U dzieci w wieku przedszkolnym rozwija się twórczość artystyczna. Coraz sprawniej posługują się ołówkiem, pędzlem czy nożyczkami. Dziecko 6-letnie jest w miarę sprawne manualnie i chętnie podejmuje wszelkie działania plastyczne i konstrukcyjne, które mają ogromne znaczenie w przygotowaniu do podjęcia nauki pisania w klasie I. Praca traktuje o znaczeniu działalności plastyczno-konstrukcyjnej na rozwój manualny.
Świat w jakim żyje człowiek oraz środowisko, w którym się porusza stawiają mu wysokie wymagania. Aby im sprostać, istota ludzka musi dążyć do jak najwyższego i wszechstronnego rozwoju. Starania o to rozpoczynają się już od wczesnego dzieciństwa, nasilają się w wieku przedszkolnym, który w dużym stopniu rzutuje na przyszłe losy człowieka. Okresowi temu trzeba poświęcić specjalnie dużo uwagi, aby stworzyć dziecku warunki pełnego rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego, wykształcić u niego potrzebne później sprawności, uzdolnienia i zainteresowania. Wiek przedszkolny przynosi intensywny rozwój sprawności ruchowej, w tym także manualnej. Doskonali się technika wykonywanych czynności, ruchy stają się bardziej precyzyjne i celowe. Wymaga to jednak pomocy osób dorosłych, którzy powinni poddawać dzieci systematycznym ćwiczeniom sprawności manualnej. Sprawność ta jest bardzo istotna w przystosowaniu dziecka do życia, gdyż związana jest z wykonywaniem wielu czynności takich jak : samoobsługa, manipulowanie przedmiotami codziennego użytku i zabawkami. Z początku dziecko napotyka na niepowodzenia, ale ćwicząc nabiera wprawy, staje się coraz zręczniejsze i wytrzymalsze. Każde dziecko ze względu na swój specyficzny i tylko jemu właściwy stopień rozwoju wymaga indywidualnego podejścia w dążeniu do osiągnięcia odpowiedniego poziomu sprawności manualnej. Nauczyciel, ze względu na ten nierównomierny proces, powinien starać się o jak najbliższe poznanie swoich wychowanków, w celu podjęcia odpowiednich oddziaływań na sferę ruchową przedszkolaka, a w przyszłości ucznia klasy pierwszej.
Jest to ważne, gdyż po ukończeniu przedszkola, pierwszoklasista postawiony zostanie w nowej sytuacji, sytuacji szkolnej, bardzo odmiennej o poprzedniej i będzie musiał dostosować się do niej. Osiągnięty w przedszkolu stopień sprawności manualnej, zadecyduje w dużej mierze o powodzeniu dziecka w szkole. Od niego zależy to, jak opanuje umiejętności pisania i nierozerwalnego z nim procesu czytania.
Przedszkolaki w wieku poprzedzającym wstąpienie w progi szkolne są bardzo spostrzegawcze i pojętne. Należy ten fakt wykorzystać do doskonalenia czynności rąk, aby były coraz pewniejsze, płynniejsze i swobodniejsze. Dogodne warunki do rozwoju sfery manualnej dają wszelkiego rodzaju doświadczenia plastyczne - konstrukcyjne. Rola takiego rodzaju zajęć nie sprowadza się tylko do budzenia wrażliwości estetycznej związanej ze sferą emocjonalną, ale także do rozwijania dyspozycji psychicznych i sprawności umysłowych. Praca twórcza dziecka wywiera wpływ na wzrost zdolności do koordynacji wzrokowo - ruchowej i umiejętności kontrolowania ruchów ciała. Ćwiczenia usprawniające czynności manualne należy prowadzić z dziećmi systematycznie, bo tylko w ten sposób widoczne będą w późniejszym czasie efekty. Jednak nie powinny być one dla przedszkolaka męczące - ale przyjemną zabawą, przynoszącą zadowolenie i radość.
Podłożem kształtowania się motywacji podejmowanych przez dzieci w wieku przedszkolnym są ich rozwojowe potrzeby, min. potrzeba ruchu i aktywności, które przejawiają się najpełniej w zabawie. Odczuwanie radości , zadowolenia, przyjemności towarzyszy zaspokajaniu tych potrzeb.
W wieku przedszkolnym motywy zabawowe są silniejsze aniżeli motywy intelektualne. Jednak potrzeba aktywności i zadowolenia z samej czynności jest ściśle związana z potrzebami poznawczymi, które budzą się w trakcie manipulowania, mazania pędzlem, szeregowania klocków itp. Czynności te stanowią zabawy plastyczno-konstrukcyjne.
Program przedszkolny przewiduje wytworzenie gotowości do nauki pisania. Działania w tym kierunku obejmują cały okres przedszkolny, ale są najbardziej intensywne w wieku 5-6 lat. Nauczyciel w przedszkolu powinien zapewnić odpowiednie warunki i organizować określone sytuacje wychowawczo-dydaktyczne, które w sposób naturalny będą kształtowały u dzieci różne umiejętności niezbędne do opanowania pisania. Pamiętać należy, że działania skierowane na osiągnięcie gotowości do nauki czytania są również przygotowaniem do pisania, mimo, że czynności te różnią się między sobą w sposób istotny. Aby dziecko opanowało obie te umiejętności, w przedszkolu wykorzystuje się różnego rodzaju zabawy i ćwiczenia.
Jedną z najważniejszych ról w przygotowaniu do pisania odgrywa stopień orientacji przestrzennej – dziecko poznaje schemat własnego ciała, rozpoznaje, nazywa i odtwarza kierunki w odniesieniu do ciała, określa położenie, proporcje, wymiary form graficznych. Ważna jest również pamięć ruchowa, która jest umiejętnością przetwarzania obrazu graficznego na obraz ruchu i oczywiście zręczność, czyli sprawne posługiwanie się rękami. Rozwijanie zręczności powinno być wspierane działalnością o charakterze manualnym na różnym materiale. Należy wykorzystywać różnorakie techniki plastyczno-konstrukcyjne np. modelowanie z masy solnej (plasteliny), malowanie i rysowanie na dużych płaszczyznach, wycinanie, wydzieranie stemplowanie, układanie z klocków itp. Dobrymi ćwiczeniami są również czynności samoobsługowe i prace porządkowe, zabawy i ćwiczenia związane z rzucaniem, toczeniem, chwytaniem oraz gry i zabawy zręcznościowe. W wyniku ćwiczeń kształtujących sprawność ręki i umiejętności odtwarzania kształtów powinniśmy dziecko doprowadzić do prawidłowego odtwarzania znaków literpodobnych (kółek, wężyków, linii falistych, pętelkowych). Te ćwiczenia graficzne umożliwiają czynnościowe poznanie podstawowych elementów potrzebnych w konstrukcji liter i cyfr. Wytwarzają też poprawne wyobrażenia przestrzenne, takie jak: kierunek, wielkość, kształt. Doskonalą też płynność i precyzję ruchów, utrwalają kierunek od lewej ku prawej, kształtują prawidłowe spostrzeganie oraz ćwiczą uwagę i zręczność rąk. Ważną rolę w procesie przygotowania dzieci do nauki pisania odgrywają różnego rodzaju środki dydaktyczne: domina, loteryjki, suwaki sylabowe, zagadki, rebusy, teksty z obrazkami, ilustracje, ilustrowane książki i czasopisma, nagrania bajek, wierszy, opowiadań i wiele innych.
Dzięki zajęciom plastyczno-konstrukcyjnym u dziecka 6-letniego następuje istotna zmiana pod względem ogólnej sprawności ruchowej i precyzji w działaniach manualnych.
W zabawach tych czynne są stawy i mięśnie nadgarstka, przedramienia, dłoni i palców.
W procesie odtwarzania jednego przedmiotu według innego przedmiotu (wzoru) dziecko dokonuje szeregu operacji intelektualnych takich jak: dokładne spostrzeganie, mające cechy obserwacji, skoncentrowanie uwagi na owym wzorze, porównywanie, czynnościowe poznawanie i ujmowanie stosunków łączących części składowe w całość.
Zajęcia plastyczno - konstrukcyjne mogą służyć skuteczną pomocą w wyrównywaniu braków i nieprawidłowości w zakresie sfery intelektualno-motorycznej, dynamiki procesów nerwowych, a także zaburzeń rozwoju emocjonalnego.
Układanie, rysowanie patykiem na śniegu, malowanie na dużych powierzchniach - to sposoby działania, za których pośrednictwem ośmielamy dzieci zahamowane i mało aktywne, zdradzające lęki i brak wiary we własne możliwości. Techniki te służą dzieciom niezręcznym manualnie, zachęcając je do działania przez możliwość łatwego osiągania efektów.
Zabawy plastyczno - konstrukcyjne wpływają na koncentrację uwagi i aktywizują procesy myślenia. Uczą precyzji i koordynacji ruchów, angażując pracę dłoni i palców.
Alicja Kasperek
|
