Istota ludzka w ciągu całego swojego życia poszukuje nieustannie jego sensu. Nie chcąc żyć z dnia na dzień, ale w pełni i świadomie przeżywać własną egzystencję wie, iż największą jego potrzebą i najtrudniejszym zadaniem jest znalezienie celu. Dojrzałości do jej zrozumienia nie zdobywa się od razu, lecz w rezultacie długiego rozwoju i na podstawie przeżytych doświadczeń.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się jaką rolę spełnia baśń w życiu człowieka to właśnie ten artykuł pomoże odpowiedzieć Ci na to pytanie.
ARLETA GORZELANA
ROLA BAŚNI W ŻYCIU CZŁOWIEKA
Istota ludzka w ciągu całego swojego życia poszukuje nieustannie jego sensu. Nie chcąc żyć z dnia na dzień, ale w pełni i świadomie przeżywać własną egzystencję wie, iż największą jego potrzebą i najtrudniejszym zadaniem jest znalezienie celu. Dojrzałości do jej zrozumienia nie zdobywa się od razu, lecz w rezultacie długiego rozwoju i na podstawie przeżytych doświadczeń. Dążąc do odnalezienia głębszego sensu życia „... trzeba być zdolnym do wyjścia [poza granice egzystencji egocentrycznej oraz wierzyć w możliwości wniesienia istotnego wkładu w swoje życie. Jest konieczne, jeśli chce się być zadowolonym z siebie i z tego, co się robi. Trzeba rozwijać własne zasoby wewnętrzne w taki sposób, by uczucia, wyobraźnia i intelekt wzajemnie wspierały się i wzbogacały”.
Najważniejsze, a zarazem najtrudniejsze zadanie dotyczy wychowanie dzieci i pomagania im w odnajdywaniu sensu własnego życia. Aby to osiągnąć muszą one przejść wiele doświadczeń związanych z dorastaniem. Dziecko musi w miarę swego rozwoju uczyć się krok po kroku rozumieć siebie i innych, a w rezultacie nawiązywać z ludźmi więzi społeczne.
Ważną rolę na życie jednostki i przede wszystkim dzieci odgrywa baśń, dowody tego możemy znaleźć w literaturze.
Z literaturą, w szerokim tego słowa rozumieniu, człowiek spotyka się podczas swego życia nieprzerwanie. Pierwszy prawdziwy kontakt z literaturą dziecięcą następuje w domu rodzinnym, później w czasie pobytu w przedszkolu, a następnie w nauczaniu początkowym. Z tekstami literatury poważnej stykamy się natomiast przez dalsze życie.
Rola literatury w życiu dzieci (w ich rozwoju i wychowaniu) jest bardzo doniosła. Książki odkrywają, bowiem przed dzieckiem świat nowych rzeczy, zjawisk i ludzi, porządkuje jakby wiedzę o tym, co dziecko zdołało już samo odkryć i zobaczyć w swoim najbliższym otoczeniu. Często zdarza się, że dziecko wychowywane w mieście ma niewiele okazji, aby bliżej się zapoznać ze światem przyrody- lasem, łąką, polem, zwierzętami i roślinami, z tym, co dzieci na wsi znają z codziennych doświadczeń. Natomiast życie dużego miasta jest nieraz mało dostępne wiejskim przedszkolakom. Ilustracje w książce, wierszyk, opowiadanie, może w pewnym stopniu przybliżyć to dzieciom, jak również utrwalić wrażenia i spostrzeżenia zdobyte w toku samodzielnego odkrywania świata- podwórka, domu, sklepu, ulicy, pola czy lasu.
Jednak większa część literatury mająca rozwijać umysł i osobowość jest niezadowalająca, nie pobudza bowiem i nie wzmacnia tych zasobów człowieka, które są mu potrzebne w rozwiązywaniu trudnych problemów wewnętrznych. Z kolei niektóre elementarze, z których dziecko uczy się czytać w przedszkolu, a potem w szkole, mają na celu rozwijanie technicznej sprawność, w oderwaniu od treści. Powinny natomiast przykuć uwagę, zabawić i obudzić w nim ciekawość, wyobraźnię, także pomóc w rozwijaniu inteligencji i porządkowaniu uczuć oraz umożliwić mu pełne rozeznanie własnych trudności podając zarazem sposoby ich rozwiązywania.
Z tych i innych powodów żadna literatura dziecięca nie może się równać, moim zdaniem, z wywodzącą się z folkloru baśnią. Należy ona bowiem do tzw. „żelaznego” repertuaru literatury dla dzieci i spełnia ich zapotrzebowania jako gatunek literacki.
Baśniowe postacie i ich losy, pewne powtarzające się wątki i motywy literackie stanowią trwały element doświadczeń ludzi oraz stają się źródłem wzruszeń kształtujących życie wciąż nowych pokoleń.
Tak więc w domowych dziecięcych biblioteczkach oprócz tych nowych książek, których co roku przybywa, powinny znajdować się te baśnie, które przechodzą z pokolenia na pokolenie.
W warstwie zewnętrznej baśnie co prawda niewiele mówią o specyficznych warunkach życia we współczesnym społeczeństwie, jednak o wewnętrznych problemach istoty ludzkiej i właściwych sposobach radzenia sobie w każdym społeczeństwie baśnie mówią znacznie więcej niż jakikolwiek inny rodzaj opowieści dostępnych dziecku.
Własne życie wydaje się często dziecku niepojęte, dlatego tym bardziej potrzebuje ono sposobności, by móc lepiej zrozumieć siebie w złożonym świecie. Potrzebuje wychowania, które przez ukazywanie następstw wskaże mu wartość zachowań zgodnych z wymogami społecznymi i moralnymi otoczenia.
Tego rodzaju pomoc i wskazówki odnajdzie dziecko w baśniach. Dotyka ona bowiem wszystkich spraw, które wiążą się z egzystencją człowieka i przekazuje je dziecku w uczciwy sposób. Poruszając ten wątek, B. Bettelheim pisał: „Walka z poważnymi trudnościami jest w życiu nieunikniona, jest ona nieodłączną częścią istnienia ludzkiego- ale jeśli się nie ucieka przed nią, lecz niewzruszenie stawia czoło niespodziewanym i często niesprawiedliwym ciosom, pokonuje się wszelkie przeszkody i w końcu odnosi zwycięstwo”.
Z tego między innymi względu, fabuła wielu baśni zaczyna się od śmierci matki czy ojca, co stwarza- jak w rzeczywistym życiu- niezwykle bolesne problemy. Jest to także właściwością baśni, iż ukazuje ten problem egzystencjalny w sposób prosty i zwarty, co pozwala dziecku w pełni go zrozumieć.
Równie ważna bywa w baśniach niegodziwość, która wraz z cnotą jest wszechobecna. Praktycznie w każdej opowieści baśniowej występują postaci dobre i złe, podobnie jak to się dzieje w życiu, a skłonność do jednego i drugiego przejawia się w każdym człowieku. Właśnie ta dwoistość stwarza problem, zmuszając do podjęcia walki, by go rozwiązać.
Innym zagadnieniem, występującym zarówno w baśniach, jak i w życiu, jest lęk czy obawa przed karą. To ona powstrzymuje w dużej mierze przed popełnieniem okrucieństwa, krzywdy lub przykrości. Przeświadczenie, że zbrodnia nie popłaca jest wspaniałym środkiem zapobiegawczym i wychowawczym, tym bardziej, iż w baśniach postać niegodziwa zawsze ponosi klęskę.
Dużą rolę odgrywa także postać bohatera baśniowego, z którym dziecko zawsze się identyfikuje. Jest to na ogół osoba wartościowa, doświadczająca wielu cierpień i prób. To postać dobra, sprawiedliwa, walcząca z zaistniałym złem, ale zawsze odnosząca w tej walce zwycięstwo. Dziecko utożsamiając się z głównym bohaterem, który jest człowiekiem pozytywnym, chce być takim jak on, przejmując tym samym sens egzystencjalny baśni, czyniąc to samodzielnie i bez przymusu.
Baśń porusza również jeden z najważniejszych dylematów życia ludzkiego, będącego tematem rozmów dzieci jak i dorosłych. To problem lęku przed śmiercią i pragnienie życia wiecznego. Baśń ofiaruje w tym względzie rozwiązania dostępne dzieciom na ich poziomie rozumienia. Wprowadza na przykład rozwiązania dostępne dzieciom na ich poziomie rozumienia. Wprowadza na przykład takie zakończenie: „I jeśli nie umarli to żyją do dziś” lub „I żyli odtąd długo i szczęśliwie” albo „Tak więc do końca życia panowali razem”. Ani na chwilę nie wprowadza dziecka w błąd, że można żyć wiecznie, bez końca. Wskazuje jednak, iż istnieje coś, co może złagodzić ból wywołany krótkością naszego życia na ziemi, to przynosząca prawdziwą satysfakcję więź z drugim człowiekiem. Wówczas osiągamy najgłębsze poczucie bezpieczeństwa, maksymalną trwałość więzi oraz to, iż jest to jedyna rzecz, która może rozproszyć lęk przed śmiercią.
W ten właśnie sposób baśń ukazuje dziecku sens egzystencji, formułując jednocześnie jego poglądy na dalsze życie i odgrywa w nim dużą rolę.
Baśń jako gatunek literacki służy przede wszystkim jako pomoc w przygotowaniu dziecka do zmagania się z niełatwymi zadaniami wobec, których stanie wchodząc w sytuacje społeczne. Baśń podpowiada przez jasność klasyfikacji zachowań ludzkich, ich oceny jak rozwiązywać zadania, jak stawiać czoła przeszkodom i wychodzić z nich zwycięsko, nie wyrządzając krzywdy innym i sobie. Odgrywa zatem znaczącą rolę ukierunkowującą człowieka w życiu.
|
