W przedszkolu, zdolne dziecko może sprawiać kłopoty wychowawcze i zostać zaszufladkowane jako ,,nadpobudliwe’’ albo przeciwnie - ,,wycofane’’, czy wręcz ociężałe. A to dlatego, że to, co ciekawi jego rówieśników, jemu może już wydawać się nudne. W szkole również grozi mu nuda, która może pociągać za sobą zniechęcenie do nauki i w efekcie – paradoksalnie – gorsze stopnie. Dlatego warto indywidualnie traktować utalentowane dziecko i zapewniać mu zadania dostosowane do jego poziomu.
Rozwijanie uzdolnień u dzieci w wieku przedszkolnym
Wiek przedszkolny to okres, w którym ujawniają się różne uzdolnienia. Należy je jak najwcześniej rozpoznać i rozpocząć pracę na ich rozwijaniem. Zdolności mogą przejawiać się w różnych dziedzinach działalności .Negatywny obraz własnego Ja jest jednym z najpotężniejszych hamulców uzdolnień. Jeśli dziecko ma świadomość , że coś robi bardzo dobrze, to nabiera pewności siebie, ma podstawę do sukcesu.
Są dzieci, które rodzą się obdarzone nieprawdopodobnym talentem. Jako trzylatki potrafią czytać, pisać, grać na fortepianie, rysować prawie jak profesjonaliści, liczyć. Bywa jednak i tak, że świetnie rozwinięty intelektualnie pięciolatek, który czyta kilkudziesięciostronicowe powieści i mówi po angielsku, nie potrafi w ogóle porozumieć się z rówieśnikami. Zdolności poznawcze są na poziomie ośmiolatka, a emocjonalne na poziomie czterolatka.. Nie wie, co przeżywa, nie potrafi nazwać swoich emocji ani wczuć się w emocje innych. Dziecko wybitnie zdolne często rozwija się nieharmonijnie. Rodzice oraz nauczyciele muszą tak nim pokierować, by zaczęło dostrzegać świat innych ludzi, ich przeżyć, marzeń. Bo przecież ono będzie żyło z innymi ludźmi i musi umieć sobie poradzić w różnych sytuacjach.
Aby rozwijać zdolności intelektualne dziecka, należy zapewnić mu swobodę dorastania. Należy pozwolić dziecku na jak największą swobodę poruszania się, obserwowania, dotykania itp. Musi ono mieć, jak najwięcej możliwości widzenia i odkrywania wszystkiego, co go otacza. Tego rodzaju doświadczenia kształtują rozwój umysłowy dziecka w wieku przedszkolnym. Dzieci, których umysły rozwijają się prawidłowo, wykazują dużą ochotę poznania dokładnych metod wykonywania operacji manualnych, w celu zdobycia podstaw samodzielnej pracy.
Zdolności twórcze , pomysłowość i naturalna kreatywność ujawniają się najpełniej około 5 r.ż. dziecka pod postacią rozbudzonej ekspresji werbalnej, plastycznej, muzycznej i ruchowej. Po tym okresie następuje spadek zdolności twórczych., które nie stymulowane, nie rozwijają się , ulegają zahamowaniu.
Inteligentne, uzdolnione dziecko przedszkolne, osiągające sukcesy, może również doświadczyć widocznego i czasem trwałego zmniejszenia umiejętności w chwili, gdy rozpoczyna naukę w szkole. Twórczy umysł 5 –, 6 –latka może szybko nasunąć mu wniosek, że oryginalność i wyobraźnia nie są najlepszymi sposobami zdobycia sukcesu w klasie oraz, że konwencjonalność lepiej się opłaca.
Zastanówmy się, czy wszelkie nowości metodyczne nastawione na szybkie i wczesne uczenie się, które wyparły tradycyjne skrzynie skarbów, przebieralnie, tekturowe pudła są zgodne z rzeczywistymi potrzebami dziecka? Pamiętajmy, że każde małe dziecko rozwija się jako indywidualność w sobie tylko właściwym tempie. Uczmy się pokory wobec małego dziecka, które jak słusznie mawiał J. Korczak ,,nie jest kimś, kto kiedyś będzie człowiekiem, ale jest człowiekiem, który jest jeszcze dzieckiem’’. Jeżeli narzucimy mu tempo wymyślone przez dorosłych i zapomnimy, że dzieci uczą się przez doświadczenie – może zdarzyć się, że zmarnujemy jakiś wybitny talent.
O dziecku zdolnym mówimy, kiedy występuje korelacja trzech czynników. Po pierwsze dziecko musi być obdarzone zdolnościami specjalnymi, np. muzycznymi, plastycznymi, poznawczymi, wysokim intelektem. Po drugie, musi mieć motywację, chce coś robić w życiu, jest ciekawe świata, szuka. Po trzecie, potrafi myśleć twórczo.
Myślenie twórcze to umiejętność szukania nowych pomysłów. Małe dzieci organizują przyjęcia dla lalek, na których piją na niby herbatę i oblizują się po niewidzialnych ciastkach. Gasza pożar, leczą zwierzęta, wzywają pogotowie. Kasztany i kamyczki zamieniają się w postaci z bajek. Wymyślają nieprawdopodobne historyjki. U pięciolatków można rozwijać wyobraźnię, prosząc np. o wymyślenie innego zakończenia bajek Albo zapytać, co by się stało, gdyby Kopciuszek spotkał się z Królową śniegu, a wilk z Czerwonego Kapturka z Królem Lwem. Takie wychodzenie poza utarte schematy uczy dzieci twórczego podejścia do życia.
Warto zadawać pytania zmuszające do niekonwencjonalnego myślenia, np. co by się stało, gdyby sprzedaż i kupno ubrań było zakazane. Albo, gdyby jesienią liście nie spadły z drzew. Nie istotne są tu naukowe rozwiązania, lecz puszczenie wodzy wyobraźni. Jeżeli dziecko ma zdolność twórczego myślenia, to ze zwykłego patyka potrafi wyczarować sto różnych rzeczy. Ważne jest, aby nie szczędzić dzieciom pochwał, chwalić je za nowe pomysły.
W przedszkolu, zdolne dziecko może sprawiać kłopoty wychowawcze i zostać zaszufladkowane jako ,,nadpobudliwe’’ albo przeciwnie - ,,wycofane’’, czy wręcz ociężałe. A to dlatego, że to, co ciekawi jego rówieśników, jemu może już wydawać się nudne. W szkole również grozi mu nuda, która może pociągać za sobą zniechęcenie do nauki i w efekcie – paradoksalnie – gorsze stopnie. Dlatego warto indywidualnie traktować utalentowane dziecko i zapewniać mu zadania dostosowane do jego poziomu. Dowiedziono, że dzieci wychowane w liberalnym klimacie optymizmu, zaufania i tolerancji są bardziej twórcze. Styl stosunków z innymi: otwarty i ciepły, dający poczucie bezpieczeństwa jest niezbędny dla zdrowia psychicznego dziecka.
Warunkiem rozwijania uzdolnień plastycznych jest wyposażenie dzieci w podstawowe umiejętności plastyczne. Również poprzez dostarczanie dziecku akcesoriów, materiałów, narzędzi i środków oraz wskazywania na różne możliwości ich wykorzystania, rozwiniemy u dziecka pomysłowość i wyobraźnię. Uzdolnione plastycznie dzieci z pasją manipulują wszelkiego rodzaju nieużytkami i rekwizytami, a także materiałem przyrodniczym. Można także zaobserwować upór w dochodzeniu do celu, wielokrotne podejmowanie tego samego tematu czy problemu plastycznego, bez oznak zniechęcenia czy nudy.
W ROZWIJANIU ZDOLNOŚCI DZIECI POMOŻE:
• Dostarczanie dzieciom materiałów rozwijających wyobraźnię.
• Dostarczanie materiałów, które wzbogacą obrazowość języka dziecka – bajek, baśni, legend.
• Pozostawianie dziecku czasu na twórczą zadumę .
• Zachęcanie dzieci do utrwalania swoich pomysłów.
• Nadawanie dziecięcym wytworom skończonej formy (oprawianie obrazków, eksponowanie prac itp.)
• Pozwalanie mu na spoglądanie na pewne rzeczy ,,po dziecięcemu’’.
• Chwalenie przejawów pewnej indywidualności.
• Pielęgnowanie oryginalności, unikanie zajęć plastycznych, w których trzeba trzymać się modelu i podkreślanie niepowtarzalności każdego wytworu.
• Zachęcanie do opracowania szczegółów dowolnego wytworu. Pracowanie razem z dzieckiem nad upiększeniem opowiadania lub szczegółowym wyobrażeniem sobie prostego obiektu.
• Akceptowanie każdej odpowiedzi, przekonywanie dzieci, iż zachwycają nas ich pomysły.
• Rozwijanie procesów poznawczych w zajęciach, które pogłębiają wiedzę, rozumienie, zastosowanie, analizę, syntezę i ocenę.
• Zachęcanie do badania i rozwiązywania problemów – zastosowanie metod naukowych (obserwowania, stawiania hipotez, eksperymentowania i oceniania).
ZABAWY ROZWIJAJĄCE INTELEKT I WYOBRAŹNIĘ ORAZ TWÓRCZE MYŚLENIE
• Budowanie z klocków drewnianych, plastikowych (ważne, by dziecko budowało wedle własnej wyobraźni, a nie wzoru na obrazku.
• Lepienie z plasteliny, gliny, modeliny.
• Rysowanie – nie tylko księżniczek i domków, ale także zwierząt z Marsa czy fantastycznych stworków, np. Kulacza Dziwnuka. Można też narysować samochód najlepszy na świecie, najwolniejszy, najbardziej energooszczędny itp.
• Budowanie i malowanie w wyobraźni, lepienie z niewidzialnej plasteliny.
• Zabawy z wodą: puszczanie baniek mydlanych, malowanie rozcieńczonymi farbami całymi rękoma, przelewanie wody, wlewanie jej do wiatraczka.
• Zgadywanki: chowanie do woreczka przedmiotów o różnej fakturze i rozpoznawanie ich za pomocą dotyku.
• Gry słowne, wyobrażeniowe, skojarzeniowe, np. do czego może służyć kubek poza piciem (do trzymania kwiatków, odrysowania koła).
• Ćwiczenie wyobraźni, np. wyobrażanie sobie, że jest się kawałkiem plasteliny, która zmienia się w różne rzeczy.
• Rozwiązywanie problemów, np. co by było, gdyby pewnego dnia nie wzeszło słońce.
• Wymyślanie innych zakończeń bajek, fantastycznych stworków i opowiadanie o ich przygodach.
Analogia fantastyczna
Dzieci wymyślają konsekwencje podanych zdarzeń i przedstawiają je w pracy plastycznej .Oto proponowane tematy:
• Co by było, gdyby rośliny rosły w nieskończoność, a ludzie nie ?
•.Co by było, gdyby wszystkie martwe przedmioty ożyły, potrafiły biegać, mówić, tańczyć ?
• Co by było, gdyby można było mieszkać na księżycu ?
Ćwiczenia z analogii fantastycznej, wykorzystujące łączenie ze sobą odległych, wręcz wykluczających się cech:
• Kuro- ryby
• Kredki, które były wężami
• Tęczowy kot
Ćwiczenia te mają na celu wykształcenie mechanizmów odpowiedzialnych za odrzucenie typowych, naturalnych właściwości danego obiektu i zmiany ich na cechy przeciwne. Tego rodzaju postępowanie wiąże się z twórczym myśleniem i jest wykorzystywane w rozwiązywaniu nowych problemów.
* Metafory sensoryczne
Są to ćwiczenia w których dzieci mają do czynienia z metaforami sensorycznymi oraz próbami szukania symboli do porównania.
• Ruch
• Ciepło
* Analogia personalna
Podczas tych ćwiczeń dzieci wczuwają się w symbole, przedmioty, analogia ta związana jest więc z identyfikowaniem się z problemem.
Oto przykłady tematów:
• Jestem kropelką deszczu
• Jestem ziarenkiem piasku
* Metoda rysunkowa
Cenną, a zarazem prostą metodą ćwiczenia umiejętności twórczego myślenia jest ,,metoda rysunkowa" proponowana przez Edwarda de Bono (autorytetu w bezpośrednim nauczaniu ,,twórczego myślenia’’), którą możemy wykorzystać w pracy z małymi dziećmi. Pokazuje też, że inteligencja to pewien potencjał, który bardzo często pozostaje niewykorzystany, że nie trzeba dysponować wrodzoną inteligencją, by nauczyć się twórczo myśleć. Dzieci często mają ograniczony zasób słów, czy też nie mogą przekazać swojego projektu w formie pisanej dlatego metoda rysunkowa uwalnia je od tego rodzaju ograniczeń. Jednocześnie rysunek można wykonać szybciej, niż opisać rzecz słowami. Rysunek zapewnia również dziecku swego rodzaju ramy organizacyjne. Opisując jakieś rozwiązanie słowami trudno pamiętać o wszystkim. Rysując widzi się od razu, co już jest, a co jeszcze trzeba zrobić. Widzi się luki i łatwo się je uzupełnia. Rysunek odzwierciedla więc wszechstronne myślenie dziecka, dostarcza motywującego poczucia sukcesu, którego nie daje wypowiedź. Rysunki małych dzieci często są jednak nieporadne, dlatego często wymagają objaśnień autora. Tak więc ta forma wypowiedzi dziecka jest podstawą do rozmowy między nauczycielem, a dzieckiem, a każde pytanie odpowiednio postawione przez nauczyciela może być początkiem dyskusji, dyskusji która też rozwija myślenie twórcze.
* Kreatywne rysowanie – test kółek Guilforda
Dzieci otrzymują kartkę z narysowanymi 24 kołami. Ich zadaniem jest każde koło przekształcić rysunek jakiegoś przedmiotu lub postaci. Rysunki maja być proste, wręcz schematyczne. Informujemy, że liczy się pomysłowość i szybkość rysowania.
* Kreatywne dopełnianie form
Jest to ćwiczenie plastyczne rozwijające wyobraźnię twórczą. Przygotowujemy dzieciom skrawki kolorowego lub jednolitego kolorystycznie papieru oraz karton w kontrastowym kolorze. Potrzebne tez będą pisaki lub kredki. Instrukcja brzmi: Wybierz kilka kawałków papieru i naklej je w dowolnym miejscu na kartonie. Nie wolno używać nożyczek. Po wykonaniu polecenia dzieci otrzymują pisaki. Prosimy, aby dokładnie obejrzały naklejone elementy i zastanowiły się, czy czegoś im nie przypominają, do czegoś nie są podobne. Mogą obracać karton. Następnie prosimy, aby dzieci dorysowały kreski do naklejonych elementów, żeby powstało coś i wymyśliły ciekawy, oryginalny tytuł. Po wykonaniu prac przez dzieci, podpisujemy je i urządzamy wystawę. Oglądamy poszczególne prace. Autorzy prac wypowiadają się na ich temat, a pozostałe dzieci wymieniają, co im się w każdej pracy podoba.
* Zabawa w parach; jedno dziecko mówi wyraz, drugie wymyśla krótką historię o tym wyrazie.
* Tworzenie opowiadania na podstawie tytułu.
* Rysowanie na temat:
- Jak można zważyć słonia
- Zaprojektuj ulepszony samochód, autobus - wygodny przewożący dużo ludzi.
- Zaprojektuj stół wygodniejszy niż tradycyjny, specjalnie przystosowany do jedzenia.
- Zaprojektuj miasteczko zabaw dla dzieci z nowoczesnymi zabawkami.
- Zaprojektuj maszynę do testowania samochodów
Zaproponowane zajęcia pomogą wytworzyć w dzieciach pasję twórczą, zdolność samooceny, dać mu poczucie zaufania do siebie, które jest potrzebne w dzisiejszych czasach.
* ,,Powitanie”
Dzieci siedzą w kręgu. Prowadząca prosi, aby każde dziecko po kolei zaprezentowało się. Prezentacja będzie polegała na powstaniu, głośnym wymówieniu swojego imienia i wykonaniu śmiesznego gestu o charakterze pozdrowienia. Każda prezentacja nagradzana jest brawami.
* „Chodzenie”
Dzieci wstają spacerują wolno po sali. Prowadzący podaje polecenia, a dzieci dostosowują sposób chodzenia do poleceń:
- chodzimy, jak ludzie bardzo zmęczeni
- chodzimy, jak ludzie bardzo radośni
- chodzimy z otwartym parasolem pod wiatr
- chodzimy, jak po gorącym piasku, który parzy w stopy
- chodzimy skacząc po kamieniach przez górski potok
* ,, Rób tak, nie rób tak’’.
Prowadząca wykonuje różne ruchy, mówiąc przy tym w przypadkowej kolejności: „rób tak’, wtedy grupa naśladuje jej ruchy, „nie rób tak” – wtedy grupa stoi nieruchomo. Jeśli ktoś się pomyli siada z boku i obserwuje innych.
* ,,Inne zakończenie bajki’’
Przedszkolaki siedzą w kręgu. Nauczycielka czyta bajkę pt. „Kot w butach” pokazując grupie ilustracje zawarte w książce. Po wysłuchaniu bajki, dzieci są proszone, aby każde z nich zastanowiło się i podało swoją wersję dalszego ciągu bajki. Wszyscy wiedzą jakie jest zakończenie opowieści o kocie w butach, ale dzisiaj każdy ma prawo wymyślić dalszy ciąg bajki. Po paru chwilach dzieci zgłaszają się na ochotnika, prezentują swoje wymyślone wersje. Podobna kolejność poleceń następuje po prezentacji przez osobę prowadzącą bajki „Śpiąca królewna”
* ,,Co to za przedmiot i do czego jeszcze może służyć’’
Na wstępnie osoby prowadzące tłumaczą dzieciom pojęcie zmysłu na przykładzie wzroku, słuchu, węchu, smaku i dotyku. Dzieci dowiadują się, że zarówno oczy, uszy, nos, język, jak i ręce służą człowiekowi do poznawania rzeczy i zjawisk będących w otoczeniu.
Grupa siedzi w kręgu. Dzieci pojedynczo, na ochotnika podchodzą do osoby, która trzyma tekturowe pudło. Druga prowadząca zawiązuje dziecku oczy apaszką. Sięgając do pudełka dziecko wyciąga jedną rzecz. Jego zadaniem jest rozpoznać, co to za przedmiot, tylko w oparciu o dotyk. Dziecko określa z jakiego materiału został wykonany przedmiot (drewno, porcelana, metal, plastik, papier, materiał, skóra itp.), bada dotykiem jego kształt i odgaduje przeznaczenie. Następnie usuwa się opaskę z oczu dziecka i ono trzymając przedmiot w ręce próbuje na polecenie osoby prowadzącej wymyślić inne sposoby zastosowania tegoż przedmiotu. Pozostałe dzieci podają głośno swoje pomysły dla zastosowania omawianej rzeczy.
Losowanie jest powtarzane, aż do wyczerpania eksponatów.
* ,,Czym zajmuje się moja rodzina?’’
Grupa siedzi w kręgu. Osoby prowadzące proszą, aby każde z dzieci zastanowiło się co najbardziej; lubi robić jego mama, tata, brat, siostra, babcia, dziadek.
Następnie ochotnicy mają za zadanie bez użycia słów, gestem, pantomimą przedstawić ulubione zajęcia członków swojej rodziny. Grupa zgaduje, co przedstawia kolega lub koleżanka. Każda prezentacja nagradzana jest brawami.
Każde z dzieci, które ma ochotę może zaprezentować ulubione zajęcia swojej rodziny.
* Litera „K”
Grupa siedzi w kręgu. Osoba prowadząca podaje polecenie. Każde dziecko powinno przypomnieć sobie potrawę, rzecz do jedzenia lub do picia na literę „K. Kiedy przyjdzie jego kolej (rundka w kręgu) wypowiada głośno swoją propozycję. Dzieci powinny uważać, aby pomysły się nie powtarzały.
* „Zagadka z piłką”
Grupa siedzi w kręgu. Osoba prowadząca stoi w środku, trzymając małą piłkę. Rzuca piłkę do dowolnie wybranego dziecka w kręgu zadając zagadkę, którą przedszkolak ma odgadnąć. Np.:
- są bardzo kolorowe, dzieci lubią je używać do rysowania, powinny być dobrze zatemperowane
- ma dwa kółka, kierownicę i pedały
- jest koloru żółtego, daje dużo światła i ciepła
* „Co by było, gdyby?”
Prowadząca zadaje pytanie. Zadaniem grupy jest udzielenie jak największej liczby odpowiedzi.
- Gdybyś miał dwie głowy, co byś potrafił robić, czego nie potrafisz robić teraz?
- Przypuśćmy, że potrafisz być niewidzialnym, co byś wtedy robił, jak byś to wykorzystał?
* ,,Dobre uczynki’’
Grupa siedzi w kręgu. Pośrodku osoby prowadzące kładą planszę z obrysem sylwetki człowieka. Obok leży zbiór serduszek oraz klej. Zadaniem dzieci jest zastanowienie się, co dobrego każde z nich może dać od siebie drugiemu człowiekowi (koledze, koleżance, mamie, tacie, siostrze, bratu, babci, pani w przedszkolu, sąsiadce itp.).
Każde dziecko zgłasza swój pomysł, a jego symbolem jest małe serduszko przyklejone do sylwetki człowieka. W ten sposób powstaje praca zbiorowa, sylwetka człowieka oklejonego dużą ilością dobrych uczynków.
* Gwiazda skojarzeń
Dzieci siedzą w kręgu. W środku kładziemy znany dzieciom przedmiot, np. zabawkę. Prosimy dzieci, aby kolejno wymieniały to wszystko, co przyjdzie im do głowy, kiedy patrzą na zabawkę. Nie chodzi o to, aby ja opisywały, ale by przywoływały na myśl inne przedmioty, miejsca, czynności, uczucia, które wiążą się z zabawką. Zachęcamy do wymyślania skojarzeń humorystycznych i niezwykłych. Po wyczerpaniu pomysłów, zmieniamy przedmiot. Zabawę kontynuujemy, Az dzieci stracą zainteresowanie.
* Przewodnik niewidomego
Dzieci dobierają się parami, jedno jest ,,przewodnikiem’’, a drugie gra rolę ,,niewidomego’’, zamykając oczy i powierzając się opiece ,,przewodnika’’.
* Analogia prosta
Dzieci siedzą w kręgu. Wybieramy obiekt wyjściowy, znany dzieciom i prosimy je o wymienianie skojarzeń związanych z tym obiektem oraz podajemy jego uzasadnienie. Podajemy dzieciom przykład, aby wiedziały, czego od nich oczekujemy. Przedszkole jest jak ul, bo tak jak w ulu, pełno w nim ruchu i gwaru. Pszczoły, jak dzieci wlatują i wylatują z ula, ciągle coś robią, jest pełno zamieszania. Proponujemy dzieciom podobną zabawę, ale będziemy szukać analogii do słowa ,,las’’. Dzieci opisują las i wymieniają skojarzenia…..., jakie to słowo w nich budzi. Prosimy dzieci, aby porównały las do czegoś, co lasem nie jest, ale ma z nim coś wspólnego. Dzieci podają pomysły na zasadzie ,,burzy mózgów’’, które zapisujemy. Następnie z propozycji dzieci wspólnie wybieramy najbardziej trafna analogię. Następnie prosimy wszystkich, aby wyobraziły sobie las w postaci wyrażonej wybrana analogią, np. wyobraź sobie las, który wygląda jak …Co widzisz? Dzieci przez chwile wyobrażają sobie i opisują taki las. Kiedy wszyscy chętni wypowiedzą się, prosimy dzieci, aby narysowały lub namalowały swoje wyobrażenia.
* Chińska encyklopedia
Nauczyciel rozkłada przed dziećmi owoce i warzywa. Dzieci nazywają je i dzielą na zbiory (zbiór warzyw, zbiór owoców) oraz podzbiory. Nauczyciel opowiada, że w dawnych Chinach, cesarz kazał ułożyć wielka encyklopedię. Były tam opisane wszystkie rzeczy, o jakich można sobie pomyśleć. Tylko dziwnie je podzielono, np. drzew nie podzielono na liściaste i iglaste, tak jakbyśmy my to zrobili, ale na te, które rosną w cesarskim ogrodzie, na te które ścieli drwale i na te, w których uwiły sobie gniazdko ptaki. Jak myślicie, jak w chińskiej encyklopedii podzielono owoce i warzywa? Podpowiem wam, że był to na pewno dziwny i śmieszny podział. Dzieci wymyślają kategorie podziału, które nauczyciel spisuje., np. czerwone, te które nadają się na zupę, te które rosną na drzewach. Po wymienieniu każdej kategorii, próbujemy wybrać ze zgromadzonych warzyw i owoców te, które spełniają warunek.
* Coś co jeszcze nie istnieje
Dzieci oglądają prawdziwe akwarium lub ilustrację przedstawiającą ryby w akwarium. Przyglądają się rybkom i roślinom w wodzie. Chętne dzieci opisują wygląd ryby, zwracając uwagę n szczegóły. Wyjaśniają, jak ryba oddycha w wodzie, do czego potrzebny jest jej ogon, płetwy, łuski. Wyobrażamy, co stałoby się z rybą , gdyby nie żyła w wodzie. Dzieci kładą się wygodnie na dywanie, słuchają cichej, nastrojowej muzyki. Nauczycielka opowiada: Wyobraźmy sobie, że w krainie fantazji rybkom znudziło się życie w wodzie. Zamieszkały gdzie indziej. Jedna na drzewie, inna pod ziemią, zresztą sama nie wiem gdzie. Musiały się bardzo zmienić, gdyż teraz inaczej oddychały, co innego jadły i inaczej się poruszały. Dlatego ich płetwy, zaczęły się zmieniać w cos innego., ich ciała też się zmieniały. Wyobraźcie sobie taką rybę, która już nie żyje w wodzie. Wyobraźcie sobie , gdzie ona teraz mieszka, jak wygląda, jak się porusza, jak oddycha i co je.
- Dzieci chwilę leżą i słuchają muzyki.
- Opowiadania dzieci.
- Chętne dzieci opisują rybę, która żyje w innym środowisku niż wodne
- Wystawa prac dzieci.
- Dzieci kolejno prezentują swoja pracę kolegom. Nadają swojej rybie nazwę i opowiadają o niej.
- Nauczycielka spisuje wypowiedzi dzieci.
ĆWICZENIA ROZWIJAJĄCE ZDOLNOŚCI WERBALNE:
• Archiwum – wymienianie słów spełniających określone wymogi treściowe. Na przykład: wymień znane ci rzeczy, obiekty białe. Dzieci wymieniają : śnieg, mąka , cukier …itp. Po uzyskaniu przez dzieci wprawy w wyszukiwaniu z zasobów pamięciowych koniecznych słów, możemy dodać jeszcze jedno kryterium, np. wymień znane ci rzeczy, obiekty, które są białe i miękkie. Wymień znane ci wyrazy zaczynające się głoską e, zaczynające się na k, kończące na o, itp.
• Podobieństwa –Prezentujemy różnorodne obrazki. Losujemy z zestawu dwa obrazki (np. krowa i koń) i pytamy: Co mają wspólnego ze sobą te obrazki? Należy wymienić jak najwięcej cech. (potem 3 obrazki). Dzieci mogą porównywać rzeczy, obiekty konkretne, bądź tez figury abstrakcyjne, podobne w mniejszym lub większym stopniu do siebie i nadawać im znaczenie.
• Pomyśl o rzeczy w tej sali – zgadujemy zadając pytania, czyli poprzez wykluczenie, eliminację.
• 1000 definicji – próbujemy definiować zupełnie znane i pospolite przedmioty. Jak nazwać inaczej krzesło lub co to jest krzesło? W odpowiedzi powinna być wyabstrahowana jakaś pojedyńcza cecha, np. krzesło – to potwór na drewnianych nogach, ubogi krewny fotela, itp.
• Zagadki – np. ,,Ma dziób, choć nie jest ptakiem’’, ,,Co wpada przez okno i nie tłucze szyby?’’, itd.
• Inne wyrazy z liter – np. SMOK – sok, oko, kok, koks.
• Skojarzenia – Prezentujemy dowolny obrazek, pytamy: Z czym ci się to kojarzy? Dzieci mogą wymieniać skojarzenia lub tworzyć rysunki, np.: Co mi się kojarzy z zimą? Ważna jest duża liczba oryginalnych skojarzeń, jeżeli ma to postać rysunku, skojarzenia dzieci rysują w formie małych piktogramów dookoła obrazu wyjściowego.
• Wyliczanki: np. ,,człowiek może mieszkać w ……’’, człowiek może siedzieć na …, itp.
• Kolorowe karty – Pomocą do gry są karty w kilku kolorach. Polecenie brzmi: Z czym ci kojarzy się ten kolor? Co ma taki kolor?
• Rysowanie i dzielenie się wrażeniami – Po wysłuchaniu fragmentu muzyki, dzieci rysują lub malują tę muzykę, np. zapach, uczucia, problem do rozwiązania, pojęcia abstrakcyjne, np. mądrość, miłość, szacunek. Należy przestrzegać zasady unikania konkretów.
• Określenia – wymienianie określeń, jaki może być dom, las, rów, dzień, samochód, stół, rzeka, ulica, chleb, sklep …itp.
• Empatia – Losowanie postaci, np. noworodka, króla, aktora – dziecko wczuwa się w rolę i ruchowo lub werbalnie przedstawia dana postać.
• Niesamowite historie – wymyślanie absurdalnych historyjek np. ,,Wsiadłem do autobusu, a na fotelu obok okna siedziała wiewiórka i jadła banany, ….’’.
• Pamiętnik – co mnie dzisiaj cieszyło, a co złościło? (wysłuchujemy całej grupy)
• Planista – masz jeden dzień, w którym planujesz wszystko dla grupy.
• Dziesięć pytań do … - zadawanie dowolnych pytań (liczy się pomysłowość i kultura).
Następstwem umiejętności myślenia twórczego jest aktywność muzyczna, wokalna, plastyczna, ruchowa, werbalna, czyli twórcza postawą dziecka wobec wszelkiego rodzaju działalności. Czynnikiem stymulującym rozwój dyspozycji twórczych dziecka jest zabawa, dlatego ważne jest jej wykorzystanie do rozwijania myślenia twórczego przy zastosowaniu różnorodnych metod i technik twórczego myślenia.
Podstawą skutecznego funkcjonowania we współczesnym świecie jest postawa twórcza. Dzieci są z natury kreatywne, dlatego zdolność te należy w nich pielęgnować i rozwijać. Myślenie twórcze pozwoli im w przyszłości być innowatorami w pracy zawodowej, radosnymi, pewnymi siebie, samo realizującymi się ludźmi.
Literatura:
J. Bukowska ,,Jak rozpoznać twórcze dzieci w przedszkolu’’, W: Wychowanie w przedszkolu, nr 5/2002.
R. Gloton, C.Clero ,,Twórcza aktywność dziecka’’, WSiP, Warszawa 1985.
B. Dymara ,,Dziecko w świecie sztuki;;, Oficyna wydawnicza ,,Impuls’’, Kraków 2000.
E, Dzionek, M. Gmosińska ,,Kształtowanie twórczych postaw dzieci pięcio – sześcioletnich’’, Oficyna Wydawnicza ,,Impuls’’, Kraków 2001.
D. Kubicka ,,Kręte ścieżki twórczej myśli’’, W: ,,Charaktery’’ nr 3/2000.
E. Nęcka ,, Psychologia twórczości’’, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001.
E. Nęcka ,,Edukacja dla twórczości’’, W: Wychowanie w przedszkolu, nr 8/2001.
E. Nęcka ,,Trening twórczości’’, Oficyna Wydawnicza ,,Impuls’’, Kraków 1998.
Z. Pietrusiński ,,Myślenie twórcze’’, PZWS, Warszawa 1969.
M. Stasiukiewicz ,,Twórcza aktywność dziecka jako czynnik jego rozwoju’’, W: Życie szkoły nr 10/1980.
M. Wilczkowa ,,Aby ich twórczość mogła rozkwitać’’, W: Twoje dziecko, nr 2/1990.
J. Zborowski ,,Rozwijanie aktywności twórczej dzieci’’, WSiP, Warszawa 1986.
Opracowała Lucyna Stawarz
|
