Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Zachowania agresywne u dzieci w młodszym wieku szkolnym

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 8532 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Agresja, agresywność, zachowania agresywne, to szeroki problem, który niejednokrotnie był opracowany i ukazany z różnych punktów widzenia. A jednak w ostatnim czasie nasiliła się fala nie akceptowanych przez ogół społeczeństwa zachowań, które nazywane są zachowaniami agresywnymi. Dotyczą one między innymi ludzi młodych , skupionych wokół struktur młodzieżowych. Niepokojące są zachowania na zawodach sportowych, zwłaszcza na meczach piłkarskich, koncertach rockowych, gdzie szczególnie jaskrawo uwidocznione są różne formy agresji.
Zachowania agresywne u dzieci w młodszym wieku szkolnym.



Agresja, agresywność, zachowania agresywne, to szeroki problem, który niejednokrotnie był opracowany i ukazany z różnych punktów widzenia. A jednak w ostatnim czasie nasiliła się fala nie akceptowanych przez ogół społeczeństwa zachowań, które nazywane są zachowaniami agresywnymi. Dotyczą one między innymi ludzi młodych , skupionych wokół struktur młodzieżowych. Niepokojące są zachowania na zawodach sportowych, zwłaszcza na meczach piłkarskich, koncertach rockowych, gdzie szczególnie jaskrawo uwidocznione są różne formy agresji.
Doświadczenie i obserwacja nauczycieli sygnalizują występowanie zachowań agresywnych już w młodszym wieku szkolnym.
Zachowanie dzieci agresywnych odbiega od oczekiwań i wymagań nauczycieli, którzy starają się wdrażać normy współżycia społecznego. Uczniowie ci sprawiają szczególne trudności wychowawcze. Cechuje ich brak zdyscyplinowania, naruszanie zasad regulaminu szkolnego.
Uczniowie nieprzystosowani społecznie wywierają destruktywny wpływ na układ stosunków interpersonalnych w grupie, wywołując różne konflikty i antagonizmy.

Nasuwa się pytanie o źródła tego stanu rzeczy; dlaczego współczesne pokolenie przejawia tendencję do wzrostu zachowań agresywnych?
Aby skutecznie zapobiegać i przeciwdziałać tym negatywnym zjawiskom, jakimi są zachowania agresywne, należy je poznać.

- Formowanie się agresywności u dzieci w młodszym wieku szkolnym

Psycholodzy zajmujący się problematyką agresji uważają, że agresywność to trwała skłonność do agresji ,,stały niepowtarzalny wzór zachowania się.’’
Agresywne jest więc zachowanie tego dziecka, które rozwiązując swe konflikty z otoczeniem posługuje się agresją w sposób nawykowy.
Agresywność jako mechanizm psychologiczny, najczęściej ujmowana jest w kategoriach motywacyjnych. Agresywne jest dziecko, które ma potrzebę agresji( A Frączek za L. Kirwil 1992, s. 428), u którego silnie rozwinęła się motywacja do szkodzenia i dokuczania innym, a słaba motywacja konkurencyjna , hamująca te potrzeby( H. J. Kornadt 1984)

Na podstawie studiów nad rozwojem i determinantami agresji u dzieci ukształtowało się przekonanie, że formowanie się agresywności jest procesem długotrwałym i uwarunkowanym wieloma czynnikami. Obecnie buduje się wieloczynnikowe modele uwarunkowań agresywności u dzieci i młodzieży. Uważa się , że przyczyny tkwią we współwystępowaniu specyficznych kombinacji czynników środowiska rodzinnego, właściwości dziecka( głównie tempera mentalnych), cech grupy rówieśniczej, środowiska szkolnego i wzorców kulturowych dotyczących przemocy, prezentowanych np. w telewizji czy grach komputerowych. Poszczególne grupy czynników pełnią w formowaniu się agresywności różną , zależną od fazy rozwoju dziecka funkcję.
Rodzina odgrywa znacząca rolę począwszy od niemowlęctwa, po okres dorastania dziecka, jakkolwiek jej wpływ w tym ostatnim okresie maleje na rzecz grupy rówieśnicze




- Zasady formowania się agresywności.

Zasady formowania się agresywności rozumianej jako motywacji do agresji, najbardziej wyczerpująco i klarownie przedstawił h. J Kornadt ( 1984)
Jego zdaniem rozwój agresywności jest procesem długotrwałym i przebiega stopniowo wraz z ogólnym rozwojem psychicznym dziecka. W początkowym stadium rozwoju motywacji do agresji istnieją struktury proste np. proste reakcje emocjonalne gniewu na doświadczone przez dziecko stany przykrości. Kolejne okresy rozwoju psychicznego, mogą odmiennie wpływać na formowanie się poszczególnych elementów motywacji do agresji. Pewne elementy będą rozwijać się wcześniej niż inne np. uczenie się emocji związanych z agresją występuje wcześniej niż ustalenie się wartości przypisywanej zachowaniu agresywnemu.

Formowanie się motywacji do agresji w poszczególnych stadiach rozwoju psychicznego odbywa się według różnych zasad. Wcześniej zgodnie z prawami uczenia się przez warunkowanie, później zgodnie z zasadami kształtowania się pojęć. Funkcje tych samych czynników ( np. surowość rodziców) w różnych okresach formowania się motywacji do agresji mogą być odmienne. W jednym okresie mogą sprzyjać rozwojowi motywacji do agresji, w innym – hamować je. Poszczególne elementy motywacji do agresji rozwijają się niezależnie od siebie: ukształtowane wcześniej mogą wpływać na formowanie się innych elementów w okresie późniejszym.
Formowanie się agresywności rozpoczyna się wraz z pojawieniem się pierwszej reakcji emocjonalnej we wczesnym dzieciństwie – złości na frustrację w okresie niemowlęcym. Nie jest jasne , jaką naturę ma ta pierwsza reakcja gniewu, ale H. J Kornadt (op.cit.)podaje , że jest ona wrodzona, biologiczna. Jest to stadium prostych reakcji afektywnych, w których mogą pojawiać się także wyuczone reakcje gniewu na różne sytuacje.

Drugie stadium obejmuje kształtowanie się prostych , związanych z gniewem , wzorców i jego następstw jak np. napadów złego humoru, uderzania, poszturchiwania, płaczu, bicia – głównie w stosunku do innych dzieci, ale bez zamiaru zranienia czy wyrządzenia szkody. Zachowania te określane sa jako protoagresywne. Uczenie się tych zachowań następuje poprzez uwarunkowanie doświadczeń pozytywnych i negatywnych własnych reakcji emocjonalnych.

W trzecim stadium kształtuje się system przekonań na temat otaczającego świata. Dziecko spostrzega w tym czasie główne emocjonalne związki między sobą a otoczeniem. W następstwie swoich doświadczeń, może określić otoczenie i świat jako : nieprzyjazne, zagrażające, nie budzące zaufania – co skłania je do koncentracji na sobie, gotowości siebie i reagowania na doznane frustracje m. in nastawieniem na obronę własnego ,,ja’’.

W stadium czwartym kształtuje się pierwszy rzeczywisty motyw agresji. Dziecko zaczyna rozumieć, jakiego cierpienia może doświadczyć inna osoba z powodu jego agresywnego zachowania. Zaczyna wybierać takie zachowania, które przynoszą cierpienie innym, a jemu jakieś nagrody. Zaczyna tez rozumieć, że agresja może być sposobem rozwiązywania konfliktów i usuwania stanu frustracji.

W stadium piątym dziecko poddaje agresję moralnej ocenie w kategorii dobra – zła. Rozwój ocen sprzyjających formowaniu się motywacji do agresji , odbywa się na przykład od przychylnej jej oceny jako metody odzyskiwania równowagi poprzez jej usprawiedliwienie lub obrony innych , do uznania jej za moralna zasadę postępowania.
Równocześnie wg podobnych prawidłowości , formuje się motyw hamowania agresji, który obniża agresywność zachowania.

- Czynniki wewnątrzrodzinne, a agresywność dzieci

Stan wiedzy psychologicznej wskazuje ,że spośród czynników wewnątrzrodzinnych , wkład w formowanie się agresywności u dziecka mają głównie czynniki wiążące się ze sposobem
sprawowania funkcji rodzicielskich. Można wyróżnić dwa podejścia związane z tymi funkcjami determinant agresywności u dzieci i młodzieży; jednoczynnikowe i wieloczynnikowe, przy czym za trafniejsze uważa się te drugie.

• Uwarunkowania jednoczynnikowe

Większość badań nad pojedynczymi determinantami agresywnego zachowania koncentruje się na stosowanych przez rodziców technikach wychowawczych, sprawowanych, przeważnie do kontrolowania zachowania dzieci. Najsilniej związane z agresywnością są: brak akceptacji dziecka ze strony rodziców , czyli odrzucenie emocjonalne oraz permisywność ze strony rodziców wobec agresji dziecka( R. R Sears, D. Eron 1971) ze współpracownikami dowiódł, że skutki rodzicielskiej punitywności dla formowania się agresywności u dzieci są zależne od tego czy dziecko identyfikuje się z rodzicami. U dzieci słabo agresywnych , silnie identyfikujących się z rodzicami, punitywność hamowała rozwój agresji, u bardzo agresywnych , słabo zidentyfikowanych z rodzicami, prowadziła do pogłębienia się agresji.
Dalsze badania dowiodły ,że punitywny styl wychowania prowadzi do formowania się agresywności i że jest przekazywany z pokolenia na pokolenie.

• Uwarunkowania wieloczynnikowe

W analizach wewnątrzrodzinnych uwarunkowań, poważnej agresywnej przestępczości dorosłych sprawców – na podstawie badań prowadzonych przez 30 lat na tej samej grupie począwszy od wieku szkolnego – atmosfera domu rodzinnego i sposób wychowania, okazały się znaczącymi czynnikami(J. M. Cord za L. Kirwil 1992). Przestępcy mieli rodziców agresywnych, nadużywających alkoholu, popełniających przestępstwa, matki przekonane że nie są w stanie kontrolować przebiegu zdarzeń. Wpływ miały również : brak lub nieefektywna kontrola zachowania dzieci przez rodziców, konflikty na tle sposobu wychowania oraz wadliwe ustosunkowanie matki do dziecka. Czynniki te tworzą specyficzny układ , sprzyjający wchodzeniu na drogę poważnych przestępstw.

G. R. Patterson (1982) za L. Kirwil 9 1992) ze współpracownikami wykazali, że do rozwoju agresji u dziecka prowadzą łącznie: nieefektywne umiejętności rodzicielskie i pewne właściwości dziecka. Dzieci agresywne charakteryzują się : deficytami emocjonalnymi i społecznymi, nie umieją odraczać gratyfikacji, nastawione są na uzyskanie natychmiastowych wzmocnień, lekceważą odległe koszty swego zachowania, sa impulsywne. Rodzice tych dzieci nie umieją karać efektywnie. Dzieci te dwukrotnie częściej niż nieagresywne reagują na karę utrzymywaniem lub wzrostem agresywności.

Agresywność dziecka zaczyna się formować gdy spostrzeże ono, że w trakcie konfliktów wewnątrzrodzinnych, że jego własne lub innej osoby z rodziny zachowanie , przynosi przewagę nad przeciwnikiem. Ponieważ agresja w celu uzyskania przewagi powoduje zazwyczaj u przeciwnika reakcję silniejsza , dochodzi do eskalacji agresywnych zachowań w rodzinie i stwarza dziecku dogodne warunki do utrwalenia przekonania , że agresja jest skutecznym sposobem pokonywania trudności.

Reasumując, trudno nie zgodzić się z H. J Kornadem(op. cit) że w formowaniu się silniejszej agresywności , sprzyjają takie czynniki jak: posiadanie,, zimnych’’, odrzucających rodziców w niemowlęctwie, doświadczanie ze strony opiekunów nieustannej pielęgnacji, doświadczanie częstych frustracji we wczesnym dzieciństwie, częste odnoszenie korzyści z własnej agresji , stykanie się z aprobatą ( usprawiedliwieniem agresji) w otoczeniu, przeświadczenie, że agresja jest pożądanym męskim zachowaniem.

• Uwarunkowania rozwoju agresywności w rodzinach aprobujących przemoc

Badania , które prowadziła L. Kirwil wykazują, że narastanie agresywności u dzieci z rodzin aprobujących stosowanie przemocy następuje tylko wówczas, gdy wpaja się im normy zezwalające na agresję a towarzysza temu niekonsekwentne i nieefektywne reakcje rodziców( głównie matki) na agresję dzieci.
Skutkiem takich warunków wychowawczych jest przekonanie dzieci, że dorośli aprobują agresję, a efektem takiego przekonania jest formowanie się i utrwalenie u dzieci preferencji do reagowania w sytuacjach konfliktowych coraz bardziej dotkliwymi formami agresji( E. E. Maccoby i H. Lerin za L. Kirwil1992)

Odrzucenie emocjonalne przez rodziców wywołuje u dziecka frustrację potrzeb bezpieczeństwa oraz więzi emocjonalnej, co prowadzi do agresji. Nieakceptowanie dziecka oznacza również, że rodzice stanowią słabe źródło pozytywnych wzmocnień i nagród, wobec czego są mało efektywni w uczeniu dziecka, jak kontrolować własną agresję. Dziecko agresywne jest trudniej polubić, więc wywołuje ono swoim zachowaniem więcej reakcji krytycznych niż nagradzających.
Jeżeli wysoka punitywność rodzicielska występuje wraz z niską akceptacja , niestosowaniem perswazji, to jest związane również z agresywnością dziecka w młodszym wieku szkolnym.

Permisywność rodziców polega na pobłażliwym przyzwalaniu dziecka na przejawianie agresji. Często wiąże się ona z niekonsekwencją(A Bandura i R. Walters 19680.
Niespójność reagowania rodziców – wyrażająca się przede wszystkim silnym okazywaniem miłości z surowym karaniem- prowadzi do rozwoju agresywności u dziecka, ponieważ uodparnia się ono na taki sposób karania za agresję.

Innym powodem rozwoju agresywności dziecka może być słaby rozwój autokontroli własnego zachowania , co ma miejsce przy dysharmonii rodzicielskiej.

Istotnym czynnikiem dla powstawania agresywności dzieci jest stosowanie przez rodziców technik wychowawczych opartych na okazywaniu przewagi. Wszystkie te techniki, tak werbalne( strofowanie, upominanie, nagany), jak fizyczne( bicie , poszturchiwanie_, z reguły wiążą się z wyższym poziomem agresji zarówno u chłopców, jak i dziewcząt w każdym wieku.





1. Formy agresji

Okres rozpoczęcia nauki szkolnej jest jednym z najtrudniejszych etapów życia dziecka. Napotyka ono w szkole na nowe wymagania, wzory zachowań, a przede wszystkim rozpoczyna pierwsza w życiu poważna pracę umysłowa.
Dziecko w tym okresie reaguje emocjonalnie na każdą sytuację, w której się znajduje. Emocje te są słabo jeszcze kontrolowane, toteż częstymi reakcjami są płacz i gniew. Swój stosunek do rzeczywistości dziecko wyraża w sposób spontaniczny.

Reakcje emocjonalne dziecka w młodszym wieku szkolnym odbiegają od reakcji wcześniejszego okresu życia dziecka. Strach, lęk, bezradność- ustępują reakcji gniewu i złości – czego wyrazem jest agresywne zachowanie wobec otoczenia.

Na początku okresu szkolnego, często spotykamy się u dzieci z agresywną reakcja na trudności- ekstrapunitywnością, kiedy winą za swoje niepowodzenia obarczają innych i od nich też oczekują rozwiązania swoich problemów. Reakcji tych nie można akceptować, konsekwencja będzie czyjaś krzywda, ale ponieważ sa one przejawem słabości i procesów zachowania wolno oczekiwać , że dziecko będzie umiało coraz lepiej je opanowywać,
Nie musza wiec budzić większego niepokoju.
Agresja staje się problemem dopiero wówczas, gdy przeradza się w agresywność, która oznacza przede wszystkim powtarzalność destrukcyjnego zachowania. Wobec dorosłych dzieci starają się kontrolować swoje zachowanie, w związku z czym częściej wyładowują agresję na swoich rówieśnikach.

Obserwacja uczniów dostarcza jednak wielu przykładów zachowań agresywnych w stosunku do osób dorosłych jak i rówieśników.

Z. Skorny uwzględniając różne koncepcje agresywnego zachowania się proponuje własne określenie. Mianem agresji określa on ,, zachowanie występujące w formie ataku skierowanego przeciw określonym osobom lub przedmiotom, wyrządzające szkody materialne lub moralne, będące wskutek tego przedmiotem dezaprobaty społecznej. Subiektywna intencja szkodzenia lub niszczenia , stymulująca funkcja uczuć gniewu, nienawiści – stanowią dodatkowe kryterium umożliwiające rozpoznanie agresywnego zachowania się’’
( Skorny Z. 1989, s. 186).
Z Skorny ze względu na przedmiot , wyróżnia agresję skierowana na innych ludzi(np. pobicie lub słowne znieważanie), na zwierzęta lub rośliny( np. zabijanie zwierząt, niszczenie i uszkadzanie roślin) oraz przedmioty9 np. rozbijanie, uszkadzanie, dewastowanie). Przedmiotem może być, oprócz otoczenia i żyjących w nim ludzi , sama osoba agresora( autoagresja, polegająca na samo uszkodzeniach lub samobójstwach).

Uwzględniając sposób manifestacji, wyróżnia się agresję fizyczną( np. kopnięcia, potracenia, uderzenie, pobicie), słowna9 np. wyśmianie, obrażanie, poniżenie godności osobistej, straszenie, grożenie), symboliczną( aktywność skierowana na przedmioty symbolizujące dla agresora osobę w stosunku do której chciał on przejawiać agresję.). Ze względu na formę mamy agresję jawna lub behawioralną oraz agresję ukrytą, czyli wyobrażeniową.(za Sander A. 1992, s. 226).. Wydaje się że w codziennym funkcjonowaniu szkoły, można zaobserwować wszystkie wyżej wymienione rodzaje zachowań agresywnych.

Mamy więc agresję skierowaną na inne osoby, gdy np. w czasie przerwy jeden uczeń potraci lub uderzy drugiego. Może wystąpić sytuacja, w której np. po uzyskaniu negatywnej oceny, uczeń czujący się nią urażony, skrzywdzony, kopnie teczkę, rzuca książki czy wyrywa kartkę z zeszytu ( agresja skierowana na przedmioty). Rzadziej pojawia się zachowanie agresywne w stosunku do roślin czy zwierząt, ale można wskazywać fakty umyślnego łamania kwiatów , czy negatywnych czynności skierowanych na zwierzęta( np. drażnienie, straszenie). Chyba rzadziej słyszy się w szkole o autoagresji.
Najwięcej natomiast obserwuje się zachowań fizycznych i werbalnych.

Na agresje fizyczną (Z. Skorny 1968) składać się mogą takie pojedyncze zachowania jak: uderzenie, potrącenie, szarpanie, wywracanie przedmiotów, ciągnięcie za różne części ciała, podstawienie nogi, kopanie, itp., reakcje mimiczne, wykrzywianie, przedrzeźnianie, posługiwanie się w toku agresji przedmiotami martwymi, uderzenie, kłucie. Zachowania te to tzw. agresja fizyczna bezpośrednia, dająca często kompleks zachowań przybierających postać bójek, przestraszania, drażnienia, wybuchów złości, skierowanej na kogoś lub coś. Obok niej spotykamy się również z agresją fizyczną pośrednią, która mając za cel wyrządzenie szkody określonemu przedmiotowi nie przybierze formy bezpośredniego ataku na tenże przedmiot.

Przykładem tego rodzaju zachowań agresywnych jest przeszkodzenie komuś w wykonywaniu jakiś czynności ( zakłócanie spokoju, przerywanie uwagi) dokuczanie poprzez tendencyjne wykonywanie ,, niewinnych’’ czynności sprawiających przykrość bądź drażniących daną osobę, sporządzanie obraźliwych rysunków, chowanie lub zamiana przedmiotu należącego do określonej osoby, jego psucie bądź przywłaszczenie.

Drugi typ zachowań agresywnych to tzw. agresja słowna. Atak słowny polegać może na grożeniu, werbalnym straszeniu będącym zapowiedzią przykrych konsekwencji jakie oczekują daną osobę , jeśli nie zachowa się ona zgodnie z wolą agresora. Może ona przybierać postać werbalnego odbierania przykrych konsekwencji jakie oczekują dana osobę , jeśli nie zachowa się ona zgodnie z wola agresora. Może ona przybierać postać werbalnego odbierania bądź ograniczania danej osobie np. odsuwanie od pewnych faz czynności , zabranianie uczestnictwa w atrakcyjnych pracach, zabawach itp.

Jedną z form agresji słownej jest także podawanie fałszywych informacji w celu wprowadzenia w błąd określonej osoby (np. tendencyjne błędne,, podpowiadanie’’ w czasie lekcji).

Często występującą w środowisku uczniów postacią słownej są wypowiedzi poniżające atakowaną osobę. Wyśmiewanie, kpiny, złośliwe uwagi połączone z naśladowaniem gestów, mimiki, wyglądu, sposobu zachowania drugiej osoby, a nade wszystko złośliwe przezwiska, to niestety – zachowania dość nagminne, występujące w grupach rówieśniczych. Dotkliwość tych postaci agresji bywa często znacznie większa niż agresji fizycznej, bowiem ranią one osobistą godność osoby będącej przedmiotem agresji, naraża ja bowiem na permanentne upokorzenie i ośmieszenie( np. przezwiska, które wiele lat,, ciągną’’ się za uczniem).

Rodzajem agresji słownej jest także rozpowszechnienie nieprawdziwych bądź tendencyjnie zinterpretowanych informacji o danej osobie, obmawianie, szkalowanie, plotkowanie, wydawanie nieprzychylnych , krzywdzących opinii. Specyficzną postacią tego typu zachowań jest charakterystyczne dla środowiska uczniowskiego skarżenie, donoszenie osobom trzecim (zwłaszcza nauczycielowi) o czyimś wykroczeniu, wypływające nie z troski o przestrzeganie zasad współżycia, lecz z chęci zaszkodzenia określonej osobie i nadziei na spowodowanie przykrych dla nie konsekwencji.

Zachowanie agresywne przejawiać się może również w słownym zachęcaniu innych do agresji tj. podżeganiu do ataku fizycznego lub słownego wobec określonych obiektów.

Gdy przyczyna agresji jest osoba dorosła( np. nauczyciel), jej zachowanie w stosunku do dziecka ( np. zwymyślanie przed cała klasą), może wystąpić agresja symboliczna. Uczeń boi się zaatakować słownie lub fizycznie, więc ucieka się do sposobów symbolicznych rozładowania napięcia. Na przykład podarcie zdjęcia z daną osoba dorosłą, nie przyniesie dziecku dalszych kar, lub innych silniejszych restrykcji.

- Źródła agresji

Badania psychicznych mechanizmów zachowania się pozwoliły na wyróżnienie agresji frustracyjnej, agresji naśladowczej oraz agresji instrumentalnej( Z Skorny 1973,s. 317).

Frustracja odgrywa ważną rolę w powstawaniu agresywnego zachowania się dzieci. Powodem frustraci mogą być trudne warunki materialne w domu rodzinnym, stosowanie zbyt surowych kar przez rodziców i inne. Doznanym frustracjom towarzyszy gniew, rozdrażnienie, poczucie zawodu za doznane krzywdy, pobudzające do agresywnego zachowania się.

Frustracja jest następstwem blokady , czyli braku zaspokojenia określonych potrzeb. Jak świadczą wyniki badań A. Bandury i R. Waltersa (1968) jak tez Z. Skornego ( 1968) w powstawaniu agresywnego zachowania się dzieci szczególnie ważną rolę odgrywa blokada potrzeby afiliacji, potrzeby uznania społecznego oraz potrzeby samodzielności. Potrzeba afiliacji jest następstwem odrzucenia emocjonalnego ze strony określonych osób. Bywa to spowodowane stosowaniem przez rodziców zbyt surowych kar fizycznych, przejawianiem oziębłości w stosunku do dziecka, unikaniem w postępowaniu z nim wszelkich objawów serdeczności i życzliwości.

Blokada potrzeby uznania społecznego jest powodowana brakiem aprobaty oraz negatywna oceną zachowania się przez rodziców, wytykanie różnych jego wad i braków może być powodem blokady oraz powstałych na tym tle zaburzeń w zachowaniu się.

Blokada potrzeby samodzielności jest następstwem zbyt licznych zakazów i nakazów, wywołujących nadmierne ograniczanie aktywności dziecka. Może to być źródłem konfliktów z dorosłymi. Frustracja może powodować wystąpienie agresji bezpośredniej lub przemieszczonej.
Frustracje spowodowane stosowaniem przez ojca zbyt surowych kar fizycznych nie wywołuje agresji skierowanej przeciw niemu ; w sytuacji takiej może nastąpić agresja przemieszczona na dzieci słabsze , na których rozładuje się stan napięcia emocjonalnego wywołany doznanymi frustracjami.

Agresywne zachowanie się dzieci może być następstwem mimowolnego naśladownictwa agresywnego zachowania się. Dziecko nie uświadamia sobie , że zachowuje się agresywnie , ani tez nie zdaje sobie sprawy ze związku miedzy własnym zachowaniem się a oddziaływaniem odpowiednich modeli.

Wpływem modeli agresywnego zachowania się można tłumaczyć agresywne zachowanie się dzieci występujące w różnych sytuacjach życiowych . Modelem może być zachowanie się ojca, matki lub innych domowników. Z modelami agresywnego zachowania dziecko styka się również za pośrednictwem takich środków masowego przekazu jak film, telewizja czy tak popularne dzisiaj gry komputerowe.


Wpływ modeli na powstawanie agresywnego zachowania się zaznacza się szczególnie wyraźnie wtedy , gdy są nimi ,, osoby znaczące’’, budzące podziw i uznanie tzw.,, idole’’


Przy powstawaniu agresji frustracyjnej funkcje motywów agresywnego zachowania się spełniają zablokowane potrzeby ( za Skorny Z. 1973, s. 319.) natomiast agresja instrumentalna jest uzależniona od motywującego wpływu celów działania oraz odpowiadającym im procesów percepcyjno – poznawczych. Agresja spełnia wtedy funkcję narzędzia umożliwiającego osiągnięcie celu. Z agresją instrumentalną mamy do czynienia u dziecka , które grozi rodzicom, że w razie odmowy spełnienia jego żądań przestanie się uczyć . Również tolerowanie przez rodziców agresywnego zachowania się dziecka sprzyja wytworzeniu się u niego przeświadczenia o bezkarności oraz przyczynia się do utrwalenia nawyku agresywnego zachowania się( Skorny Z., op.cit


- Kary i nagrody w wychowaniu

Bardzo duże znaczenie w procesie uspołecznienia dziecka mają wymagania i zakazy oraz nagrody i kary, które stanowią jak gdyby system wspomagający.
Zakazy obejmują nakładane na dziecko ograniczenia. Rodzice ustanawiają zakazy w tym celu , aby nie dopuścić do występowania u dziecka zachowań niepożądanych.

Wymagania stosowane są po to , aby pobudzić dziecko do wykonania określonych czynności – maja więc przyczynić się do rozwoju społecznie aprobowanych motywów np. wymagania, aby dziecko odrobiło lekcje, wypełniło obowiązki domowe itp.
Kary i nagrody stanowią w systemie wychowawczym środki funkcjonowania wymagań i zakazów. Rodzice karzą lub nagradzają swoje dziecko w zależności od tego, w jakim stopniu stosuje się ono do zakazów i wymagań.

Psychologiczną podstawą skuteczności kar i nagród jako czynników pobudzających motywy działania, jest ich związek z potrzebami , uczuciami i emocjami. Badania psychologiczne nad dziećmi m. Inn. Badania E. Hurlock przeprowadzone na dzieciach w wieku szkolnym wykazały , że emocje i uczucia powstające pod wpływem nagród ( radość , przyjemność, nadzieja) mają silniejsze znaczenie motywacyjne niż emocje powstające pod wpływem kar( strach, niepokój, obawa).W związku z powyższym opinie psychologów skłaniają się ku temu, żeby większe znaczenie w procesie wychowania dziecka przypisywać nie karom, lecz nagrodom, jako metodom skuteczniejszym w kształtowaniu pożądanym właściwości psychicznych.
Przy omawianiu wychowawczego znaczenia nagród i kar, przydatny wydaje się podział wprowadzony przez J. W. Whitinga ( A. Bandura, R. H. Walters 1968), który wyróżnia dwie kategorie nagród i kar:
Pierwsza opiera się na uczuciu miłości ( pochwała, uznanie, wyrzut).
Drugą kategorią kar i nagród określa Whiting jako ,, Metody dyscypliny materialnej’’. Zalicza tu : kary cielesne, pozbawienie przywilejów, nagrody rzeczowe i pieniężne.

Według Whitinga( op. Cit.), metody nagradzania i karania bazujące na uczuciu miłości są bardziej skuteczne w rozwijaniu u dziecka świadomej kontroli zachowania.
Badania R.R. Searsa , E. E. Maccoby i H. Lenna wykazały, że surowe i częste kary fizyczne są nieefektywnym środkiem wychowawczym.
Dzieci surowo karane przysparzały najwięcej problemów wychowawczych tj. agresywność , zaburzenia emocjonalne i wolniejszy rozwój wrażliwości moralnej.
Postawa permisywności ( pobłażliwości) matki wobec dziecka , wywoływała również wyraźne skutki wychowawcze. Pobłażliwość matki w stosunku do agresywnych zachowań dziecka , była wyraźnym źródłem utrzymywania się u dziecka agresywnego zachowania.
Istotny wpływ ma więź uczuciowa z rodzicami, a w związku z tym , zaspokojenie najważniejszych potrzeb psychicznych dziecka. Do tych potrzeb można zaliczyć : potrzebę miłości, życzliwości i ciepła. Świadomość, że jest się kochanym, akceptowanym przez rodziców, umacnia i rozwija u dziecka poczucie bezpieczeństwa, poczucie własnej wartości , odporność psychiczną, aktywność poznawczą i społeczną , tym samym jest podstawowym
Warunkiem prawidłowego rozwoju osobowości. Rodzice, którzy są silnie związani uczuciowo z dzieckiem, dbają o zaspokojenie innych potrzeb psychicznych dziecka. W kontakcie z kochającymi rodzicami, dziecko zaspokaja potrzebę społecznego uznania, współdziałania i inne.
Rodzice, którzy jednemu ze swoich dzieci okazują więcej uczucia , innemu mniej, bez względu na to, jak serdecznie traktowaliby dziecko mniej kochane, wywołują u niego frustrację, której ujemne skutki rzutują na kontakty społeczne dziecka.
W gorszej sytuacji jest jednak dziecko zaniedbywane na rzecz rodzeństwa, które uczy się zachowywać ,,niegrzecznie’’, robi rodzicom na złość, wywołuje konflikty( Cz. Czapow 1968 za E. Jackowska 1980).
Ważnym warunkiem rozwoju osobowości dziecka jest funkcjonowanie pozytywnej więzi uczuciowej więzi uczuciowej między rodzicami.
Harmonijne, zgodne stosunki między rodzicami, nie tylko tworzą korzystny klimat uczuciowy, w którym zaspokajane są potrzeby psychiczne dziecka, lecz wpływają na organizację życia w rodzinie i na metody stosowane przez rodziców w wychowaniu. Dobre pożycie małżeńskie stwarza właściwy grunt dla rozwoju właściwości psychicznych , charakteryzujących osobowość dziecka przystosowanego społecznie.


Bibliografia

Aronson E. – Człowiek istota społeczna. 1987

Bandura A. – Walters B. – Agresja u dzieci w okresie dorastania.
W- wa 1968
Baniak J. - Rodzinne środowisko rozwoju cech emocjonalno- społecznych. Problemy
Rodziny 1985/4
Frączek A. - Studia nad psychologicznymi mechanizmami czynności agresywnych
PAN Wrocław 1979

Jackowska E.- Środowisko rodzinne a przystosowanie społeczne dziecka w młodszym
wieku szkolnym. WsiP W- wa 198o
Jundził J - Trudności Wychowawcze w rodzinie. Nasza Księgarnia W- wa 1989
Kirwil L. - Formowanie się agresji u dzieci.
Problemy opiekuńczo – wychowawcze 1992/10
Sander A. – Nowa Szkoła 1992/4
Skorny Z. – Mechanizmy regulacyjne ludzkiego zachowania.
PWN W- wa 1989
Skorny Z - Proces socjalizacji dzieci i młodzieży.
PZWS W wa 1970
Skorny Z. – Psychologiczna analiza agresywnego zachowania się.
PWN W – wa 1969

Więckowska J. –Warunki uczenia się agresji przez dzieci a kara i nagroda.
Psychologia Wychowawcza 1974/4
Zielińska K. Agresja – charakterystyka i uwarunkowania.Życie Szkoły 1980/1



Opracowała: Danuta Partyka

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie