogólny
Zajęcia pozaszkolne powinny kształcić odbiorców muzyki i amatorów sztuki muzycznej. Nauczanie powinno więc przede wszystkim rozbudzać zainteresowania, potrzebę kontaktu z muzyką i chęć jej aktywnego uprawiania.
Cele szczegółowe
Cele poznawcze
· Poznanie budowy i zasady działania aparatu wokalnego
· Poznanie podstawowych pojęć z dziedziny muzyki
· Poznanie różnych rodzajów i gatunków muzycznych
· Poznanie reprezentantów polskiej i obcej piosenki – wykonawców, twórców (szczególnie piosenki literackiej i poezji śpiewaniej)
· Znajomość zagadnień związanych ze współczesnum życiem muzycznym, jak prawa autorskie i wykonawcze, przemysł rozrywkowy, media itp.
· Znajomość życia muzycznego własnego regionu
Cele kształcące
· Umiejętność właściego i świadomego korzystania ze swojego głosu
· Umiejętność posługiwania się podstawowymi pojęciami z dziedziny muzyki
· Umiejętność odróżniania podstawowych gatunków muzycznych
· Umiejętność świadomego i wybiórczego korzystania z oferty kulturalnej
· Umiejętność dyskutowania i wyrażania własnych poglądów na muzykę
· Umiejętność zespołowego muzykowania
Cele wychowawcze
· Rozwijanie zainteresowań muzycznych
· Wychowanie do aktywności
· Poszerzanie horyzontów myślowych
· Rozwijania potencjału twórczego uczestnika zajęć
· Współdziałanie ze środowiskiem lokalnym
· Rozwijanie wyobraźni
· Kształtowanie wrażliwości na piękno
· Rozwijanie niezależnego i twórczego myślenia
· Nauka szlachetnej rywalizacji.
· Kształtowanie poczucia więzi i dyscypliny w pracy zespołowej
· Radość i satysfakcja z własnych osiągnięć twórczych.
3. MATERIAŁ NAUCZANIA
· Rodzaje głosu ludzkiego
· Budowa i zasada działania aparatu wolalnego
· Postawa śpiewacza i jej stosowanie - tułw wyprostowany, stanie na lekko rozstawionych nogach, siedzenie z plecami przylegającymi do oparcia krzesła
· Ćwiczenia emisyjne, oddechowe, skalowe, dykcyjne, dynamiczne
· Ćwiczenia kształcące poczucie rytmu – ćwiczenie wykonywania trudnych figur rytmicznych, rytmów synkopowanych
· Ćwiczenia sprzyjajace rozwojowi słuchu harmonicznego (rozśpiewanie z zastosowaniem ćwiczeń wielogłosowych, śpiewanie piosenek w dwu- i trzygłosie, ćwiczenie prawidłowej intonacji w śpiewie wielogłosowym)
· Interpretacja utworów (analiza tekstu, eksponowanie najważniejszych fragmentów tekstu, praca nad mimiką twarzy, budowanie napięcia poprzez dynamikę utworu)
· Repertuar – piosenki literackie, poezja śpiewana, piosenki z dobrym tekstem. Lista utworów jest otwarta w zależności od wieku, zdolności, możliwości i liczebności uczestników zajęć
Przykładowe tytuły:
„Joszko Broda” – A.M.Jopek
„Ja wysiadam” - A.M.Jopek
„Ale jestem” - A.M.Jopek
„Tolerancja” – S.Sojka
„Pejzaż horyzontalny” – G.Turnau
„Nic się nie dzieje do końca” - G.Turnau
„Krótka bajka” - G.Turnau
„Bądźmy wszyscy dobrej myśli” – T.Woźniak
„Smak i zapach pomarańczy” - T.Woźniak
„Ludzkie gadanie” – M.Rodowicz
„Wielka woda” - M.Rodowicz
„Rzeka marzeń” – B.Kozidrak
„Próg nadziei” – N.Kukulska
„Sielanka o domu” – Wolna Grupa Bukowina
(repertuar wzbogaca się według potrzeb utrzymując stałą stylistykę)
- WYMAGANIA PROGRAMOWE – PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIA
Przewidywane osiągnięcia w zamieszczonym wykazie zostały podzielone na wiadomości, które uczeń powinien posiadać, umiejętności, którymi powinien się wykazywać i postawy, które powinien prezentować.
Wiadomości:
· zna rodzaje głosu ludzkiego
· zna gatunki muzyki wokalnej (pieśń artystyczna, piosenka rozrywkowa, piosenka literacka, poezja śpiewana)
· zna budowę i zasadę działania aparatu wokalnego
· zna ćwiczenia wokalne (oddechowe, dykcyjne, skalowe i intonacyjne)
· zna oznaczenia dynamiki, tempa i artykulacji
· zna reprezentantów polskiej oraz obcej piosenki i pieśni – twórców oraz wykonawców
· zna pieśni i piosenki o różnej tematyce dostosowane do jego wieku i umiejętności
· orientuje się w imprezach kulturalnych, a szczególnie muzycznych odbywających się w środowisku lokalnym
Umiejętności:
· umie śpiewać wykorzystując prawidłowy oddech i postawę śpiewaczą
· umie zastosować odpowiednie ćwieczenia głosowe w celu jego rozgrzania
· umie śpiewać czysto intonacyjnie, w unisonie, dwu- lub trzygłosie
· umie interpretować utwory, wykorzystując różnorodność elementów muzyki
· analizuje utwory pod względem dynamiki, tempa i artykulacji
· posługuje się w praktyce poznanym nazewnictwem muzyczym
· śpiewa solo i w grupie
· potrafi odpowiednio zachować się na estradzie
· umie wybrać dla siebie odpowiedni repertuar wokalny
Postawy:
· jest aktywny w działaniach indywidualnych i zbiorowych w zakresie śpiewu i muzykowania
· potrafi współdziałać w grupie ramach śpiewu i muzykowania
· postrzega wielość stylów i gatunków muzycznych oraz różnorodność zainteresowań muzycznych innych ludzi
· poszerza swe umiejętności muzyczne ucząc się gry na różnych instrumentach
· słucha różnych rodzajów muzyki, uczestniczy w koncertach, staje się aktywnym odbiorcą sztuki
· chętnie bierze udział w różnych działaniach muzycznych na terenie ogniska, swojej szkoły i w ramach środowiska lokalnego
· jest otwarty na otaczającą go kulturę muzyczną, weryfikuje ją i selekcjonuje według własnej wiedzy i zainteresowań.
- OBUDOWA DYDAKTYCZNA – PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW KSZTAŁCENIA
Dla osiągnięcia wyznaczonych celów dydaktyczno – wychowawczych propnuje się następujące metody nauczania:
· przedstawienie tematu zajęć w szerokim kontekście
· porównawcze przedstawianie tematów, wykazanie podobieństw, różnic, analogii
· samodzielne przygotowanie przez uczestnika zajęć niektórych utworów
· wprowadzanie ćwiczeń praktycznych utrwalających zdobytą wiedzę muzyczną (szczególnie wokalną)
· eksperymentowanie dla wyzwolenia możliwości twórczych
· demonstracja
· dyskusja – nauka prawidłowego posługiwania się pojęciami w celu formuowania własnych poglądów
· słuchanie nagrań i „żywych” wykonań w celu przybliżenia młodzieży świata muzyki
· omawianie wykonywanych utworów i dyskutowanie na ich temat
· próby własnej twórczości muzycznej – komponowanie piosenek, aranżacje, akompaniamenty
· udział w koncertach i konkursach organizowanych przez OPP i inne placówki
· uczęszczanie na koncerty i imprezy muzyczne
- WARUNKI WDROŻENIA PROGRAMU
Wdrożenie programu nie wymaga dużej bazy dydaktycznej. Nieodzowne jest posiadanie w sali zajęć instrumentu klawiszowego (najlepiej pianina bądź fortepianu) oraz odtwarzacza CD i magnetofonu w celu realizowania ćwiczeń wokalnych i nauki repertuaru. Zajęcia powinny odbywać się w dość dużej sali, najlepiej zaopatrzaonej w lustra, gdyż te sprzyjają samokontroli jeśli chodzi o właściwą postawę i trafną interpretację utworów. Program stawia jednak dość konkretne wymagania pedagogowi, który powinien być obyty w szerokim repertuarze wokalnym, być dość dobrym akompaniatorem potrafiącym grać nie tylko z nut ale i ze słuchu (często opieramy się tylko na nagraniach). Pedagog ten powinien być kreatywny, dynamicznie i bardzo świadomie pracować i współpracować z młodzieżą.
- INFORMACJE O EWALUACJI PROGRAMU
Wymiernym obrazem, jak program sprawdza się w pracy z młodzieżą jest ich aktywne muzykowanie, chęć do pracy indywidualnej i w grupie, kreatywność uczestników zajęć w poszerzaniu repertuaru oraz aktywne muzykowanie we własnym środowisku. Najbardziej wymierne będą oczywiście wyniki udziału
w licznych konkursach. W wypadku spadku aktywności młodzieży oraz spadku frekwencji na zajęciach należy się zastanowić nad zmianą w repertuarze, nad zwiększeniem liczby występów publicznych i możliwości pokazania się zespołu, co zwykle wpływa mobilizacyjnie na grupę, a akceptacja środowiska stymuluje ich do dalszej pracy.
Agnieszka Janas
