Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Ukształtowanie stawów kolanowych i skokowych klas I-III

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 2742 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Celem pracy było zbadanie ukształtowania stawów kolanowych i skokowych u dzieci klas I-III. . Dalszym zadaniem było poszukiwanie zależności pomiędzy ciężarem ciała, a badanymi nieprawidłowościami w obrębie stawów kolanowych i skokowych.
Badania przeprowadzono w styczniu 2003 roku w Publicznej Szkole Podstawowej Nr 1 w Starogardzie Gdańskim. Przebadano łącznie 35 dzieci, w tym 25 dziewczynek i 10 chłopców w wieku 8-10 lat.

Opracował
Mariusz Treder

1. Wstęp

1.1. Budowa oraz funkcja kończyny dolnej

     Trzonem postawy ciała jest kręgosłup. Opiera się on na miednicy, która łączy go z podłożem za pośrednictwem kończyn dolnych. Kończyna dolna zbudowana jest z układu kostnego, w którego skład wchodzi podstawa kończyny oraz jej część wolna.
     Podstawę kończyny stanowi obręcz kończyny dolnej, która ma ścisłą łączność z tułowiem, albowiem kończyna dolna nie tylko dźwiga ciężar ciała, ale również jest narządem lokomocyjnym, powodującym przemieszczenia całego ciała.
     Elementy kostne części wolnej kończyn, prócz dużej ruchomości, cechuje również to, że są znacznie grubsze i masywniejsze aniżeli odpowiedniki kończyny górnej.
     Część wolną kończyny dzielimy na trzy główne odcinki: bliższy – kość udowa, środkowy – kości podudzia oraz dalszy – stopa. Kość udowa jest najdłuższą i najmocniejszą kością szkieletu. Jak każda kość długa, składa się z trzonu i dwóch końców, tworzących części kostne dla stawu biodrowego i kolanowego. W budowie kości podudzia występuje kość piszczelowa leżąca po stronie przyśrodkowej oraz strzałkowa układająca się po stronie zewnętrznej. Między kośćmi podudzia, które są połączone nasadami, zachowana jest minimalna ruchomość. Stopa stanowi zarówno narząd podporowy, jak i narząd ruchu. Wyróżniamy w niej, podobnie jak w ręce, trzy odcinki: stęp, śródstopie oraz palce stopy. W skład stępu wchodzi 7 kości stępu ułożonych w 3 szeregi. Szereg bliższy obejmuje kość skokową i kość piętową; położenie środkowe zajmuje kość łódkowata, a w szeregu dolnym układają się: kość klinowata przyśrodkowa, kość klinowata pośrednia, kość klinowata boczna i kość sześcienna. W skład śródstopia wchodzi 5 kości śródstopia, a palce stopy zbudowane są z paliczków, przy czym palec pierwszy jest dwupaliczkowy, a pozostałe trójpaliczkowe (2).
     Wśród połączeń kończyny dolnej wyróżniamy połączenia obręczy i połączenia kończyny dolnej wolnej.
     Staw biodrowy łączy kość miedniczną z kością udową. Główka stawowa utworzona jest przez głowę kości udowej, panewka – przez kość miedniczną, którą pogłębia wysoki obrębek stawowy. Kończyna dolna jako narząd podpory i ruchu wymaga szczególnie silnego aparatu więzadłowego, dlatego staw wzmacniają 4 silne więzadła. Ponieważ jest to staw kulisty, panewkowy, ruchy odbywają się wokół nieskończonej liczby osi.
     Staw kolanowy łączy kość udową z piszczelową. Główkę stawową stanowią kłykcie kości udowej, panewkę – górne powierzchnie kłykci piszczeli. Powierzchnię stawową piszczeli pogłębiają łąkotki boczne i przyśrodkowe. Staw wzmacniają liczne więzadła. Ruchy w stawie kolanowym to głównie zgięcie i prostowanie, a także ruchy obrotowe, niemożliwe przy stawie maksymalnie wyprostowanym i maksymalnie zgiętym.
     W skład stopy wchodzą następujące połączenia stawowe:
  1. staw skokowo-goleniowy, łączący kości goleni ze stępem,
  2. staw skokowo-piętowo-łódkowy, łączący kość skokową z kością piętową i łódkowatą, oraz stawy między pozostałymi kośćmi stępu:
  3. stawy między kośćmi stępu i kośćmi śródstopia,
  4. stawy między kośćmi śródstopia, wreszcie
  5. stawy palców: śródstopno-paliczkowe i międzypaliczkowe stopy.
     Spośród stawów stępu i śródstopia dwa mają wybitną ruchomość. Jednym jest staw skokowo-goleniowy, jest on także zwany stawem skokowym górnym. W stawie tym odbywają się ruchy zawiasowe unoszenia i opuszczania stopy. W drugim stawie, często zwanym stawem skokowym dolnym albo skokowo-piętowo-łódkowym, stopa wykonuje w stosunku do kości skokowej ruch odwracania, czyli unoszenia brzegu przyśrodkowego stopy i nawracania, czyli unoszenia brzegu bocznego. Ruchomość pozostałych stawów jest bardzo mała, tylko paliczki mają znowu większy zakres ruchów (1).
     W obrębie mięśni uda występują 3 grupy mięśni, które otaczają udo od strony przedniej, tylnej i przyśrodkowej; w ich zasięgu znajdują się 2 stawy – biodrowy i kolanowy. Przednia grupa tych mięśni (czworogłowy uda, krawiecki) oddziaływuje zginająco na staw biodrowy, a prostująco na staw kolanowy; mięśnie tylnej grupy (dwugłowy uda, półścięgnisty, półbłotniasty) – odwrotnie. Mięśnie grupy przedniej i tylnej odpowiadają za prawidłowe ukształtowanie kolan. Mięśnie grupy przyśrodkowej oddziaływują przywodząco na staw biodrowy. Wśród tych trzech grup znajdują się mięśnie (najdłuższy uda, smukły, półścięgnisty, półbłoniasty, dwugłowy uda), które przy zgiętym stawie kolanowym skręcają podudzie do wewnątrz i na zewnątrz.
     Trzy zespoły mięśni podudzia oddziaływują głównie na stawy stopy. Są one związane ze stawami stępu oraz ze stawami palców. Są to mięśnie zginacze: brzuchaty łydki, płaszczkowaty, podeszwowy długi i piszczelowy tylny; mięśnie prostowniki: piszczelowy przedni, prostownik długi palców, prostownik długi palucha; oraz mięśnie strzałkowe: długi i krótki. Mięśnie podudzia są również odpowiedzialne za wysklepienie stopy: z mięśni długich – piszczelowy tylny, strzałkowy długi, piszczelowy przedni; z mięśni krótkich – wszystkie mięśnie podeszwowej strony stopy.
     W skład umięśnienia stopy wchodzą mięśnie grzbietu stopy i mięśnie podeszwowe. Są to mięśnie krótkie, które wpływają na utrzymanie podłużnego i poprzecznego wysklepienia stopy oraz na ruchy palców stopy. Palce stopy posiadają zdolność wykonywania ruchów zginania (zginacz krótki palców, zginacz krótki palucha, odwodziciel palucha) i prostowania (prostownik krótki palców, prostownik krótki palucha) w stawach śródstopno-paliczkowych. Ruchy boczne w tych stawach mają stosunkowo mały zakres (2).
     Budowa stopy musi być dostatecznie silna, ponieważ dźwiga i przenosi ciężar ciała, a jednocześnie nie może być sztywna, gdyż w czasie chodu amortyzuje wstrząsy. Dlatego kościec stopy prawidłowej jest ukształtowany w postaci sklepienia o krzywiźnie podłużnej i poprzecznej. Dzięki tej specyficznej budowie kośćca, stopa wykazuje dużą odporność i sprężystość.
     Sklepienie podłużne ma pięć łuków. Pierwsze trzy łuki, tzw. przyśrodkowe, biegną przez trzy kości śródstopia, kości klinowate i kość łódkowatą do kości skokowej, dwa pozostałe łuki, tzw. boczne, przechodzą przez IV i V kość śródstopia, kość sześcienną do kości piętowej. Sklepienie poprzeczne ma trzy łuki: tylny, utworzony przez kość łódkowatą, sześcienną i trzy kości klinowe, środkowy, utworzony przez podstawy pięciu kości śródstopia i przedni, utworzony z głów pięciu kości śródstopia. Odpowiednikiem tej struktury jest architektura istoty gąbczastej w postaci beleczek kostnych tworzących układy nośne.
     Czynnikiem wiążącym układ kostny jest układ wiązadłowo-torebkowy, tzw. stabilizatory bierne stopy. Podłużne wysklepienie stopy wzmacniają przede wszystkim rozścięgno podeszwowe, więzadło podeszwowe długie, piętowo-sześcienne podeszwowe i piętowo-łódkowe podeszwowe. Łuki poprzeczne są wzmocnione przez poprzecznie przebiegające więzadła śródstopne podeszwowe, główne więzadła głębokie śródstopia, łączące głowy wszystkich kości śródstopia.
     Stabilizatory czynne stopy to jej układ mięśniowy. Jak nazwa wskazuje, działanie tych mięśni polega nie tylko na wykonywaniu odpowiednich ruchów czynnych, lecz na stabilizacji stopy podczas obciążenia i chodu. Ich zadaniem jest napinanie łuków. Należą do nich zarówno mięśnie krótkie stopy, jak i mięśnie długie, posiadające swe przyczepy na kościach podudzia. Stabilizatorami czynnymi sklepienia podłużnego są głównie mięśnie: strzałkowy długi, strzałkowy krótki, przywodziciel palca piątego, piszczelowy tylni, zginacz długi palucha i przywodziciel palucha. Stabilizatorami czynnymi sklepienia poprzecznego są mięśnie: międzykostne, glistowate, przywodziciel palucha (część poprzeczna), strzałkowy długi i piszczelowy tylni (5,7).
     Rola mięśni i więzadeł w utrzymaniu prawidłowego kształtu stóp jest bardzo duża, ale ich działanie zależy bezpośrednio od rusztowania kostnego. W przypadku nieprawidłowego kośćca stopy nawet najlepiej wykształcone mięśnie nie znajdują właściwych warunków do pracy i szybko się męczą.
     W 24 miesiącu życia dziecko powinno mieć: prawidłowo wykształcone łuki podłużne stóp, piętę ustawioną w pozycji centralnej (gdy patrzy się na nią od tyłu). Po 10 roku życia wykształca się obwodowa część łuku, w wyniku czego ciężar ciała rozkładany jest proporcjonalnie na całą stopę. Po 16 roku u chłopców i 14 roku u dziewcząt wszystkie nasady są już zrośnięte i stopy można uważać za dojrzałe (5).
     Głównym zadaniem kończyn dolnych jest dźwiganie ciężaru ciała tułowia. Zadanie to, czyli wytworzenie kolumn podporowych dla tułowia, wyraźnie zaznacza się w budowie kończyn dolnych, a szczególnie w budowie ich stawów. Ponadto, kończyny dolne przenoszą nasze ciało z miejsca na miejsce, wykonują więc ruchy związane z chodzeniem i bieganiem oraz amortyzują wstrząsy. Kończyny dolne człowieka są słabiej dostosowane do wykonywania ruchów, niż do spełniania czynności podporowej (11).

1.2. Zniekształcenia statyczne w obrębie kończyn dolnych

     W obrębie kończyny dolnej może powstać szereg zaburzeń powodujących różnego rodzaju zniekształcenia. Wady te różnią się pod względem okresu występowania, charakteru zmian zniekształcających, etiologii, stopnia zaawansowania zmian itd. (7). Wyróżnia się dwie grupy zniekształceń wrodzone i nabyte.
     Do wrodzonych zniekształceń stóp należy stopa końska i końsko-szpotawa. Zniekształcenia te dotyczą zarówno stawów skokowych (górnego i dolnego), jak i innych stawów stopy. Inne wady wrodzone to stopa płaska, wydrążona i stopa piętowa (5,7,8).
     Drugą grupę zniekształceń w obrębie stóp stanowią zniekształcenia nabyte. Przyczyną nabytych schorzeń stóp człowieka są przeważnie skłonności osobnicze, jak np. osłabienie układu mięśniowo-więzadłowego, nadmierna waga ciała lub dźwiganie ciężarów oraz między innymi noszenie nieprawidłowego obuwia (5). Zniekształcenia statyczne powstają szczególnie łatwo wtedy, kiedy wzmożone obciążenie fizyczne działa na rozwijający się ustrój lub kiedy fizjologiczna wytrzymałość ustroju ulegnie obniżeniu w przypadku rozmaitych chorób.
     Najczęstszym zniekształceniem statycznym jest płaskostopie. Przebieg zmian patologicznych przedstawia się następująco: przeciążenie stopy i jednoczesne osłabienie mięśni odpowiedzialnych za jej wysklepienie powoduje przerzucenie funkcji wysklepienia na układ więzadłowo-torebkowy i doprowadza do obniżenia odpowiednich łuków (7). Stopa płaska statyczna charakteryzuje się więc obniżonym sklepieniem. Dotyczyć to może sklepienia podłużnego lub poprzecznego, albo obu jednocześnie. W pierwszym przypadku obserwuje się obniżenie wewnętrznego brzegu stopy, a w drugim zauważa się płaskie przyleganie przodostopia do podłoża, połączone często z koślawością palucha. Spłaszczeniu łuków przedłużnych może towarzyszyć koślawe ustawienie kości piętowej, charakteryzujące się zwróceniem jej na zewnątrz czyli ustawieniem stępu w nawróceniu.
     Inne zniekształcenia statyczne w obrębie stóp mogą dotyczyć palców, są to najczęściej: paluchy koślawe, palce młoteczkowate, paluch sztywny i paluch zgięty.
     Nieleczone płaskostopie oraz wymienione wyżej zniekształcenia powodują bolesność i prowadzą często do coraz to większych dolegliwości stóp oraz zaburzeń ich funkcji.
     Głównymi wadami kolan są kolana koślawe, kolana szpotawe i nogi pałąkowate. Trzeba pamiętać, że u noworodków prawidłowością rozwojową jest ustawienie szpotawe kolan, które utrzymuje się w ciągu 1 roku życia dziecka. W 2 roku szpotawość znika i stopniowo przechodzi w fizjologiczną koślawość, charakterystyczną u dziecka do wieku 6-8 lat (6,7).
     Linia łącząca środek stawu biodrowego i środek odległości między obu kostkami goleni – linia nośna kończyny dolnej - biegnie w warunkach prawidłowych przez środek stawu kolanowego i przenosi ciężar tułowia na stopę. Jeżeli staw kolanowy przesuwa się bocznie od tej linii, mamy kolana szpotawe (wygięcie na zewnątrz), w przeciwnym przypadku kolana koślawe (wygięcie do wewnątrz) (1).
     Najczęstszą przyczyną szpotawości kolan jest krzywica oraz nadwaga ciała przy słabym układzie mięśniowym, więzadłowym i kostnym. Kolana szpotawe stanowią deformację całej kończyny dolnej, podczas gdy nogi pałąkowate dotyczą jedynie podudzi (4).
     Główną przyczyną koślawości jest najczęściej przeciążenie kończyn dolnych – koślawość statyczna. Kolano koślawe może także być zjawiskiem wtórnym np. przy stopie płasko – koślawej, ale też nierzadko stopa płasko - koślawa powstaje w konsekwencji koślawego ustawienia stawu kolanowego. Koślawe ustawienie stopy znajduje swoje odbicie w nieprawidłowym rozłożeniu sił nacisku i pociągania w obrębie stawu kolanowego sprzyjające jego koślawości. I odwrotnie stała pozycja rozkroczna, jaka ma miejsce w koślawości kolan, przeciąża łuk dynamiczny stopy powodując jej spłaszczenie. W wyniku koślawości staw kolanowy traci swą zwartość, istnieje nawet predyspozycja do zwichnięcia rzepki. W bardziej zaawansowanych przypadkach chód jest niepewny, kołyszący i koszący, dziecko ma skłonność do krzyżowania i odwodzenia kolan. Jeżeli wada jest jednostronna lub silniej wyrażona po jednej stronie, może wytworzyć się skolioza w odcinku lędźwiowym w wyniku czynnościowego skrócenia jednej kończyny (7).

2. Założenia i cel pracy

     Budowa kończyny dolnej uwarunkowana jest swoją funkcją: podporową, nośną oraz amortyzacyjną. Stopa i kolano oraz cała kończyna dolna aby dobrze spełniać swoją rolę, muszą mieć odpowiednią do tego odporność i sprężystość. Stopa uzyskuje je przez specjalną konstrukcję kośćca, wzmocnioną aparatem więzadłowo – torebkowym i mięśniami mającymi zapewnić jej prawidłowe wysklepienie. Staw kolanowy posiada silne zabezpieczenie wiązadłowe, poza tym ochraniają go liczne ścięgna. Jednakże głównie budowa kończyny dolnej dostosowana jest do lokomocji. Dlatego też długotrwała praca statyczna, zwłaszcza w warunkach przeciążenia, jest czynnikiem wpływającym wybitnie szkodliwie na kształtowanie i wydolność tego narządu. W pozycji stojącej nie działają naprzemiennie zespoły mięśni nóg, dochodzi więc szybko do zastoju w odpływie krwi żylnej. Pojawia się wtedy zmęczenie stóp, a nawet obrzęki wokół kostek i na grzbietach stóp. Ponadto ulegają przeciążeniu połączenia stawowo – więzadłowe stóp. Podczas dłuższego nieruchomego stania strefa zmęczenia rozszerza się, obejmując poza stopami również stawy kolanowe i okolicę krzyżową. Wskutek tych wszystkich przemian oraz przez niehigieniczny tryb życia, ubierania się, przez niewłaściwą organizację swej pracy i wypoczynku, narząd ruchu człowieka ponosi znaczne straty. Dochodzi wtedy do zniekształceń statycznych w obrębie kończyn dolnych.
     W wieku szkolnym, z punktu widzenia profilaktyki wad kończyn dolnych, występują dwa okresy krytyczne. U 7-latków niekorzystne zmiany w postawie ciała związane są ze zmianą trybu życia dzieci. Istota tej zmiany tkwi w przejściu ze swobodnego reżimu ruchu – wysiłku i odpoczynku w narzucony, kilkugodzinny system przebywania w pozycji siedzącej, często w niewłaściwych warunkach. Drugi okres krytyczny związany jest ze skokiem pokwitaniowym (dziewczęta 11-13 lat, chłopcy 13-14 lat). W okresie tym występuje intensywny przyrost długości kończyn dolnych, nieco mniejszy tułowia, zmiany proporcji ciała oraz dotychczasowego układu środków ciężkości poszczególnych części ciała.
     Każde zniekształcenie nóg jest nie tylko dowodem ich osłabienia, lecz zapowiada również dalsze pogarszanie nieprawidłowości. Dlatego też, jeżeli istnieją u dzieci klas I-III nieprawidłowości w budowie kończyn dolnych, występuje duże prawdopodobieństwo nasilenia się tych wad w przyszłości. Mogą doprowadzić one w konsekwencji do powstania takich zniekształceń jak np. stopa płasko-koślawa czy koślawe kolana.
     Stwierdzone przez wielu autorów (4,7,8) częste występowanie u dzieci szkolnych wad statycznych kończyn dolnych, a szczególnie płaskostopie połączone z koślawością stępu oraz nieprawidłowe ustawienie kolan zmusza do zastosowania odpowiednich środków zaradczych. Dużą rolę może między innymi spełnić nauczyciel wychowania fizycznego zarówno w swej pracy lekcyjnej, jak i pozalekcyjnej – z zespołem gimnastyki korekcyjnej.
     Powyższe spostrzeżenia sprowokowały mnie do badawczego prześledzenia wybranych elementów budowy kończyn dolnych u dzieci klas I-III, u których w późniejszym okresie życia spodziewać się można występowania zniekształceń statycznych.
     Celem pracy było zbadanie ukształtowania stawów kolanowych i skokowych u dzieci w wieku 8-10 lat z klas I-III oraz poszukiwanie zależności pomiędzy budową ciała a ukształtowaniem tych stawów kończyn dolnych.

3. Materiał i metody badań

     Badania przeprowadzono w styczniu 2003 roku w godzinach przedpołudniowych.
     Badaniem objęto 35 dzieci, w tym 25 dziewczynek i 10 chłopców w wieku 8-10 lat. W grupie tej było 8 dziewczynek z pierwszej klasy, 11 dziewczynek i 1 chłopiec z drugiej klasy oraz 9 chłopców i 6 dziewczynek z trzeciej klasy. Wszystkie dzieci to uczniowie Publicznej Szkoły Podstawowej Nr 1 w Starogardzie Gdańskim, uczęszczające na zajęcia korekcyjno-kompensacyjne.
     Stan zdrowia dzieci był dobry. Nie stwierdzono zdeformowanych stóp ani kolan w wyniku przebytych urazów.
     Opracowano kartę badań, do której wpisano wyniki pomiarów:
  • wysokość ciała [cm]
  • ciężar ciała [kg]
  • długość względna kończyn dolnych [cm]
  • szerokość rozstawienia kolców biodrowych przednich górnych [cm]
  • odległość kolców biodrowych przednich górnych od spojenia łonowego [cm]
  • miejsce padania pionu na stopę opuszczonego ze środka rzepki
  • odległość między kostkami przyśrodkowymi [cm]
  • kąt ustawienia kości piętowej [stopnie]
     W niniejszej pracy posłużono się tzw. metodą obiektywną, to znaczy pomiarową, wykorzystując przybory takie jak: pion, taśma miernicza, waga lekarska z wysokościomierzem, ekierka, kątomierz w kształcie koła z przymocowaną listwą i pionem. Ograniczono badanie do wybranych elementów postawy. Wykonano między innymi szczegółowe pomiary ukształtowania kolan i ustawienia kości piętowej.
     Wywiad i badanie wstępne dotyczyło danych personalnych oraz pomiarów wysokości i ciężaru ciała, przy pomocy wagi lekarskiej z wysokościomierzem. Oceny wysokości i ciężaru ciała dokonano na podstawie wytycznych opracowanych przez Instytut Matki i Dziecka (10).
     Długość względną kończyn dolnych badano w pozycji leżącej tyłem, przy symetrycznie ustawionej miednicy, mierząc taśmą mierniczą odległość od kolca biodrowego przedniego górnego do kostki przyśrodkowej prawej i lewej kończyny dolnej. Szerokość rozstawienia kolców biodrowych przednich górnych badano w pozycji leżącej tyłem, mierząc taśmą mierniczą odległość od prawego do lewego kolca.
     Odległość kolców biodrowych przednich górnych od spojenia łonowego badano w pozycji leżącej tyłem, mierząc taśmą mierniczą odległość od prawego lub lewego kolca do spojenia łonowego.
     Miejsce padania pionu na stopę, opuszczonego ze środka rzepki, badano w pozycji stającej przy stykających się kolanach. Przy prawidłowo ukształtowanych kolanach i stopach, pion powinien padać pomiędzy pierwszą a drugą kość śródstopia; w przypadku koślawości kolan pion pada po wewnętrznej stronie stopy, w przypadku szpotawości – po zewnętrznej (12).
     Oceny koślawości kolan dokonano na podstawie pomiaru odległości pomiędzy kostkami przyśrodkowymi przy stykających się kolanach. Wielkość rozstępu wyrażono w centymetrach. Przyjęto, że w warunkach prawidłowych dopuszczono oddalenie kostek w granicy 0-5 cm (12).
     Ustawienie kości piętowej wyrażające ustawienie całego stępu sprawdzono za pomocą pionu spuszczonego ze środka dołu podkolanowego. Pomiaru kąta koślawości kości piętowej prawej i lewej dokonano specjalnie do tego skonstruowanym kątomierzem. Odchylenie podłużnej osi kości piętowej od podłużnej osi goleni nie powinno przekraczać 5o; odchylenie na zewnątrz czyli ustawienie stępu w nawróceniu przekraczające powyższą wartość oznacza koślawość pięty (12).

4. Omówienie wyników badań

4.1. Budowa ciała badanych dzieci
     Wszystkie wyniki badanych osób zebrano w dwóch tabelach. Wyniki przedstawiają się następująco:
  1. Wysokość ciała badanych dzieci
    • rozpiętość (min – max) od 120,0 –154,0 cm
    • wartość średnia = 136,29 cm
    • odchylenie standardowe 6,82
  2. Ciężar ciała badanych dzieci
    • rozpiętość (min – max) od 20,50 – 46,0 kg
    • wartość średnia = 32,51 kg
    • odchylenie standardowe 6,24
  3. Wskaźnik W1, czyli stosunek ciężaru ciała do wysokości wyrażony w procentach
    • rozpiętość (min – max) od 16,80 – 32,86 %
    • wartość średnia = 23,76 %
    • odchylenie standardowe 3,94
    Średnia wartość wskaźnika W1 u zbadanych dzieci wg. Instytutu Matki i Dziecka (10) mieściła się w normie.
  4. Długość względna kończyn dolnych
    • rozpiętość (min – max) od 62,0 – 83,0 cm
    • wartość średnia = 71,19 cm
    • odchylenie standardowe 4,49
  5. Szerokość rozstawienia kolców biodrowych przednich górnych
    • rozpiętość (min – max) od 13,0 – 22,0 cm
    • wartość średnia = 19,67 cm
    • odchylenie standardowe 1,86
  6. Wskaźnik W2, czyli stosunek szerokości rozstawienia kolców biodrowych przednich górnych do wysokości ciała wyrażony w procentach
    • rozpiętość (min – max) od 9,70 – 16,30 %
    • wartość średnia = 14,44 %
    • odchylenie standardowe 1,22
4.2. Ukształtowanie kolan
     Wśród przebadanych dzieci koślawość kolan stwierdzona za pomocą pionu (tabela 1) występowała w 18 przypadkach w prawej kończynie (52 %) i 16 przypadkach w lewej kończynie (46 %). U tych dzieci pion opuszczony ze środka rzepki padał na I kość śródstopia i poza nią – do wewnątrz. U pozostałych dzieci pion padał na II – V kość śródstopia w prawej i lewej kończynie.
     Koślawość kolan oceniona szerokością rozstępu między kostkami przyśrodkowymi wahała się w granicach od 1,50 –8,50 cm, a średnia arytmetyczna wynosiła 4,56 cm, przy odchyleniu standardowym 1,88.

Tab. 1. Charakterystyka ukształtowania prawego i lewego kolana.
Lp. Miejsce padania pionu opuszczonego ze środka rzepki
Kończyna prawa Kończyna lewa
ilość % ilość %
1 I kość śródstopia (koślawość) 17 49 15 43
2 II kość śródstopia (prawidłowa) 12 34 14 40
3 III kość śródstopia (prawidłowa) 5 14 5 14
4 IV kość śródstopia (szpotawość) - - - -
5 V kość śródstopia (szpotawość) - - - -
6 Poza śródstopiem do wewnątrz 1 3 1 3 (koślawość)
Wskaźnik W3, czyli stosunek odległości między kostkami przyśrodkowymi do szerokości rozstawienia kolców biodrowych przednich górnych wyrażony w procentach, wynosił:
  • rozpiętość (min – max) od 7,50 – 44,44 %
  • wartość średnia = 23,53 %
  • odchylenie standardowe 10,21.
Wskaźnik W4, czyli stosunek odległości między kostkami przyśrodkowymi do ciężaru ciała wyrażony w procentach, wynosił:
  • rozpiętość (min – max) od 5,17 – 28,00 %
  • wartość średnia = 14,26 %
  • odchylenie standardowe 6,04
      Badanie zależności ciężaru ciała i odległości między kostkami przyśrodkowymi wykazało, że współczynnik korelacji równał się 0,32. Wartość współczynnika dla badanej zbiorowości dzieci (35 osób) informował zatem, że jest to korelacja dodatnia oraz istotna. Wraz ze wzrostem ciężaru ciała rosła średnia wartość odległości między kostkami przyśrodkowymi, co jest równoznaczne ze zwiększaniem się koślawości kolan.

4.3. Ustawienie kości piętowej
     U badanych dzieci średnia arytmetyczna koślawości pięty lewej wynosiła 9,71 stopni przy odchyleniu standardowym 4,46 i wahaniach indywidualnych od 5 do 20 stopni. Średnia arytmetyczna koślawości kości piętowej prawej wynosiła 9,86 stopni przy odchyleniu standardowym 4,39 i wahaniach indywidualnych od 5 do 20 stopni (tab. nr 2).

Tab. 2. Charakterystyka ustawienia kości piętowej (w stopniach).
Stopa lewa Stopa prawa
min - max x S min - max x S
5-20 9,71 4,46 5-20 9,86 4,39
     Badania zależności pomiędzy odległością rozstawienia kostek przyśrodkowych, a kątem ustawienia kości piętowej wykazało, że wynik korelacji dla prawej kończyny równał się 0,33 i 0,30 dla lewej kończyny. Zatem jest to korelacja dodatnia oraz istotna tzn., że wraz ze wzrostem odległości między kostkami przyśrodkowymi rosła średnia wartość kąta ustawienia kości piętowej w obu stopach. Wraz z koślawością kolan, powiększa się koślawość stępów.
     Badanie zależności pomiędzy ciężarem ciała i kątem ustawienia kości piętowej wykazało, że wynik korelacji dla prawej kończyny równał się 0,12 i 0,09 dla lewej kończyny. Świadczy to o słabej korelacji dodatniej, ale nieistotnej. Zatem nie ma związku pomiędzy ciężarem ciała, a kątem ustawienia kości piętowej.

5. Podsumowanie
     Na podstawie uzyskanych wyników badań dzieci klas I-III, stwierdzono koślawe ukształtowanie stawów kolanowych – kończyny prawej 52 %, a kończyny lewej 46 %. W pozycji stojącej dzieci te miały odległość między kostkami przyśrodkowymi od 1,50 – 8,50 cm, a średnia wartość wynosiła 4,56 cm, przy czym wartość ta nie odbiegała od norm fizjologicznych poza kilkunastoma (13) przypadkami.
     Badanie korelacji ciężaru ciała i odległości między kostkami przyśrodkowymi u dzieci w klasach I-III wykazało, że istnieje zależność między tymi cechami. Oznacza to, że wraz ze wzrostem ciężaru ciała wzrasta również koślawość kolan. Negatywny wpływ ciężaru ciała na koślawość kolan badanych dzieci, można ograniczyć przez zwiększenie ilości ćwiczeń ogólnousprawniających oraz stosowanie racjonalnego odżywiania.
     Badanie ustawienia kości piętowej w prawej i lewej kończynie dolnej wykazało, że średnia arytmetyczna koślawości pięty lewej wynosiła 9,71 stopni, a pięty prawej 9,86 stopni. Różnica między średnimi nie była znamienna.
     Badanie korelacji pomiędzy odległością rozstawienia kostek przyśrodkowych, a kątem ustawienia kości piętowej wykazało, że istnieje zależność między tymi cechami. Oznacza to, że wraz ze wzrostem koślawości kolan wzrasta również koślawość pięt.
     Badanie korelacji pomiędzy ciężarem ciała, a kątem ustawienia kości piętowej w prawej i lewej kończynie dolnej wykazało, że istnieje niewielka zależność między tymi cechami, ale jej wartość w badanej grupie dzieci była nieistotna.
     Oznacza to, że nie ma związku istotnego pomiędzy ciężarem ciała, a koślawością pięt.
     Zniekształcenia statyczne kończyn dolnych występują powoli, w ciągu wielu lat i z reguły nie powodują większych dolegliwości, co jest przyczyną częstych zaniedbań. Według Piątkowskiego (8) typową kolejnością narastania problemów zdrowotnych bywa początkowo tylko trudność w dobraniu wygodnego obuwia, następnie szybsze niż kiedyś zmęczenie kończyn dolnych, wreszcie ich bóle. Po wielu latach zniekształcenia stóp mogą osiągnąć takie rozmiary, że możliwe jest noszenie tylko obuwia wykonanego na miarę. W okresie zniekształceń o charakterze utrwalonym, pozostaje jedynie szukanie ulgi w zabiegach operacyjnych. Dlatego bardzo ważne jest wczesne wykrycie wady u dzieci, gdyż może ono uchronić od nieprzyjemnych następstw. Okres zmian nieutrwalonych rokuje jeszcze poprawę zniekształcenia, co najmniej zaś zahamowanie jego dalszego rozwoju. W takich przypadkach, a szczególnie u dzieci w wieku szkolnym zaleca się gimnastykę korekcyjno-kompensacyjną. Nauczyciel prowadzący zajęcia korekcyjno-kompensacyjne powinien współpracować z lekarzem w zakresie wymiany spostrzeżeń na temat form i wyników pracy oraz udzielania instruktażu dzieciom i rodzicom. Powinien również współpracować z rodzicami, aby wyeliminować czynniki pogłębiające i utrwalające istniejące zaburzenia oraz, aby zapewnić dziecku odpowiednie warunki pracy, nauki i wypoczynku.
     Podstawowym warunkiem efektywności gimnastyki korekcyjnej jest także świadomy i aktywny udział w zajęciach samego ucznia oraz stosowanie przez niego zalecanych ćwiczeń w czasie wolnym od nauki. Oprócz gimnastyki bardzo ważne jest zapewnienie dziecku aktywności ruchowej, odpowiedniej dla jego wieku, diety, niekrępującego ruchów ubrania i prawidłowego obuwia. Aby uchronić dziecko przed pogłębianiem się zniekształceń w obrębie kończyn dolnych, wskazana jest więc ścisła i regularna współpraca nauczyciela nie tylko z rodzicami, ale również z lekarzem.

6. Wnioski

     Wyniki przeprowadzonych badań pozwalają wysunąć następujące wnioski:
  1. U przebadanych dzieci stwierdzono duży procent występowania koślawości stawów kolanowych oraz koślawe ukształtowanie stępów stóp.
  2. Ciężar ciała badanych dzieci wpływał niekorzystnie na ukształtowanie stawów kolanowych, powodując ich koślawe ustawienie.
  3. U przebadanych dzieci koślawe ukształtowanie stawów kolanowych wpływało na koślawienie stępów stóp. Wszystkie dzieci z koślawymi kolanami posiadały również koślawe ustawienie stępu.
  4. Uzyskane wyniki badań dzieci wymagają podjęcia doraźnych działań profilaktycznych i korekcyjnych, aby nie dopuścić do progresji istniejących u nich wad i poprawić obecny stan.
Utrzymujące się zniekształcenia kończyn dolnych, mogą mieć ujemny wpływ na ich sprawność fizyczną, a w przyszłości na wydolność całego organizmu. Sytuacja ta powinna wzbudzić zainteresowanie zarówno nauczycieli jak lekarzy i rodziców, w celu zapobieżenia dalszemu pogarszaniu się istniejących zniekształceń.

7. Streszczenie

     Celem pracy było zbadanie ukształtowania stawów kolanowych i skokowych u dzieci klas I-III. . Dalszym zadaniem było poszukiwanie zależności pomiędzy ciężarem ciała, a badanymi nieprawidłowościami w obrębie stawów kolanowych i skokowych.
     Badania przeprowadzono w styczniu 2003 roku w Publicznej Szkole Podstawowej Nr 1 w Starogardzie Gdańskim. Przebadano łącznie 35 dzieci, w tym 25 dziewczynek i 10 chłopców w wieku 8-10 lat.
     W badaniach wykonano pomiary ukształtowania kolan i ustawienia kości piętowej. Dokonano również pomiarów wybranych elementów budowy ciała, takich jak: wysokość ciała, ciężar ciała, długość względna kończyn dolnych, szerokość rozstawienia kolców biodrowych przednich górnych. Zebrany materiał opracowano za pomocą metod statystycznych.
     U przebadanych dzieci stwierdzono koślawość kolan – kończyny prawej (52 %) i kończyny lewej (46 %) oraz koślawe ukształtowanie stępu, gdzie średnia arytmetyczna koślawości pięty lewej wynosiła 9,71 stopni, a pięty prawej 9,86 stopni przy wahaniach indywidualnych od 5-20 stopni. Badanie korelacji ciężaru ciała, a odległością między kostkami przyśrodkowymi i odległością między kostkami przyśrodkowymi, a kątem ustawienia kości piętowej wykazało, że istnieje zależność między tymi cechami. Natomiast badanie korelacji pomiędzy ciężarem ciała, a kątem ustawienia kości piętowej wykazało, że zależność między tymi cechami jest bardzo mała i nieistotna.
     Uzyskane wyniki badań kończyn dolnych wymagają podjęcia doraźnych działań profilaktycznych i korekcyjnych, aby nie dopuścić do progresji istniejących wad i poprawić obecny stan.

8. Literatura
  1. Bochenek A., Reicher M., 1990, Anatomia człowieka, PZWL Warszawa.
  2. Borowiec S., 1986, Anatomia człowieka, AWF, Warszawa.
  3. Drabik J. (red.) 1992, Zdrowie i sprawność dziecka, Ogólnopolska Konferencja Naukowa, AWF, Gdańsk.
  4. Dziak A., 1971, Chcę mieć zdrowe nogi, PZWL, Warszawa.
  5. Dziak A., 1973, Anatomia stopy, PWSZ, Chorzów.
  6. Kutzner – Kozińska M., 1984, Postawa ciała, jej ocena i korygowanie wad, Wiedza o Kulturze Fizycznej 2, TWP, Warszawa.
  7. Kutzner – Kozińska M., 1988, Korekcja wad postawy, t. II, AWF, Warszawa.
  8. Piątkowski S., 1974, Ochrona nóg, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa.
  9. Wróblewska K., 1987, Wybrane metody opisu i wnioskowania statycznego w wychowaniu fizycznym, AWF, Gdańsk.
  10. Woynarowska B., Oblacińska A. (red.), 1993, Instytut Matki i Dziecka Zakład Pediatrii Społecznej i Medycyny Szkolnej, Poradnik dla lekarzy.
  11. Voss H., Herrlinger R., 1974, Anatomia człowieka, PZWL, Warszawa.
  12. Zeyland – Malarska E., 1995, Ćwiczenia korekcyjne, AWF, Gdańsk.

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie