Nauczyciel w swoich codziennych kontaktach z uczniami ma dużo możliwości, aby ich dowartościować. Okazane zainteresowanie, pochwała, powierzenie odpowiedzialnego zadania, stawianie realnych wymagań – to proste środki budowania zaufania uczniów do samych siebie. Jeśli wychowawca dodatkowo zadba o to, aby jego klasa stanowiła grupę życzliwie współpracujących ze sobą osób, gdzie indywidualne zdolności poszczególnych uczniów są znane, szanowane i wykorzystywane dla dobra ogółu – stwarza klimat, w którym samoakceptacja i poczucie własnej wartości tworzą się, rozwijają i umacniają.
Wzmacnianie poczucia własnej wartości ucznia
Poczucie własnej wartości zależy od tego, jaką przyjmiemy postawę wobec samego siebie. W płaszczyźnie intelektualnej wyraża się ona w samoocenie, a więc poprzez wartościowanie różnych aspektów obrazów siebie (wyglądu zewnętrznego, zdolności i umiejętności, cech charakteru itp.). Ocenianie dokonuje się przez porównanie: siebie, własnych możliwości z ideałem samego siebie i z osiągnięciami innych ludzi oraz własnych sądów o sobie z sądami i opiniami wyrażanymi na nasz temat przez innych.
Samoocena może być adekwatna, zaniżona lub zawyżona – pozytywna lub negatywna. Od niej zależy, czy pewne działania uznamy za osiągalne, czy za przekraczające nasze możliwości; czy będziemy stawiać i realizować ambitne cele, czy wycofywać się z życia.
W płaszczyźnie emocjonalnej postawa wobec siebie może wyrażać się w samoakceptacji lub samoodtrąceniu. Można akceptować siebie, a więc dostrzegać własną niepowtarzalność, lubić siebie – mimo słabości i wad. Można też podkreślać własne niedostatki, deprecjonować osiągnięcia, nie lubić siebie - mimo zalet.
To, jak myślimy o sobie i co do siebie czujemy, wpływa na sposób, w jaki traktujemy własną osobę i innych ludzi. Samoakceptacja wyzwala zaufanie i wiarę we własne siły, skłania nas do wykorzystywania możliwości i korygowania zachowania pod wpływem krytyki. Samoodtrącenie pojawia się wówczas, gdy jednostka nie docenia tego, co już osiągnęła, gdy nie akceptuje siebie taką, jaką jest, a równocześnie nie widzi możliwości zmiany siebie na lepsze. To brak poczucia własnej wartości i niewiara w życiowy sukces popycha często młodego człowieka do samobójstw czy innych form autodestrukcji.
Nauczyciel w swoich codziennych kontaktach z uczniami ma dużo możliwości, aby ich dowartościować. Okazane zainteresowanie, pochwała, powierzenie odpowiedzialnego zadania, stawianie realnych wymagań – to proste środki budowania zaufania uczniów do samych siebie. Jeśli wychowawca dodatkowo zadba o to, aby jego klasa stanowiła grupę życzliwie współpracujących ze sobą osób, gdzie indywidualne zdolności poszczególnych uczniów są znane, szanowane i wykorzystywane dla dobra ogółu – stwarza klimat, w którym samoakceptacja i poczucie własnej wartości tworzą się, rozwijają i umacniają.
Z praktyki szkolnej...
Opisane poniżej zajęcia przeprowadziłam wśród uczniów klasy trzeciej szkoły podstawowej, ale mogą one być realizowane również wśród starszych uczniów.
Celem zajęć było:
- wzmocnienie poczucia własnej wartości ucznia,
- rozwijanie umiejętności dokonania autoprezentacji,
- stworzenie okazji do uświadomienia sobie przez uczniów własnych zalet,
- zachęcanie do pozytywnego myślenia i mówienia o sobie i innych,
- rozwijanie poczucia humoru (również w odniesieniu do własnej osoby),
- uświadomienie, że każdy jest wyjątkowy i niepowtarzalny,
- rozwijanie twórczego myślenia.
Jak przebiegały zajęcia ...
Przepis na mnie
Prowadzący rozdaje wszystkim uczestnikom kartki papieru (format A4). Następnie prosi dzieci, aby się chwilę zastanowiły, a potem spróbowały przedstawić samego siebie, swoje cechy w formie przepisu kuchennego, np.:
jedna para zielonych oczu,
jeden słodki uśmiech,
trzy garści rudych włosów,
cztery zaplombowane zęby itd.
Po zakończeniu zadania mieszamy wszystkie "przepisy", a następnie każdy losuje jeden, odczytuje na głos i wspólnie z klasą zgaduje, "na kogo" jest ten przepis.
Jestem niepowtarzalny
Wspólnie staramy się znaleźć wyjaśnienie znaczenia słów "wyjątkowy" i "niepowtarzalny" (nie chodzi tutaj o posiadanie nadzwyczajnych właściwości czy umiejętności, lecz o takie cechy, które decydują, że każdy jest inny i jedyny w swoim rodzaju).
Uczniowie zastanawiają się nad cechami, które sprawiają, że są wyjątkowi i niepowtarzalni.
Rozmawiamy z nimi, skąd pochodzi ich wiedza na ten temat: czy ktoś im o tym mówi lub w inny sposób daje do zrozumienia, czy też sami to dostrzegają?
Sukcesy
Na tablicy wieszamy trzy arkusze papieru pakowego. Na górze każdego arkusza znajduje się hasło: MOJE SUKCESY. Na pierwszym umieszczony jest emblemat przedstawiający dom (będą to sukcesy domowe), na drugim szkołę (będą to sukcesy odnoszone w szkole), a na trzecim sylwetki dzieci i ludzi dorosłych (będą to sukcesy odnoszone w kontaktach z koleżankami, kolegami i innymi dorosłymi poza domem i szkołą).
Każde dziecko podchodzi do arkuszy i zapisuje na nich sukcesy odniesione w wymienionych obszarach.
Jednocześnie staramy się określić, jakie uczucia towarzyszą nam, gdy odnosimy sukces?
Pierwsza nagroda
Uczniowie otrzymują "pusty" dyplom . Ich zadaniem jest uzupełnienie i przyznanie sobie dyplomu – nagrody za osiągnięty sukces w wybranej przez dziecko dziedzinie życia lub za to, co w sobie lubi, co jest jego mocną stroną.
Następnie każde dziecko prezentuje swój dyplom, a prowadzący zawiesza na jego szyi symboliczny medal.
Łapka
Rozdajemy uczestnikom kolorowe kartki (format A4). Prosimy, aby każdy odrysował kontur swojej dłoni, podpisał kartkę, a następnie podał ją koledze obok. Ten powinien wpisać w dłoń jakąś cechę, którą lubi u właściciela kartki, jego mocna stronę, zaletę. Kiedy napisze, podaje następnej osobie itd., aż kartka wróci do pierwszej osoby. Akcentujemy, że wpisywać należy tylko rzeczy pozytywne.
Kiedy każdy otrzyma swoją kartkę z powrotem, rozmawiamy o tym, jak się czuje. Czy napisane słowa zaskoczyły go?
Samoocena
Stajemy w kręgu, pośrodku leżą dyplomy uczniów i ich "łapki". Skandujemy hasło: JESTEM SUPER! według zasady:
- skłon w przód, dłonie dotykają stóp – wykrzykujemy sylabę JES-
- prostując się dotykamy dłońmi kolan – wykrzykując sylabę –TEM
- nadal prostując sylwetkę dotykam dłońmi ramion – wykrzykując sylabę – SU
- utrzymując postawę wyprostowaną wyrzucamy proste ręce w górę – wykrzykując sylabę –PER!
Okrzyk powtarzamy kilkakrotnie coraz szybciej prostując sylwetkę i zwiększając siłę głosu.
Prezentacja prac
Wszystkie prace powstałe na zajęciach eksponujemy na gazetce klasowej.
Miłe, ciepłe wrażenia...
Po tak przeprowadzonych zajęciach mamy poczucie, że pomogliśmy uczniom w zmianie ich stosunku do samych siebie. Stosowane co jakiś czas, w trakcie pracy wychowawczej ułatwiają dostrzeżenie mocnych stron uczniów i uczą, jak korzystnie je zaprezentować. Wzmacniają wiarę we własne możliwości. Dostarczają pozytywnych informacji od innych osób, a więc umożliwiają weryfikację dotychczasowych sądów. A przy okazji utrwalają nawyki szukania w ludziach przede wszystkim tego, co dobre i wartościowe; uczą wyrażania aprobaty i akceptacji.
mgr Małgorzata Sadowska
Szkoła Podstawowa nr 36 w Katowicach
Literatura:
Dodziuk A. Pokochać siebie. Warszawa "Intra" 1992.
Hay L.L. Możesz uzdrowić swoje życie. Warszawa 1994.
Hay L.L. Pokochaj siebie. Ulecz swoje życie. Ćwiczenia. Warszawa "Medium" 1994.
Peiffer V. Myśl pozytywnie. Warszawa "Jacek Santorski & Co" 1991.
