Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Co może rodzina, a czego nie może szkoła

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 2256 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Elżbieta Piechowska
katechetka
PSP 1 Starogard Gdański

CO MOŻE RODZINA, A CZEGO NIE MOŻE SZKOŁA
REFERAT

Szkoła, obok rodziny, jest jedną z podstawowych komórek wychowawczych. W obecnej dobie wszyscy dostrzegają narastające problemy w wychowaniu dzieci i młodzieży. Dla lepszego rozwiązywania problemów wychowawczych obie „instytucje” (rodzina jak i szkoła) muszą bardzo silnie z sobą współpracować, aby tak ukształtować dorastające dzieci i młodzież, by w przyszłym życiu umiały poradzić sobie z czekającymi ich problemami i zagrożeniami. Konieczna jest więc współpraca rodziny z pracownikami szkoły, co pozwoli szybko dostrzec narastające problemy wychowawcze, a powstałe już eliminować.
Prawie każdy wychowawca (i nie tylko, nauczyciele nie mający wychowawstwa m. in. katecheci również), każdego roku opracowują plany współpracy z rodzicami, który ma na celu jak najczęstsze spotkania rodziców z nauczycielem. Celem tych spotkań to bezpośrednie przekazywanie rodzicom dostrzeżonych problemów u uczniów, ich zachowania i wyników nauczania, a w efekcie końcowym nauczyciel ma służyć rodzicom pomocą w wychowywaniu dzieci.
Sama szkoła nie jest w stanie wychowywać, gdyż dziecko przebywa w szkole zaledwie kilka godzin, a resztę czasu spędza z rodziną. Dla wielu rodzin wychowywanie potomstwa dorasta do poważnego problemu. Wielu problemom rodzice nie umieją zaradzić i przeciwstawić się im. Dlatego konieczne jest, aby rodzic i n-l wspólnie umieli się wspomagać i wspierać w rozwiązywaniu różnych trudności związanych z wychowaniem.
Jeżeli natomiast rodzina obarczy organ szkoły, jako odpowiedzialny za wychowanie ich dziecka, nigdy nie będzie to dobre wychowanie. Dziecko czerpie wzorce i postawy głównie z rodzinnego domu i postępowania rodziców.
We współczesnej rodzinie dziecko przeżywa największą przygodę swego życia – tworzenie siebie z całym bogactwem uczuć, wrażliwość na piękno i krzywdę, umiejętność współżycia i współpracy z innymi. Systemy etyczne wyróżniają najważniejsze wartości w życiu człowieka, do których należą: dobro, piękno i prawda. To w domu rodzinnym w sposób naturalny, niejako automatycznie dokonuje się przekazanie tych wartości potomstwu, które je pomnaża na miarę swych możliwości. To rodzina opiera się całkowicie na miłości i w miłości wzrasta.
Gorzej dzieje się, gdy dziecko nie otrzyma takich wzorców od rodziców, rodziców w rodzinie zabraknie ciepła i miłości. Wówczas dziecko wyniesie w swoje dorosłe życie lęk, bezradność, nałogi itp. Nie są temu winne bezpośrednio same dzieci, ale dorośli, którzy taki przykład dziecku przekazali. W podobnych sytuacjach do nauczycieli należy poniekąd obowiązek, aby uwrażliwić dziecko na takie wartości jak: dobro, piękno, miłość i starać się tak je ukształtować, aby umiało tymi wartościami kierować się w swym późniejszym życiu.
Rodzina stanowiąca naturalne środowisko wychowawcze oddziałuje na człowieka przez całe życie. Jednak najsilniej widzimy jej wpływ we wczesnym dzieciństwie. Powodzenie lub niepowodzenia w społecznym i psychicznym kształtowaniu dziecka w takim samym stopniu zależą od czynników biologicznych jak i funkcjonowania rodziny. Niektórzy uważają nawet, że wpływ rodziny jest większy. Nie bez powodu mówi się, że pierwsze lata dziecka są najważniejsze, że kształtują się wówczas wartości, postawy, stosunek do siebie i innych ludzi, to wszystko, co będzie stanowiło swoisty fundament dla podejmowanych w życiu decyzji, wyborów – dla losów człowieka.
Niezwykłe znaczenie tych pierwszych lat życia wiąże się między innymi z faktem stałego i ciągłego charakteru oddziaływań rodziny na dziecko, poprzez naturalne codzienne sytuacje.
Jednym z podstawowych sposobów uczenia się dziecka w środowisku rodzinnym jest naśladowanie innych. W psychologii rozwojowej przyjmuje się, że naśladowanie jest wynikiem naturalnej tendencji dziecka do przejawiania postaw oraz powtarzania działań i reakcji emocjonalnych osób znajdujących się w bezpośrednim jego otoczeniu. Takiej naturalnej tendencji towarzyszy uczenie się poprzez obserwację, która pobudza do spontanicznego naśladowania zachowań innych. Naśladując systematycznie zachowania rodziców (lub innych dorosłych) dziecko przyswaja sobie wzory postępowania. Działania wychowawcze rodziny obejmują wiele różnorodnych funkcji, najistotniejsze z punktu widzenia prawidłowego procesu socjalizacji to:
1. Rodzina zaspokaja podstawowe biologiczne i psychologiczne potrzeby dziecka. Kształtuje zarazem nowe potrzeby poznawcze, emocjonalne i społeczne.
2. Rodzina przekazuje dzieciom określony system wartości i norm społecznych – proces ten nazywa się socjalizacją.
3. Rodzice i inni członkowie rodziny stanowią dla dziecka model osobowy i kształtują wzory zachowań w konkretnych sytuacjach życia codziennego.
Zasady moralne grupy kulturowej, do której należy dziecko, powinny zostać przez nie przyswojone pomiędzy trzecim a szóstym rokiem życia. W tym czasie dziecko uczy się jak ma się zachowywać poprzez system napominania za zachowania naganne i nagradzania za zachowania właściwe. We wszystkich przypadkach dziecko musi mieć całkowitą jasność, że to nie ono jest złe, lecz jego zachowanie. Rozróżnienie to pozwala dziecku na uświadomienie sobie własnych intencji, co z kolei umożliwia mu ich analizę, zanim zdecyduje się na określone zachowanie.
W rozwoju dziecka można wyróżnić kilka etapów uczenia się przez nie zasad i norm. W pierwszych latach życia, dziecko kontaktuje się głównie z rodzicami i wierzy, że są wszechmocni i nieomylni. Czując respekt przed rodzicami dziecko jest przekonane o nienaruszalności reguł postępowania określonych przez rodziców. Świadomość tego co dobre i złe kształtuje się na podstawie respektowania poleceń rodziców. Dziecko jest przekonane, iż wszyscy mają taki sam pogląd jak ono samo. Około 7 roku życia, dziecko zaczyna sobie uświadamiać normy. W tym okresie dzieci zaczynają oceniać czyny według ich zgodności z normami postępowania wymaganymi przez otoczenie społeczne. Dominuje jednak nadal przekonanie o nienaruszalności norm, co powoduje, że wprowadzenie do nich jakichkolwiek zmian traktowane jest jako wykroczenie. Dopiero z początkiem okresu dorastania, gdy dziecko poszerza swój krąg kontaktów z rówieśnikami, przestaje traktować normy dotąd znane jako niezmienne. Zanika egocentryzm i dziecko zaczyna rozumieć różnorodność norm i zasad postępowania. Uświadamia sobie, że norma nie jest narzuconym z zewnątrz przepisem postępowania, lecz rezultatem współdziałania między ludźmi i wzajemnych uzgodnień, które doprowadzić mogą do zmiany reguł postępowania. Na tym etapie kształtują się świadome relacje z otoczeniem i zostają określone możliwości adaptacyjne.
Istnieje wiele czynników kształtujących i zaburzających socjalizację dziecka i jego rozwój moralny. Poniżej wymieniono niektóre z nich:
o opóźniony rozwój intelektualny dziecka na skutek tzw. zaniedbania środowiskowego: dziecku trudno zrozumieć pojęcia moralne i dostrzegać sytuacje, w których należy je zastosować,
o rodzaj uczenia się: dzieci spotykają się częściej z zakazami informującymi jedynie czego nie wolno im robić, rzadko natomiast dostają informację o tym co i jak należy robić. Dzieci wiedzą więc co oznacza być złym, a nie wiedzą jaka jest droga do dobra.
o różnorodność norm moralnych: dzieci tracą orientację, gdy dowiadują się, że nie wszyscy akceptują jakiś nakaz moralny. Brak konsekwencji pomiędzy tym, co dzieciom mówią, a co robią rodzice i nauczyciele wywołuje dalszy chaos w rozumieniu dzieci dotyczący tego co „dobre” i co „złe”.
o zróżnicowanie sytuacji: uwarunkowania sytuacyjne zmieniające subtelnie wartość norm są trudne do zrozumienia: jeżeli dziecko wie, że trzeba dzielić się zabawkami, słodyczami itp. z innymi dziećmi, trudno mu zrozumieć dlaczego udostępnienie zadania domowego jest uważane za oszukiwanie.
Rodzina, która nie spełnia swoich funkcji wychowawczych jest nazywana rodziną dysfunkcyjną. Życie w takiej rodzinie sprzyja przyjmowaniu przez dzieci patologicznych wzorów przystosowania, wypracowaniu swoich wzorów reagowania na różne sytuacje. Można je sprowadzić do trzech form.
1. Dążeniu ku obiektowi emocji – to prosta reakcja oparta na braniu tego czego się pragnie. W skrajnym przypadku kształtuje się u dziecka postawa roszczeniowa oparta na założeniu, że „wszystko mu się należy”. Pewną odmianą takiego zachowania jest pojawienie się mechanizmu skupiania na sobie uwagi. Dziecko „bierze” w ten sposób czas i uwagę osób na których mu zależy. U dorosłego może to zachowanie przetrwać jako ciągłe negowanie opinii innych, wyróżnianie się ubiorem, wyglądem, czy też inne zachowania skupiające uwagę otoczenia.
2. Agresja – atak na obiekt emocji.
Dzieci uczą się, że najprostszą formą radzenia sobie z przeszkodami na drodze do celu jest atak. Takie podejście może być pozytywne (kształtuje postawę aktywną wobec problemów), pod warunkiem, że nie stanie się dominującą formą zachowania w różnych sytuacjach. Wówczas dzieci ujawniają bezmyślną, niekontrolowaną agresję skierowaną na osoby lub przedmioty stanowiące przeszkodę w realizacji ich potrzeb. U osób dorosłych rozpoznaje się taki utrwalony mechanizm w postaci generalizowanej utrwalonej wrogości, podejrzliwości i nieufności. W środowiskach przestępczych mechanizm ten wyraża się w świadomości istnienia zasad i norm stojących na drodze do realizacji potrzeb przy odmowie podporządkowania się im.
Jeżeli bezpośredni atak na przeszkodę nie powiódł się lub jest niemożliwy, dziecko często zwraca swoją agresję przeciwko jakiejś niewinnej osobie lub rzeczy, próbując rozładować napięcie powstałe po niepowodzeniu. Mechanizm przeniesienia agresji prowadzi do sytuacji, w której wszystko może symbolizować znienawidzoną przeszkodę (np. zwierzęta lub ludzie, którzy pełnią rolę „kozłów ofiarnych”).
3. Wycofanie – rezygnacja z obiektu emocji.
Jeżeli dążenia dziecka będą blokowane pojawianiem się przeszkód niemożliwych do pokonania, może ono zacząć reagować ucieczką. Będzie starało się ukrywać, unikać ryzyka dalszych przykrości, wstydu, frustracji.
Rodzinne błędne koło
Często zauważa się mechanizm błędnego koła, który sprzyja powstawaniu i nasilaniu się tendencji do zachowań patologicznych.
Jest on szczególnie wyraźny w rodzinach uznawanych powszechnie za „normalne”, a więc pełne, bez cech jawnych zaniedbań wychowawczo-opiekuńczych czy patologii. W rodzinach takich niezaradność wychowawcza może być wynikiem braku umiejętności efektywnego komunikowania się z dzieckiem lub też braku czasu (rodziny pracoholików) na bezpośrednie kontakty. Często towarzyszą temu negatywne relacje między rodzicami, atmosfera napięcia, nieporozumień, wzajemnej niechęci.
Z badań wynika, że aż 45 % nieletnich sprawców przestępstw wychowywało się w rodzinach „przeciętnych”, w których nie stwierdzono występowania patologii.
Błędne koło w stosunkach rodzice-dzieci to sytuacja, w której dziecko czuje się odrzucone przez swoich rodziców, co wyraża się w braku zainteresowania, zaniedbaniach, przemocy itp. Dziecko, które czuje się bezsilne w takiej sytuacji poszukuje najprostszych rozwiązań, w celu zwrócenia uwagi rodziców – poprzez różnego rodzaju przewinienia. Ci z kolei najczęściej reagują nasileniem represji (kar) lub konsekwentnym brakiem zainteresowania. Prowadzi to do nasilenia wzajemnego odrzucenia i otwartej wrogości
W typowej sytuacji błędnego koła dzieci początkowo mogą przejawiać zachowania mające na celu przyciągnięcie uwagi rodziców, zmuszenie ich do zainteresowania np. poprzez drobne przewinienia.
Większość dzieci uczy się, że ludzie zwracają na nie więcej uwagi, gdy są niegrzeczne niż wtedy gdy są grzeczne. Dlatego też wybierają takie zachowanie które uwagę przyciągnie. Chociaż zostaną ukarane, przyjemność, jaką znajdują w tym, że są w centrum zainteresowania, znacznie przewyższa chwilową przykrość spowodowaną karą.
Drobne przewinienia są typowe dla większości dzieci i cechuje je podobny mechanizm motywacyjny. Jednak u dzieci z rodzin z dysfunkcjyjnych zachowania te bywają bardzo nasilone, przy jednoczesnym braku pozytywnych oddziaływań ze strony rodziców. Prowadzi to często do sytuacji, w których popełnione wykroczenia sprawiają dzieciom satysfakcję, a ta motywuje do powtarzania. Ponieważ jednak zachowania takie obniżają wartość własnej osoby, muszą mieć coraz silniejsze dawki wrażeń, by utrzymać stały poziom satysfakcji.
Im rodzina bardziej odbiega od normy tym prawdopodobieństwo wystąpienia zjawisk patologicznych (u niektórych jej członków) jest większe. Prawdopodobieństwo nieprzystosowania społecznego wzrasta w miarę przynależności dziecka do coraz niższych warstw społeczeństwa: wśród czynników ryzyka można wymienić: rozbicie rodziny (faktyczne a niekoniecznie formalne), niski status materialny, złe warunki mieszkaniowe. Najczęściej wiążą się z tym:
o niewystarczające zaspokajanie potrzeb biologicznych
o niezaradność wychowawcza
o nasilone zjawiska patologii (alkoholizm, narkomania, przestępczość, prostytucja)
o niewystarczające zaspokajanie potrzeb psychicznych (bezpieczeństwa, akceptacji itp.)
Dzieci żyjące w rodzinach dysfunkcyjnych stanowią tzw. grupę podwyższonego ryzyka. Oznacza to większe prawdopodobieństwo wystąpienia trudności wychowawczych, niedostosowania społecznego oraz naruszania norm prawnych.
Analiza oddziaływań sprzyjających zachowaniom patologicznym musi uwzględniać również oddziaływania szkoły, grupy rówieśniczej i środków masowego przekazu. Chociaż ich działanie na dziecko ma charakter wtórny nakłada się na nieprawidłowe funkcjonowanie rodziny.
Szczególną opieką i troską otaczane są dzieci przez szkołę z tych rodzin, które nie wypełniają w pełni swych obowiązków. Opieka ta polega na nawiązaniu prawidłowego kontaktu z dzieckiem żyjącym w rodzinie dysfunkcyjnej wymaga od wychowawcy (w szkole, w świetlicy socjoterapeutycznej czy na koloniach) szczególnych umiejętności. Doceniana jest metoda study case , która zawiera kilka ważnych założeń.
Indywidualizacja. Polega na podejściu do każdego dziecka jak do zjawiska niepowtarzalnego, nieszablonowego, które wymaga uważnego szerokiego spojrzenia, uwzględniającego równocześnie całość i drobne szczegóły. Postawa indywidualizacji broni przed rutyną, zapobiega automatycznemu przeniesieniu minionych doświadczeń na nowe sytuacje. Jest wyrazem zainteresowania i szacunku dla człowieka, przeciwieństwem formalizmu i zobojętnienia.
Zasada „nie gorszyć się”. Nie oburzać się, nie pozwalać sobie na pochopne wnioski, uprzedzenia, dyskryminację – nawet wtedy, gdy fakty godzą w utrwalone wartości i zasady. Wyrazy potępienia, zgorszenia, oburzenia nie pomagają w efektywnym radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami. Nie posiadają bowiem siły terapeutycznej. Niekiedy niszczą wiarę sprawcy w samą możliwość wyprostowania się, poprawy. Warto więc zmienić myślenie w kategoriach – co się stało, na zrozumienie – dlaczego tak się stało? Czy w innych warunkach stałoby się tak samo, czy dane zachowanie nie jest sygnałem cierpienia, lęku, mimo że budzi u innych oburzenie i protest.
Samostanowienie. Założenie to stanowi istotę postępowania mającego przyjść z pomocą innemu człowiekowi. Chodzi więc o poszerzanie granic wolności człowieka z równoczesnym pogłębieniem poczucia odpowiedzialności za siebie i za swoje otoczenie. Dopóki człowiek sam nie dojdzie do stadium decyzji, wyboru wzięcia na siebie odpowiedzialności za skutki swego postępowania – nie przyniosą oczekiwanego rezultatu obiektywne rady, nakazy, zakazy i wskazówki. Nie tylko nie pomogą, ale mogą przyczynić się do pogorszenia sytuacji.
Ze względu na narastanie zjawisk patologicznych najlepszym sposobem chroniącym dziecko przed negatywnymi doświadczeniami jest profilaktyka. Nauczyciel powinien posiadać wiedzę o zjawiskach patologicznych, sposobach rozpoznawania sytuacji zagrażających i przeciwstawiania się im (szczególnie w przypadkach przemocy czy nadużyć seksualnych). Wówczas dopiero może taką wiedzę wykorzystywać w swojej pracy i propagować wśród dzieci.

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie