www.szkolnictwo.pl

Zabawa to istotna forma aktywności dziecka , która wypełnia prawie połowę zycia dziecka . Zabawa to wg W . Okonia " ... działalność wykonywana dla przyjemności , którą sama sprawia , obok pracy , której celem jest zmiana otaczającej rzeczywistości i uczenia się , mającego na celu zmianę podmiotu ( ... ) zabawa jest główną formą aktywności dziecka . Wraz z rozwojem dziecka zabawa zmienia swój charakter , funkcję i formę . Początkowo jest indywidualna , potem wspólna , zespołowa . Wdraza dziecko do respektowania norm  do współdziałania , sprzyja kształtowaniu się postaw moralnych oraz systemów wartości .  W młodszym wieku szkolnym dzieci preferują gry , gdyz nie pochłania je juz sam proces zabawy , lecz jej wynik , który usilnie pragną osiągnąć .

Zdaniem Okonia „ zabawa pełni wiele różnych funkcji : umożliwiając zaspokojenie indywidualnych potrzeb i zainteresowań , jednocześnie ułatwia dziecku wchodzenie w życie społeczne (... ) Spośród wielu podziałów zabaw najczęstszy jest podział na : zabawy funkcjonalne , tematyczne , konstrukcyjne , dydaktyczne i ruchowe „ .
Pokrótce scharakteryzuję poszczególne zabawy za W . Okoniem .
Zabawa dydaktyczna to „ ... zabawa wg wzoru opracowanego przez dorosłych , prowadząca z reguły do rozwiązania jakiegoś złożonego w niej zadania  , najczęściej gra umysłowa , której celem jest rozwijanie zdolności poznawczych . Do zabaw dydaktycznych zalicza się różne loteryjki , układanki , rebusy , krzyżówki , gry stolikowe „.
Zabawa konstrukcyjna „ polega na budowaniu różnych obiektów z klocków lub innych elementów ,  np. . domy , zagrody , maszyny , środki lokomocji itp.
Do zabaw konstrukcyjnych zalicza się również rozbieranie różnych przedmiotów i ponowne ich składanie . Zabawy konstrukcyjne doprowadzane do końca przyzwyczajają dzieci do wykonywania zadań , przygotowując je w ten sposób do pracy „ .
Zabawa ruchowa to zabawa wymagająca od uczestników częstszych zmian miejsca , stosownie do obowiązujących w niej reguł , w szczególnym stopniu rozwijająca funkcje motoryczne dzieci i młodzieży .
Zabawa tematyczna – „ zabawa w granie roli , umożliwia dzieciom fikcyjne spełnienie społecznych funkcji ( ... ) zrealizowanie przyjętej roli staje się dla dzieci osiągnięciem celu i przyczyną wywołanego przez to zadowolenia „ .
W niniejszej pracy , aby pełniej zrozumieć znaczenie zabawy , zatrzymałam się nad grami dydaktycznymi .
Gra dydaktyczna wg Encyklopedii Pedagogicznej „... określa rodzaj metod kształcenia należących do metod problemowych i organizujących treści kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk , sytuacji lub procesów w celu zbliżenia procesu poznawczego uczniów do poznania bezpośredniego .
W . Okoń podaje następującą definicję gry dydaktycznej : „ gra dydaktyczna to gra podporządkowana jakiemuś celowi dydaktycznemu  , a więc będąca narzędziem kształcenia . Walor kształcący każdej gry dydaktycznej zależy od tego jakim zadaniom kształcącym służy , jak te zadania odbijają się w samym działaniu zabawowym , jakie prawidła regulują to działanie oraz od wyniku gry , a przede wszystkim od tego czy jest to gra o sumie zerowej ( gdy jedna strona tyle wygrywa ile druga przegrywa ) , czy o sumie niezerowej .
Z powyższych definicji wynika , że zabawy i gry edukacyjne pobudzają naturalną aktywność dziecka . Zabawy stymulują , pobudzając i rozwijając jednocześnie wszystkie sfery osobowości .
Zabawy wzbudzają uczucia poznawcze , tj . ciekawość , zainteresowanie , rozwój procesów  motywacyjno – emocjonalnych . Są one szczególnie przydatne przy pracy z uczniami mającymi trudności w nauce .Mają ogromny wpływ na stan zdrowia psychicznego dziecka , pełniąc rolę terapeutyczną , pozwalają dziecku zwiększyć poczucie własnej wartości , bezpieczeństwa , przeżyć sukcesy , uwierzyć w siebie , umieć radzić sobie ze stresami . Dobra atmosfera , przyjazny klimat , zabawa , ruch będą sprzyjały otwartości , szczerości w wyrażaniu uczuć , pragnień , szukaniu przyjaciela w drugim człowieku .
Rola zabawy polega na wzbudzaniu w dzieciach entuzjazmu i pozytywnych postaw wykonywania zadań szkolnych . Ćwiczenia realizowane w formie gier i zabaw dydaktycznych  , ćwiczenia w mówieniu , czytaniu , pisaniu , eksperymentowaniu , obserwowaniu – mogą stać się dla dziecka źródłem sukcesu . Od momentu zrozumienia zadania i podjęcia jego realizacji , zabawa staje się środkiem aktywizującym sferę poznawczą i społeczno – emocjonalną .
Podczas zabaw i gier dzieci przyswajają sobie reguły , definicje i określenia .
Dotyczyć to może np. trudnych i nie lubianych reguł gramatycznych , ortograficznych i matematycznych . Na wszystkie wymienione procesy poznawcze wpływ wywiera motywacja , która działa modyfikująco na przebieg tych procesów .
W zabawach mamy do czynienia z aktywnością percepcyjną ( poznawanie bezpośrednie za pomocą zmysłów ) , z aktywnością asymilacyjną ( przyswajanie
-         zwłaszcza pamięciowe ) oraz eksploracyjne , tj . odkrywanie nowych elementów wiedzy ( czynności odkrywcze i twórcze ) .
 W uczeniu się poprzez zabawę występują wszystkie elementy kształcenia wielostronnego ( uczenie się przez poznawanie , przeżywanie , działanie ) . Rozwijają się procesy percepcyjno – motoryczne , spostrzegawczość i wyobraźnia  , uwaga , pamięć i procesy umysłowe , tj . analiza i synteza , porównywanie , klasyfikowanie , abstrahowanie , rozumowanie i uogólnianie . Za pomocą zabaw można doskonalić wiele umiejętności praktycznych , gdyż podczas wielokrotnego ćwiczenia czynność przechodzi w umiejętność , a potem w nawyk . Jeśli ćwiczenia połączone zostaną z elementami zabawy czy gry , to staną się one atrakcyjne i niezbyt nużące . Największą rolę odgrywają zabawy przy utrwalaniu i zastosowaniu nowego materiału , mogą jednak być wykorzystane w różnych etapach pracy , w zależności od potrzeb i celów stawianych na lekcji .
Zabawa pełni  swoją funkcję , jeśli zostanie właściwie zorganizowana . Przede wszystkim należy pamiętać o tym , że powinna sprawiać dzieciom przyjemność i powinny w niej brać udział wszystkie dzieci . Przed rozpoczęciem zabawy należy zadbać o przyjemny nastrój . Nie należy stosować często zabaw tego samego typu .
W nauczaniu zintegrowanym zabawa jest jedną z form aktywnego działania ucznia  , a uczenie odbywa się za pomocą wszystkich zmysłów , co stanowi istotę kształcenia zintegrowanego . Uczeń dochodzi do wiedzy poprzez własną refleksję , a my nauczyciele często obserwujemy ich radość i zadowolenie z osiągniętego sukcesu .
Reasumując , należy stwierdzić że zabawa wnosi do procesu kształcenia pierwiastek swobody i twórczości , uatrakcyjnia go i intensyfikuje . Pełni rolę wspomagającą w integrowaniu nauczania i wychowania , a także w procesach poznawczych , w przeżywaniu i działaniu uczących się dzieci . Wywołuje pożądane napięcie emocjonalne , które podnosi motywację i skuteczność całego uczenia się . 

 
Dorota Bogacka