www.szkolnictwo.pl

Podstawowym źródłem naszej wiedzy oraz narzędziem weryfikacji hipotez jest obserwacja i doświadczenie. Ciekawość świata wciąż pcha nas do poznawania czegoś nowego. W ten sposób uczymy się życia, postrzegania otaczającego nas świata, występujących wokół zjawisk i ich przyczyn. Umiejętność posługiwania się wyobraźnią, tworzenie w myślach pewnych schematów i zdolność dostrzegania skutków określonych działań, jest niezbędnym elementem właściwego funkcjonowania w rodzinie, w pracy czy ogólnie w społeczeństwie oraz rozwoju techniki i postępu w każdej dziedzinie życia.
Takie właśnie cechy pozwala nam w dużej mierze wykształcić w sobie nauka, jaką jest fizyka. Metody postępowania podczas dochodzenia do pewnych fizycznych praw, a także posługiwanie się informacją, właściwe jej wykorzystanie oraz przetwarzanie, mogą być wzorcem stosowanym w innych dziedzinach wiedzy i działalności ludzkiej.
Wynika to z tego, że fizyki uczymy się poprzez łączenie eksperymentów, obserwacji, faktów, wiedzy i twórczego myślenia. Dlatego tak ważne jest, aby mimo obszernego programu i niewielkiej liczby godzin przeznaczanych na ten przedmiot, każdy nauczyciel starał się jak najczęściej przeprowadzać lekcje doświadczalne. Eksperymentowanie powinno być integralną częścią procesu nauczania fizyki.
Największe znaczenie mają doświadczenia przeprowadzane na lekcjach w niewielkich grupach, np. trzyosobowych (maksimum sześcioosobowych). Podczas ich wykonywania uczniowie zdobywają umiejętność planowania i organizowania własnej pracy. Określają cele i warunki przebiegu doświadczenia, zapoznają się z budową i zasadą działania przyrządów pomiarowych oraz urządzeń codziennego użytku. Uczą się stawiania hipotez badawczych, określania warunków fizycznych niezbędnych do zajścia danego zjawiska, opisywania określonego zjawiska fizycznego i przyporządkowanych mu wielkości. Dzięki temu uczniowie poszerzają swoje wiadomości i je porządkują, formułują wnioski i weryfikują swoją dotychczasową wiedzę. Ponadto rozwijają w sobie umiejętność współpracy w zespole, bycia odpowiedzialnym za wspólne dzieło oraz pokonywania trudności, a także cierpliwości, wyrozumiałości, staranności, dokładności i samokontroli.
Ocena prac grupowych powinna zawsze obejmować dokładność przeprowadzenia doświadczenia, jakość uzyskanych wyników, ich analizę oraz organizację pracy.
Nie mniej istotnymi są także indywidualne, proste w wykonaniu prace eksperymentalne, zadawane uczniom do domu, które dodatkowo uczą ich samodzielnego planowania i wykonania doświadczenia oraz obserwacji zjawiska, a także odpowiedzialności za swoje dzieło.
Zawsze podczas przeprowadzania doświadczeń muszą być przestrzegane wszelkie zasady bezpieczeństwa.
Każdy uczeń powinien umieć analizować i interpretować otrzymane wyniki. Z każdego eksperymentu powinno być sporządzone sprawozdanie zawierające cel doświadczenia, krótki opis teoretycznych założeń, spis pomocy naukowych, schemat doświadczenia i sposób jego przeprowadzenia, tabelę z wynikami pomiarów i jednostkami, obliczenia, dyskusję niepewności pomiarowych, wykres, analizę i wnioski.
Jeśli warunki pracowni lub zbyt mała liczba godzin, nie pozwalają na przeprowadzenie w czasie zajęć doświadczenia w grupach, to na lekcji powinny pojawić się doświadczenia pokazowe, wykonane przez nauczyciela, bądź wyznaczonych do tego uczniów. Wszystkie bowiem eksperymenty posiadają dużą wartość dydaktyczną i są bardzo pomocne w zrozumieniu otaczającego nas świata.
W sytuacji, kiedy nie mamy w danym momencie możliwości praktycznego wykonania doświadczenia, czy to laboratoryjnego czy pokazowego, to warto zadać uczniom teoretyczne przeanalizowanie danego problemu. W ten sposób zmusimy ich umysł do wytężonego myślenia, do kojarzenia faktów, stawiania hipotez i ich weryfikowania.
W obecnych czasach nauczyciel fizyki ma w ręku dodatkowe narzędzie, jakim jest komputer w raz z oprogramowaniem dydaktycznym. Wiele wydawnictw szkolnych dostarcza wraz podręcznikami specjalne programy, które umożliwiają przeprowadzenie symulacji określonych zjawisk, wykonanie demonstracyjnych doświadczeń, pomiarów, obliczeń i analizy wyników.
Lekcje doświadczalne zawsze pozwalają w pełni wykorzystać aktywność uczniów i ich zdolność poznawczą oraz rozwijać w nich zainteresowanie fizyką. Ponadto doświadczenia poparte przykładami z życia codziennego przyczyniają się do postrzegania fizyki jako prostej i co najważniejsze potrzebnej nauki. Dzięki temu uczeń przestaje bać się tego przedmiotu, a nauczyciel zaczyna czuć się spełniony i usatysfakcjonowany swoją pracą.

Opracowanie: mgr Beata Kućmińska-Trepka