Współpraca rodziny i szkoły. Płaszczyzny, cele, możliwości.
|
Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 19918 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
|
|
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie
Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.
Artykuł ten ukazuje w jaki sposób przebiega lub powinna przebiegać współpraca rodziny i szkoły. Omawia zasady i formy tej współpracy.
Rodzina stanowi naturalne środowisko wychowawcze dzieci i młodzieży. Stanowi integralną część każdego społeczeństwa; stanowi jego najmniejszą, a zarazem podstawową komórkę.
Wychowawczej działalności rodziny nie jest w stanie zastąpić żadne inne środowisko ze względu na typ więzi łączących z rodziną oraz obyczajowo i społecznie usankcjonowany fakt konieczności jej posiadania.
Niektóre rodziny obszerne sfery oddziaływań pozostawiają szkole lub innym instytucjom, wychodząc z założenia, że należy to wyłącznie do ich obowiązków. Bez udziału i wsparcia rodziny nikt nie wpoi dziecku zasad moralnych, którymi będzie się ono zawsze w życiu konsekwentnie kierowało. Największe starania szkoły mogą okazać się daremne, jeżeli dom nie będzie zainteresowany nauka dziecka i osiąganymi w niej postępami.
Nauczyciel, najbliższy partner rodziców w złożonym i trudnym procesie kształcenia i przygotowania do życia młodego pokolenia, musi posiadać dobrą orientacje w ogólnej problematyce współczesnej rodziny. Nie od dziś, zakłada się, że jednym z istotnych czynników efektywności dydaktyczno- wychowawczej szkoły jest dobra znajomość wychowanka i jego środowiska rodzinnego.
Rodzina i szkoła to więc dwa podstawowe środowiska wychowawcze dziecka mające decydujący wpływ na prawidłowy rozwój jego osoby, w związku z czym bardzo ważna jest właściwa współpraca pomiędzy nimi. Współdziałanie nauczycieli i rodziców jest jednym z istotnych czynników prawidłowego funkcjonowania szkoły i rodziny. Warunkuje harmonijny rozwój uczniów. Wpływa zarówno na ich postępy w nauce, jak i w zachowaniu. Daje równe szanse ciągłego doskonalenia się nauczycieli i rodziców jako wychowawców odpowiedzialnych za wielostronny rozwój dzieci i młodzieży.
Na obecnym etapie rozwoju kultury i społeczeństwa ani szkoła, ani rodzina nie mogą spełniać swych funkcji bez ścisłego współdziałania, to znaczy bez systematycznej i zorganizowanej współpracy domu i szkoły. Efektywność pracy wychowawczej zależy w znacznym stopniu od form i metod współdziałania.
Współdziałanie wychowawcy klasy i rodziców rozumiane zwykle jako "wykonywanie przez nich wspólnych działań służących dobru i pomyślności poszczególnych uczniów i ogółu klasy." W praktyce szkolnej obejmuje ono działania wychowawcy z rodzicami dotyczące nauki dziecka, kształcenia określonych umiejętności, postaw, zdobywania wiedzy, a także wzajemną wymianę informacji o dziecku oraz zaangażowanie rodziców do aktywnego udziału w życiu klasy i szkoły.
Aby takie współdziałania były w ogóle możliwe, muszą być przestrzegane określone zasady współpracy:
- zasada pozytywnej motywacji, gdyż nieodzownym warunkiem skutecznego współdziałania wychowawcy i rodziców jest dobrowolny i chętny w nim udział;
- zasada partnerstwa- postulująca równorzędne prawa i obowiązki wychowawcy i rodziców, aby żadna ze stron nie czuła się mniej wartościowa od drugiej;
- zasada wielostronnego przepływu informacji- zakładająca konieczność uruchomienia różnych źródeł porozumienia między nauczycielem a rodzicami (wielokierunkową wymianę opinii zarówno między nauczycielami a rodzicami, jak i samymi nauczycielami i samymi rodzicami);
- zasada jedności oddziaływań- przypominająca o konieczności realizowania przez szkołę i rodzinę zgodnych ze sobą celów wychowania;
- zasada aktywnej i systematycznej współpracy- uwydatniająca potrzebę czynnego i stałego zaangażowania wychowawcy klasy i rodziców w wykonywaniu poszczególnych działań w ramach współpracy nie wykluczającą jednak różnego stopnia zaangażowania i systematyczności partnerów współdziałania.
Współpraca szkoły z rodzicami przybiera różne formy. Najogólniej można je podzielić na:
Wśród form zbiorowych wyróżnia się:
- spotkania robocze zwane często zebraniami rodziców, a starej nomenklaturze szkolnej wywiadówkami, należą do tradycyjnych form współdziałania szkoły i domu. Organizowane są zazwyczaj dla rodziców uczniów jednej klasy i odbywają się nie częściej niż 4-6 razy w ciągu roku szkolnego, a na celu mają omówienie różnych spraw organizacyjnych klasy, osiągnięć szkolnych uczniów; zapoznanie rodziców z treściami programu nauczania oraz metodami jego realizacji; informowanie rodziców o sprawach wychowawczych klasy.
- spotkania towarzyskie- organizowane przez wychowawcę klasy, są niezbędnym uzupełnieniem spotkań o charakterze roboczym. Umożliwiają Ne rodzicom przekonanie się iż życie w szkole wcale nie jest monotonne i nie sprowadza się wyłącznie do nauki czy też do wyścigów w zdobywaniu coraz lepszych ocen. Dla wielu rodziców to jeszcze jedna okazja do lepszego poznania swych dzieci i panującej w szkle atmosfery. Należycie zorganizowane spotkania mogą być również niewątpliwym momentem relaksu, dostarczającym niemało przeżyć i wzruszeń emocjonalnych. Można wymienić następujące rodzaje spotkań o charakterze towarzyskim:
- spotkania okolicznościowe np. przy kawie lub przy herbacie mają wiele elementów wspólnych ze spotkaniami roboczymi. Zwołuje się je z inicjatywy nauczyciela lub rodziców. Powody, dla których urządza się spotkania okolicznościowe mogą być różne. Często zdarza się , że życie szkoły podsuwa konieczność ich zaaranżowania. Nierzadko są przedłużeniem spotkań roboczych. Powodem spotkań może być również dążenie nauczyciela do zjednoczenia sobie rodziców, którzy są uprzedzeni do szkoły lub zbyt mało troszczą się o swoje dzieci. Najbardziej czynnymi rozmówcami podczas tych spotkań są sami rodzice. Nauczyciel staje się równorzędnym partnerem rodziców. Spotkania te mają charakter towarzyski i kameralny.
- Spotkania z okazji uroczystości i imprez klasowych są inicjowane i organizowane przeważnie przez wychowawcę kolasy przy pomocy uczniów. Współorganizatorami niejednokrotnie są także rodzice. Dogodną sposobnością do przygotowania i urządzenia tego rodzaju spotkań w klasie stwarzają różnego typu święta i rocznice ważnych wydarzeń. Każde takiego typu spotkanie jest próbą zaprezentowania przez uczniów swych zdolności i umiejętności. Dzięki temu są one jednocześnie bardziej lub mniej udanym przeglądem możliwości ogółu klasy i poszczególnych uczniów. Niejednokrotnie stwarzają również okazje ujawnienia u nich nie znanych dotąd zainteresowań, uzdolnień, umiejętności. Chodzi głównie o to , aby mając możliwość publicznego występowania przed rodzicami, uczniowie nabrali większego zaufania i wiary we własne siły, a rodzicom dostarczyli pozytywnych wzruszeń i umożliwili im zaobserwowanie swych dzieci w nowej sytuacji, tak odmiennej od codziennych warunków życia klasy.
- Spotkania z okazji uroczystości i imprez ogólnoszkolnych maja raczej ograniczony zasięg oddziaływania, choćby z tego powodu, iż z reguły występują na nich aktywnie tylko uczniowie bardziej uzdolnieni i utalentowani lub po prostu bardziej odważni i ambitni. Natomiast ogromna większość uczniów uczestniczy w nich w roli biernego obserwatora. Niemniej jednak i te spotkania pełnią doniosłą role wychowawczą. Przede wszystkim uatrakcyjniają monotonne Zycie szkoły i wprowadzają w nie wyraźne psychiczne odprężenie. Dla niektórych rodziców są niejednokrotnie dopingiem do większej niż dotąd troski o własne dzieci po to, aby dopomóc im wyrabianiu i pogłębianiu zdolności specjalnych i umiejętności praktycznych.
- spotkania z ekspertem, odbywające się z udziałem specjalnie zaproszonej na nie osoby udzielającej rodzicom pomocy w sprawach wykraczających poza kompetencje zawodowe wychowawcy klasy, przybierające często formę:
- spotkań dotyczących trudności wychowawczych, w których mogą brać udział rodzice wszystkich uczniów danej klasy lub kilku klas (mogą oni przedstawiać swoje problemy lub zadawać pytania ekspertowi);
- spotkań poświęconych pedagogizacji rodziców, które maja miejsce na ogół w ramach spotkań ogólnoszkolnych, a ich przebieg może przybrać charakter prelekcji bądź konferencji (w roli prelegenta mogą wystąpić np. psycholodzy, pedagodzy, sędziowie dla nieletnich, lekarze i In.).
Indywidualne formy współdziałania nauczycieli i rodziców są uzupełnieniem i wzbogaceniem ich zbiorowych kontaktów.
Ich tematem są nie tyle sytuacje wychowawcze czy życiowe ogółu uczniów danej klasy czy szkoły, ile różne sprawy związane z każdym z nich oddzielnie. Podczas tych spotkań można poddać głębszej refleksji i analizie sposoby zachowania się konkretnego ucznia, warunki jego życia w domu, powodzenia lub niepowodzenia w szkole, trudności wychowawcze jakie sprawia.
Kontakty w "cztery oczy" stanowią duża pomoc w ustaleniu właściwego postępowania z danym uczniem i unikaniu błędów na jakie są narażeni w swojej pracy zarówno nauczyciele jaki i rodzice.
Zalicza się do nich:
- konsultacje pedagogiczne, mające na celu wspólne poszukiwanie rozwiązań trudnych sytuacji, jakie niejednokrotnie zdarzają się w procesie wychowania i uczenia się przez nauczycieli i rodziców. Konsultacje pedagogiczne to w gruncie rzeczy nic innego, jak prowadzenie rozmów na temat wychowania i uczenia się.
- wizyty domowe, których celem jest bliższe i bezpośrednie poznanie warunków w jakich żyją uczniowie oraz nawiązanie osobistego kontaktu ze wszystkimi członkami rodziny. Mają więc ogromne znaczenie wychowawcze. Przede wszystkim pozwalają nauczycielowi lepiej zrozumieć ucznia. Poza tym wizyty domowe mogą znacznie przyczynić się do wyjaśnienia ewentualnych niedomówień i przełamania wzajemnej nieufności między nauczycielami i rodzicami.
- kontakty korespondencyjne, polegające na pisemnym porozumiewaniu się i są interesującym rodzajem indywidualnych form współdziałania nauczycieli i rodziców. Stanowią niewątpliwie istotne uzupełnienie zarówno konsultacji pedagogicznych, jaki i wizyt domowych. Nie zawsze bowiem istnieją realne możliwości kontaktów bezpośrednich. Do najczęściej spotykanych indywidualnych form kontaktów korespondencyjnych należy:
- dzienniczek ucznia w obecnej jego postaci służy przede wszystkim informowaniu rodziców o otrzymanych przez dziecko ocenach. Części dzienniczka, poświęconej korespondencji nauczycieli z rodzicami, dobrze jest wpisywać rożne korzystnie świadczące o uczniach postrzeżenia i uwagi. Negatywnych postrzeżeń i uwag należy raczej unikać. Dzienniczek nie jest bowiem "książką skarg i zażaleń" i być nią nie powinien. Należycie pełni funkcje wychowawczą, gdy nie szczędzi się w nim pozytywnych stwierdzeń pod adresem uczniów.
- listy do rodziców mają te zaletę, że nauczyciele mogą z łatwością nawiązać z opiekunami dziecka kontakt pośredni, który niekiedy jest jedynym możliwym. Są przecież rodzice, którzy z przyczyn obiektywnych nie są w stanie bezpośrednio skontaktować się ze szkołą. Wyróżniamy dwa rodzaje listów do rodziców:
- listy otwarte o tematyce wychowawczej, które maja na celu pedagogizacje rodziców. Dotyczą zagadnień z pedagogiki, psychologii- uwzględniają zainteresowania rodziców oraz potrzeby uczniów w zakresie opieki i wychowania.
- listy omawiające postępy nauce i zachowaniu danego ucznia. Wysyłane są na ogół sporadycznie i to przeważnie do rodziców, z którymi kontakt jest niemożliwy lub bardzo utrudniony.
- kartki z ocenami z poszczególnych przedmiotów nauczania i sprawowania stanowią również formę kontaktów korespondencyjnych nauczycieli i rodziców. Stosowane są najczęściej w trakcie spotkań roboczych, czyli tzw. wywiadówek.
- rozmowy telefoniczne stosowane są raczej sporadycznie. W niektórych wypadkach jednak okazują się wręcz koniecznością.
Istnieją różne sytuacje losowe, o których najszybciej powiadomić stronę zainteresowaną telefonicznie. Wymienia się dwa rodzaje rozmów telefonicznych:
- rozmowy, których celem jest okolicznościowa wymiana informacji uczniu. Dotyczą wypadków losowych, postępów i niepowodzeń w nauce, zachowań zasługujących na uznanie lub dezaprobatę, ważniejszych wydarzeń w życiu szkolnym i rodzinnym.
- rozmowy służące udzieleniu porad w sprawach wychowawczych. Są to rozmowy rodziców ze specjalistami od problematyki wychowawczej dyżurującymi w szkole lub poza nią. Tego typu rozmowy telefoniczne umożliwiają wszystkim rodzicom zwrócenie się z prośbą o rade i o to często w sposób niejako anonimowy, co pomaga przełamać nieśmiałość.
Nieraz współpraca szkoły z rodzicami napotyka na szereg trudności, o czym wie z pewnością każdy nauczyciel- wychowawca z własnego doświadczenia, a przyczyny tych trudności, a nawet brak współdziałania tkwią m. in.:
- w niedostatecznym przygotowaniu nauczycieli (braku treningów dla nauczycieli kształtujących postawy otwarte na rodziców oraz zapoznających z efektywnymi formami współpracy z rodzicami);
- w psychologicznym i społecznym dystansie między nauczycielem a rodzicami, gdyż nauczyciele maja nieraz duże trudności w traktowaniu rodziców jak partnerów;
- w nierealistycznych wymaganiach i oczekiwaniach, co dotyczy zarówno nauczycieli i rodziców wobec siebie, jaki i każdego z nich wobec dziecka.
Wina jednak nie leży jedynie po stronie nauczycieli. Często, mimo ich wysiłków, napotykają na niechętnych do współpracy rodziców, którzy przyjmują różne postawy wobec szkoły. Można wyróżnić sześć takich postaw:
- obserwatorzy- postawa ta jest efektem wadliwej organizacji szkoły, kiedy to rodzice przyprowadzając dziecko do szkoły są gotowi zrobić bardzo dużo, aby ich dziecko czuło się bezpiecznie i dobrze się rozwijało, jednak nauczyciele wykorzystują chęci rodziców w bardzo małym stopniu, a najczęściej je tłumią;
- rodzice walczący, którymi najczęściej stają się rodzice, którzy nie chcą być bierni, jednak nie umożliwia się im bycia aktywnym;
- rodzice zasoby, którzy zwykle nie ingerują w życie szkoły, są jednak na każde jej życzenie; finansują ją, wykonują różne prace i pomagają nauczycielom;
- rodzice jako uczniowie- uczestniczą w zebraniach organizowanych przez szkołę, przychodzą do nauczycieli po radę i oczekują wskazówek (są w szkole, ale tylko jako biorcy);
- rodzice reprezentujący innych, działacze- taka forma aktywności polega na tworzeniu grup przedstawicieli, a więc ogranicza ona aktywność wszystkich chętnych rodziców, natomiast jest dobra jedynie wtedy, jeżeli w szkole współistnieje model aktywności oparty na komunikacji;
- rodzice wspierający, komunikujący się –jest tu możliwość kontaktu poszczególnych rodziców ze sobą oraz razem rodziców i nauczycieli dla osiągnięcia zamierzonych celów oraz rozwiązywania różnorodnych problemów. Charakterystyczną cechą takiej współpracy jest gotowość obu stron do wzajemnej pomocy, wymiany myśli i doświadczeń, co sprawia, że szkoła staje się miejscem prawdziwego spotkania, podczas którego osoby mówią o swoich potrzebach i oczekiwaniach, a zarazem uczą się tego, co jest ważne dla innych.
Należy jednak pamiętać, że właściwa współpraca szkoły z rodzicami polega na wspólnej organizacji wychowania.
Po przybliżeniu form współpracy rodziców ze szkoła może nasunąć się pytanie czy taka współpraca jest tak ważna, jak inwestowanie w dobre wykształcenie? Nauczyciele zgodnie odpowiadają, że gdy współpraca układa się pomyślnie dzieci chodzą do szkoły z przyjemnością. W klasach panuje dobry nastrój.
Jakiekolwiek zaniedbania współpracy wychowawcy z rodzicami odciskają piętno na osobowościach wychowanków. Pozbawienie dzieci właściwie prowadzonej opieki wychowawczej uniemożliwia dokładne ich poznanie i zrozumienia. W tej sytuacji uczeń przejawia coraz większe trudności w nauce i zachowaniu a to stanowi przyczynę niepowodzeń szkolnych. Natomiast pogłębienie autentycznej współpracy wychowawcy z rodzicami przyczynia się do prawidłowego rozwoju dzieci. Uczniowie cieszą się wówczas z udziału swych rodziców w życiu szkoły a dodatkowym rezultatem współpracy jest własny rozwój rodziców i nauczycieli.
Podsumowując w kilku słowach:
- współpraca między rodzicami a nauczycielem przynosi korzyści dziecku;
- nauczyciel i rodzice są w szkole partnerami, maja prawa i obowiązki;
- podstawa współpracy jest zaufanie, akceptacja i rzetelna informacja;
- warunkiem dobrej współpracy jest aktywność i systematyczność.
Na zakończenie przytoczę cytat z książki A. Faber i E. Mazlish "Jak mówić, żeby dzieci się uczyły w domu i w szkole", (której dołączam recenzję), w której problem współpracy szkoły i rodziców nie jest pominięty: "Rodzice i nauczyciele muszą połączyć siły i nawiązać partnerską współpracę. Obie strony muszą dostrzegać różnicę między słowami, które demoralizują a tymi, które dodają odwagi; między słowami prowokującymi konfrontację a tymi, które zachęcają do współpracy; między słowami uniemożliwiającymi dziecku myślenie i koncentrację a tymi, które pobudzają naturalne pragnienie uczenia się."
Arleta Gorzelana
LITERATURA:
- M. Łobocki, "Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania", Nasza Księgarnia, Warszawa 1985
- M. Łobocki, "Poradnik wychowawcy klasy. Wychowanie", WSiP, Warszawa 1985
- H. Smarzyński, "Szkoła jako środowisko wychowawcze", PWN, Warszawa 1997
- M. Borzecka i R. Mreńca, "Z rodzicami w szkole"
- A. Faber i E. Mazlish "Jak mówić, żeby dzieci się uczyły w domu i w szkole", "Media Rodzina", Poznań 1998
|
Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:
X
Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.
www.szkolnictwo.pl
e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie
Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").
|
|
|
