Ponizej przedstawiam referat pt. "Rozwój fizyczny i motoryczny dziecka w młodszym wieku szkolnym". Przypomina on kazdemu nauczycielowi o mozliwościach rozwojowych dziecka w młodszym wieku szkolnym. Moze byc równiez wykorzystany podczas rad pedagogicznych, zespołów samokształceniowych jako materiał szkoleniowy.
Wyodrębnienie tego okresu rozwojowego wiąże się z jego rozwojem fizycznym i psychicznym w pierwszych latach pobierania przez nie nauki. Młodszy wiek szkolny to początek zupełnie nowego i niezwykle ważnego etapu w życiu dziecka.
Dzieci wstępujące do szkoły różnią się między sobą pod względem rozwoju psychofizycznego i stopnia przygotowania do podjęcia nauki szkolnej. W tym okresie wyróżnia się dwie fazy.
Faza pierwsza, obejmuje wiek 7 i 8 lat. Charakteryzują ją zjawiska związane z przekraczaniem progu szkolnego i adaptacja do środowiska szkolnego. Okres ten wymaga od dziecka dużego wysiłku fizycznego i psychicznego. Kościec dziecka jest jeszcze słaby i nie znosi dużych obciążeń. Intensywne są również przeżycia natury społecznej. Dzieci obcują ze sobą na zasadzie kontaktów indywidualnych, uczą się współdziałania, w coraz większym stopniu uczą się kierować procesami poznawczymi, stają się zdolne do koncentracji uwagi, do spostrzegania i obserwacji zjawisk.
Faza druga, obejmuje lata 9 i 10. Charakteryzuje się zmianami w sferze intelektualnej i osobowościowej. Rozwija się mowa i myślenie. Opanowanie umiejętności czytania i pisania rozszerza możliwości chłonięcia wiedzy . Myślenie rozwija się w kierunku zwiększonej aktywności i samodzielności. W końcu tego okresu dzieci dokonują operacji logicznych. Narasta potrzeba obcowania i współdziałania z rówieśnikami. Następuje wzrost aktywności społecznej i rozwój umiejętności współżycia i współpracy w zespole.
Rozwój fizyczny to przemiany, które doprowadzają do ukształtowania z prostej komórki
złożonego organizmu jakim jest człowiek. Zjawisko to polega na rośnięciu, różnicowaniu się komórek i tkanek, doskonaleniu struktury i funkcji poszczególnych narządów i zdobywaniu w ten sposób coraz większej samodzielności osobniczej oraz dojrzałości.
Dziecko 7-letnie jest pod względem rozwoju fizycznego znacznie silniejsze i dojrzalsze od dziecka, które rozpoczynało okres przedszkolny. Jego mięśnie , kości i układ nerwowy wzmocniły się i okrzepły. Kościec zawiera mniej tkanek chrzęstnych, proces kostnienia kości znacznie postąpił naprzód. W zabawach ruchowych wydoskonaliły się zarówno mimowolne, jak i dowolne ruchy, wykonywane rozmaitymi zespołami dużych grup mięśniowych. Wzmocniły one działalność układu krwionośnego i oddechowego, ulepszyły trawienie i przemianę materii, przyczyniły się w znacznej mierze do rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. Rozwinęła się również sprawność pracy w zakresie drobnych mięśni, dzięki czemu dziecko może trzymać ołówek. Organizm dziecka wzmocnił się i uodpornił.
W tym okresie zostaje prawie zakończony rozrost mózgu w sensie zwiększenia jego ciężaru. do1400 g ,dokonuje się dalszy proces dojrzewania komórek nerwowych.
Mięśnie dzieci 7-letnich są jeszcze słabo rozwinięte. Mięśnie duże rozwijają się wcześniej niż drobne i są słabe , a to powoduje, że dzieci w tym okresie szybko się męczą. Wykonują one dużo ruchów zbytecznych i szybkich. Zdolne są raczej do ruchów silnych i zamaszystych, męczą się przy wykonywaniu czynności wymagających precyzji. Dlatego w dalszym ciągu należy ćwiczyć mięśnie drobne. Właściwemu rozwojowi ruchów i zwiększeniu zdolności dziecka do wysiłku sprzyjają ćwiczenia i zabawy ruchowe, bowiem potrzeba ruchu jest w tym okresie szczególnie duża.
Układ kostny zawiera znaczną ilość tkanek chrzęstnych co umożliwia dalsze wzrastanie organizmu pozostawiając kościec miękkim i elastycznym. Rozwój dziecka w tym okresie charakteryzuje się to, że różne części kośćca krzepną, rosną i zmieniają się w różnej kolejności.
Między 9 a 11 rokiem życia twardnieją kości przegubów rąk, przez co zwiększa zdolność dziecka do prac wymagających dokładności
W tym okresie trwa proces wyrastania dalszych zębów stałych.
Młodszy wiek szkolny charakteryzuje się przewagą wewnętrznego rozrastania się i dojrzewania organizmu nad powiększeniem wysokości ciała. Coroczny przyrost wzrostu wynosi średnio 4,5 – 5,5 cm . 7 - letnie dziecko mierzy 121 - 123 cm ,dziecko 11 – letnie osiąga wzrost około 144 cm, 7 – latek waży 23 – 25 kg, gdy 11 – latek około 37 kg .
U dziewcząt nasilenie tempa wzrastania obserwuje się ok. 10 roku życia i osiągają one wcześniej ogólną dojrzałość kośćca.
Zwiększa się również ruchliwość dzieci, ulepsza się praca układu oddechowego, wzrasta pojemność płuc, objętość klatki piersiowej. Płuca nie są jednak w pełni rozwinięte.
Dość dobrze ukształtowane są narządy zmysłów. Wyraźnie wzrasta ostrość wzroku, doskonali się precyzja o ostrość odbioru bodźców słuchowych. Poziom funkcjonowania tych zmysłów jest ważny dla nauki czytania i pisania. Szczególnie rozwija się koordynacja wzrokowo – ruchowa .
Serce rozwija się wolniej niż całe ciało, wzmacnia się praca układu krwionośnego. Pod koniec tego okresu zaczynają zachodzić zmiany w gruczołach i budowie ciała.
Rozwój motoryczny dziecka wyraża się w tym, że wraz ze wzrastaniem i dojrzewaniem jego narządów i układów pojawiają się nowe ruchy, coraz bardziej złożone czynności, jego motoryczne zachowanie się jest coraz bardziej celowe i inteligentne.
Rozwój psychomotoryczny dzieci można rozpatrywać od strony rozwoju uzdolnień, tj. wrodzonych możliwości w zakresie wykonywania czynności ruchowych, i od strony sprawności psychomotorycznych, których poziom ściśle determinują ćwiczenia. Zarówno zdolności, jak i sprawności ulegają zmianom, przy czym uzdolnienia ruchowe rozwijają się w miarę fizycznego i umysłowego rozwoju człowieka, a poziom sprawności pozostaje w zależności od czasu , intensywności i jakości ćwiczenia.
Dziecko w młodszym wieku szkolnym swą motorycznością przypomina model człowieka dorosłego . Poziom rozwoju motorycznego tych dzieci przedstawia się następująco:
· szybko usprawniają ruchy manualne, przyswajają umiejętności posługiwania się prostymi narzędziami technicznymi, wykonują prace ręczne, uczą pisać,
· następuje doskonalenie ruchów lokomocyjnych i sportowych, bieg jest w pełni opanowany, rzuty są niedoskonałe, ale różnicują się, rozwijają się skoki, wspinanie,
· rozumieją zadania ruchowe, w pełni kierują przebiegiem swego ruchu, a to pomaga w przyswajaniu nowych czynności,
· silnie odczuwają zadowolenie z udanej akcji ruchowej.
Ważnym symptomem stanu motorycznego dzieci , szczególnie w klasie pierwszej i drugiej jest znaczna pobudliwość ruchowa. Dziecko nie potrafi długo koncentrować się na danej czynności, co jest przyczyną pojawiania się wielu zbędnych przyruchów.
W czasie kolejnych lat nauki szkolnej pojawia się tendencja do stopniowego podporządkowywania się ruchów końcowemu celowi. W klasie trzeciej następuje przystosowanie motoryczne do warunków szkolnych, okres ten charakteryzuje się swoistą doskonałością ruchową, następuje szybkie usprawnianie ruchów manualnych w posługiwaniu się przedmiotami prostymi oraz doskonalenie ruchów lokomocyjnych i sportowych: biegi, skoki, rzuty, wspinanie.
Tempo rozwoju cech motorycznych u dzieci w młodszym wieku szkolnym nie jest równomierne, a w poszczególnych okresach bywa różne dla dziewcząt i chłopców.
Rozwój siły w wieku od 8 do 11 – 12 lat u dziewcząt jak i chłopców nie wykazuje dużych wahań. Jednak obserwując cykl rozwoju w wieku 8 –19 lat, to zauważa się, iż na okres 8 – 11 lat przypada: u chłopców ok.31 % przyrostu wysokości ciała i 25 % przyrostu siły, a u dziewcząt – ok. 41 % wysokości ciała i 45 % siły. Tak więc w tym okresie dziewczynki są silniejsze od chłopców.
Tempo rozwoju mocy ma niewielkie wahania, z nieznaczną tendencją do uzyskiwania coraz mniejszych wartości bezwzględnych. Najwyższe tempo przypada na wiek 10 lat.
Najwyższe tempo rozwoju zwinności przypada właśnie na młodszy wiek szkolny ( 8 – 11 lat ).
Rozwój wytrzymałości jest słabszy u chłopców, z nieznaczną tendencją wzrostu do 18 roku życia, a u dziewcząt odnotowuje się regres w jej rozwoju.
Skale i normy rozwoju sprawności fizycznej i motorycznej stwarzają empiryczne podstawy dla charakterystyki tych sfer rozwoju dzieci i do stawiania im wymagań w tej dziedzinie czynności. Traktowane jako zadania rozwojowe, pobudzają one dzieci do aktywności własnej, która jest podstawowym warunkiem osiągnięć w rozwoju.
Wśród dzieci rozpoczynających naukę szkolną znaczna grupa odpowiada na ogół normom, są też dzieci wyraźnie uzdolnione psychoruchowo i odznaczają się wysoką sprawnością fizyczną i ruchową, ale są również dzieci, które wykazują , wybiórczo, bądź ogólnie, opóźnienia w tej sferze i należy o tym zawsze pamiętać.
Młodszy wiek szkolny jest etapem wyróżniającym się ogólną harmonią rozwoju. Jest to jakby gromadzenie sił i rezerw w organiźmie do przejścia przez trudny okres dojrzewania fizycznego i psychicznego.
Karolina Ksiązczyk
|
