Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Wigilia jako uroczyste przygotowanie

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 2117 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

mgr Maria Micińska SP Piecki

WIGILIA JAKO UROCZYSTE PRZYGOTOWANIE DO
WŁAŚCIWEGO PRZEŻYWANIA ŚWIĄT BOŻEGO NARODZENIA

Artykuł został opracowany w celu wykorzystania go podczas godzin wychowawczych oraz spotkań wigilijnych w klasie z uczniami. Oprócz odwołania się do powszechnie znanych i stosowanych zwyczajów, został poszerzony o wątek teologiczny.
Celem głównym artykułu jest uwrażliwienie ucznia na potrzebę właściwego przeżywania świąt religijnych i ważnych wydarzeń w życiu każdego człowieka.

Święta Bożego Narodzenia to czas szczególny dla każdego człowieka. Jest to świętowanie wielkiego wydarzenia w Historii Zbawienia. Bóg stał się człowiekiem. Odwieczne Słowo – Jezus, przyjęło naturę ludzką i rodząc się jako małe niemowlę „zamieszkało wśród nas”.
W tradycji chrześcijańskiej to wielkie wydarzenie poprzedzone jest szczególnym dniem, który swoją treścią wprowadza w cud Bożego Narodzenia. Tym dniem jest Wigilia.
Termin „wigilia” czerpie swoje pochodzenie od łacińskiego słowa „wigilia” i oznacza „czuwanie”, „nocne religijne świętowanie” ale też „dzień przed większą uroczystością”. Można również posłużyć się znaczeniem czasownika oznaczającego czynność związaną z tym terminem – „wigilio, are” i wtedy będzie to oznaczać tyle co „nie spać, spędzać noc na czuwaniu, być przezornym i ostrożnym, troskliwym, pilnować”.
Wigilie znane były już w czasach Starego Testamentu. Obchodzono je przed każdą większą uroczystością. Było to przygotowanie do odpoczynku świątecznego. Izraelici już wtedy nazywali je „wieczorem”.
Nowy Testament utrwalił znaczenie Wigilii. Rozpoczynano nią obchód święta. To przygotowanie trwało od godziny trzeciej po południu do wieczora. Miało na celu sporządzenie potraw, aby nie naruszać zbliżającego się święta. Odmawiano również przeznaczone na ten dzień modlitwy. Podsumowując, można stwierdzić, że Wigilia to dzień poprzedzający świętowanie.
W Kościele od początku przyjął się zwyczaj, że poprzedniego dnia przed większymi uroczystościami obowiązywał post i wierni przez całą noc oczekiwali na tę uroczystość wspólnie modląc się.
W Polsce Wigilia Bożego Narodzenia zachowała swój pierwotny charakter do dnia dzisiejszego. Obrzędowość polska związana z tym dniem jest tak bogata, że skłania do refleksji nad tym , co takiego niezwykłego jest w naszych świątecznych tradycjach, skoro są tak starannie przechowywane ? Uroczyście przeżywany dzień wigilijny stał się nie tylko okazją do kultywowania zwyczajów domowych, ale także do powstawania utworów poetyckich, kolęd czy opisów literackich.
Nadrzędnym celem Wigilii jest motyw ewangeliczny ; Jezus Chrystus przyjmując ludzkie ciało, stał się jednym z nas. Dlatego ten szczególny dzień jest okazją do budowania więzi międzyludzkich. Ma to ogromne znaczenie, szczególnie w obecnych czasach, które tak mocno naznaczone są różnymi podziałami ; politycznymi i gospodarczymi. W takiej sytuacji rola Wigilii staje się szczególnie ważna. Sięgając do staropolskich zwyczajów wigilijnych zauważamy niestety, że wiele z nich uległo zapomnieniu, wiele nie ma już dziś racji bytu. Niektóre są dla nas dziwne, a nawet śmieszne.

Ogólna prezentacja czynności i zwyczajów wigilijnych.
POST – dzień Wigilii jest dniem, w którym w Polsce nie spożywamy pokarmów mięsnych. Według badaczy religijnych tradycji polskich ( o. Kolberg ) w wielu domach w tym dniu ograniczano się do jednego posiłku i to dopiero po ukazaniu się pierwszej gwiazdy. Zachowywana w Wigilię wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, oraz nie spożywanie ich także podczas kolacji wigilijnej wpłynęło na to, że dawniej wieczerza ta nazywana była ( szczególnie na Mazowszu ) „postnikiem”.
CHOINKA – zwyczaj przynoszenia do domu choinki i ubierania jej w różne kolorowe świecidełka pojawił się w Polsce stosunkowo niedawno, bo w XIX w. Dawniej w chatach wieszano, mocując do sufitu – tzw. powały, zielone gałązki iglaste zwane „podłaźniczkami”, które miały zapewnić dobre plony, pomyślność, zdrowie, a także chronić przed złem. Gdy w domach zaczęła gościć choinka, początkowo wieszano na niej tylko jabłka na pamiątkę rajskiego drzewa ( wigilia to dzień imienin pierwszych rodziców ). Później obok jabłek pojawiły się orzechy, pierniki, ozdoby ze słomy i papieru oraz świeczki. Dzisiejsze ozdoby są już bardzo urozmaicone i wyszukane.
SIANO WIGILIJNE – na przygotowanym stole, pod biały obrus wkłada się garść siana. Według chrześcijańskiej interpretacji siano jest symbolem ubóstwa szopy betlejemskiej, gdzie Maryja właśnie na sianie złożyła narodzonego Jezusa. W dawniejszych wiekach i w różnych częściach Polski zwyczaj ten przybierał różne formy. Siano kładziono nie tylko pod obrus, ale także pod stołem.
TRADYCYJNE POTRAWY – dawniej wierzono, że Wigilia związana jest z pewnymi liczbami. Ilość ucztujących musiała być parzysta, jedno miejsce wolne. Dla odmiany wobec potraw kierowano się zasadą nieparzystości. Magnaci fundowali sobie jedenaście potraw, szlachta – dziewięć. Wieś pilnowała siedmiu. Dla przykładu, na wiejskim stole znajdowały się takie specjały jak : barszcz z grzybami, kapusta z grochem, kluski z makiem, rzepa suszona lub gotowana, polewka z suszonych śliwek, gruszek lub jabłek. Musiała też być zupa z nasion konopii, zwana „siemieńcem” oraz ryby. Na przestrzeni wieków utrwalił się zwyczaj, który trwa do dziś, że w tym dniu podajemy 12 potraw. Oznaczać to ma Dwunastu Apostołów, którzy są filarami założonego przez Chrystusa Kościoła, lub na znak 12 miesięcy w roku. Zwyczajowo należy skosztować każdej potrawy, aby zapewnić sobie obfitość pożywienia przez cały nadchodzący rok.

WOLNE MIEJSCE PRZY STOLE – jest to znany i powszechny w Polsce zwyczaj. Trudno ustalić jego genezę. Zachowywanie tej pięknej tradycji oznacza, że jesteśmy przygotowani na przyjście niespodziewanego gościa ( opowiadanie „Głos Anioła”- dodatek do artykułu ). Pamiętamy o ludziach samotnych i opuszczonych. Pozostawiając wolne miejsce przy stole wyrażamy pamięć o naszych bliskich, którzy z różnych powodów nie mogą razem z nami spędzić świąt. Wolne miejsce może także oznaczać kogoś z rodziny, kto zmarł. W ostatnich czasach utrwala się zwyczaj stawiania przy wolnym nakryciu fotografii osoby, która odeszła do wieczności.

PIERWSZA GWIAZDA – zwyczaj rozpoczynania wieczerzy wigilijnej wraz z pojawieniem się pierwszej gwiazdy na niebie związany jest ściśle z gwiazdą betlejemską, która prowadziła Mędrców ze Wschodu do szopki. Praktykowanie tego zwyczaju jest głęboko zakorzenione w polskiej kulturze. Znalazł on odbicie także w literaturze pięknej, np. w powieści „Chłopi” Wł. St. Reymonta, czy w utworze M. Dąbrowskiej „Uśmiech dzieciństwa” ( można przytoczyć uczniom wybrane fragmenty).

OPŁATEK WIGILIJNY – najważniejszym i kulminacyjnym momentem wieczerzy wigilijnej w Polsce jest obrzęd łamania – dzielenia się opłatkiem wigilijnym.
Zwyczaj dzielenia się opłatkiem pochodzi z czasów wczesnochrześcijańskich. Wielu badaczy tradycji polskiej jest zgodnych co do stwierdzenia, że opłatki są śladem tzw. „eulogii”. Były to chleby ofiarne, które składano na ołtarzu w czasie przygotowania darów eucharystycznych. Część z tych chlebów odbierano po konsekracji, a pozostałą resztę poświęcano po Mszy św. Następnie zamiast Eucharystii rozdawano tym, którzy nie mogli przyjąć z różnych powodów Najświętszego Sakramentu. Tym zaś, którzy nie byli na Mszy św. posyłano je do domów. Od IV w. zauważa się szerokie stosowanie eulogii. Stają się one jakby komunią duchową. Są znakiem miłości i zjednoczenia chrześcijańskiego. W obecnych czasach pozostałością dawnych eulogii jest rozsyłanie w Adwencie bliskim osobom opłatków z życzeniami świątecznymi.
Nazwa „opłatek” pochodzi od łacińskiego słowa „oblatum” (dar ofiarny) i oznacza rodzaj przaśnego, pieczonego w formie bardzo cienkich płatków, z rzadkiego ciasta pszennego, nie kwaszonego i nie solonego chleba. W starożytności sporządzano go w ten sposób, że na rozgrzane płaskie kamienie lub płyty z żelaza wylewano rzadkie ciasto, które po upieczeniu, obcinane było na kształt koła. Opłatki pierwotnie wypiekali zakonnicy ze starego, benedyktyńskiego opactwa w Cluny, w Burgundii. Stamtąd zwyczaj ten przejęły inne zakony. Początkowo wypiekanie opłatków było wielką ceremonią pozaliturgiczną, jakby pewnym misterium połączonym z modlitwami, pieśniami i niezwykłą powagą.
Do Polski opłatek przybył wraz z chrześcijaństwem. Do XV w. służył jedynie do sprawowania Mszy świętej. Z biegiem czasu nastąpiło coś, co stało się fenomenem na skalę niemalże światową. Gdzieś od połowy XV w. wypiekiem opłatków zainteresowali się ludzie świeccy i zaczęto ich używać do celów pozaliturgicznych. Od XVI w. opłatki, zwłaszcza smarowane miodem, były ulubionym przysmakiem dzieci. Często, z braku drogiego laku, używano ich do pieczętowania listów. Z opłatka wykonywano także tzw. „światy”. Była to konstrukcja z opłatka w kulistej formie, którą zawieszano w głównej izbie na czas świąt. Było to w okresie, gdy nie znano jeszcze podłaźniczki ani choinki. „Światy” symbolizowały wszelkie dary zsyłane na ludzi przez Boga, a także walkę dobra ze złem. Stosowanie opłatka w życiu codziennym zaczynało mieć swoje znaczenie. Opłatek dawano bydłu w wieczór wigilijny dla zapewnienia zdrowia zwierzętom ( praktyka ta znana jest i stosowana nadal w gospodarstwach rolnych w Polsce). Dla zapewnienia dużej ilości mleka od krów okadzano je dymem ze spalanych opłatków. Nakarmienie opłatkiem psa miało go chronić przed wścieklizną. Obchodzono domy z opłatkiem w ręku, aby w ten sposób uchronić je przed pożarem i uderzeniami piorunów. W medycynie ludowej używano go jako środka leczniczego lub jako opakowania na lekarstwa ( ta forma znana jest także w obecnych czasach – przykładem są np. leki z aptek prowadzonych przez oo. Bonifratrów ).
Dzielenie się opłatkiem podczas Wieczerzy wigilijnej powinno być dla każdego wielkim przeżyciem. Nie może być sprowadzane tylko do mechanicznego gestu, do tzw. wigilijnej tradycji. Ten gest oznacza o wiele więcej. Ręka wyciągnięta z opłatkiem jest znakiem pojednania. Nie tylko z tymi, którzy są nam życzliwi, ale szczególnie z tymi, z którymi coś nas dzieli. Często, wbrew naszej woli, wbrew rozsądkowi, trzeba wyciągnąć rękę do człowieka, który zrobił mam krzywdę. I taki jest właśnie sens dzielenia się opłatkiem.

ŚWIECA WIGILIJNA – jest to zwyczaj ściśle związany z Ewangelią. Zrodził się prawdopodobnie w Holandii. W wieczór wigilijny przed wejściem do każdego domu ustawiano płonący lampion często bardzo bogato zdobiony w różne kolory lub też ustawiano zwykłą świecę. Miała ona być znakiem zaproszenia do rodziny Matki Bożej i św. Józefa, aby Jezus narodził się w domu, przed którym pali się świeca. W Polsce zwyczaj ten jest raczej mało znany mimo, że Ojciec Święty Jan Paweł II w Wigilię ustawia dużą świecę w oknie swojej prywatnej biblioteki. Z tego okna przemawia do całego świata w każdą niedzielę. Papież w ten symboliczny sposób stawiania świecy otwiera drzwi dla całego świata i dla każdego człowieka, dla którego narodził się Jezus.
W Polsce coraz powszechniejszy jest zwyczaj zaopatrywania się w Świecę Wigilijną – „Wigilijne dzieło pomocy dzieciom” w czasie Adwentu w kościołach. Świeca ta jest tzw. cegiełką Caritas Polska. Umieszcza się ją na wigilijnym stole, obok opłatka. Zaczyna utrwalać się praktyka przenoszenia świecy ze stołu i ustawiania jej w oknie, co ma symbolizować wspólnotę z wędrowcami i ludźmi samotnymi.

SNOPY ZBOŻA – jeszcze dziś spotyka się na wsiach zwyczaj stawiania w kątach pokoju, gdzie spożywa się wieczerzę wigilijną, snopów ze zbożem. Trudno jest wyjaśnić genezę tego zwyczaju. W niektórych domach zamiast snopów umieszczano kilka źdźbeł zboża za dzieżą ( naczynie do wyrabiania ciasta na chleb). Można tłumaczyć to w ten sposób : Jezus urodził się w Betlejem, co tłumaczy się „dom chleba”. Nawiązuje to do Eucharystii, którą Jezus ustanowił. Należy propagować ten zwyczaj stawiając w mieszkaniu wazon z kłosami zboża, co będzie też jednocześnie oryginalną, zimową kompozycją dekoracyjną ( zdobycie kłosów zboża niemłóconego jest dziś dość trudne. Pozwala to jednocześnie zauważyć, jak wiele pięknych w swej treści zwyczajów wigilijnych samoczynnie zanika ).
Wieczerza wigilijna ma charakter typowo religijny. Jest to oczekiwanie na Zbawiciela. Dlatego też wieczerzę tę należy zawsze rozpoczynać modlitwą i czytaniem fragmentu Ewangelii o Bożym Narodzeniu. Zazwyczaj wybiera się fragment wg. św. Łukasza 2,1-14. Modlitwie i czytaniu Pisma św. powinien przewodniczyć ojciec rodziny. Na stół podajemy potrawy bezmięsne i napoje bezalkoholowe. Po spożyciu wieczerzy wigilijnej następuje śpiewanie kolęd. Zazwyczaj śpiewa się je przy ustrojonej choince. Później jest wzajemne obdarowywanie się prezentami.

PASTERKA – Msza św. o północy. Ludzie spieszący na to nocne spotkanie z nowonarodzonym Jezusem w kościele upodabniają się do pasterzy, którzy zbudzeni przez aniołów w nocy pospieszyli do szopki betlejemskiej . Pasterka jest pierwszą Mszą św. świąt Bożego Narodzenia, a jednocześnie najpiękniejszym zakończeniem wigilijnego wieczoru.


Opracowała : mgr Maria Micińska, nauczycielka - katechetka SP w Pieckach




Dodatek
Opowiadanie „Głos Anioła”
Panu Nieufnemu przyśnił się Anioł, który obiecał, że przyjdzie do niego na kolację wigilijną z Panem Jezusem. Pan Nieufny był sam, bo rodzina mu się pogubiła. Posprzątał dom, ustroił choinkę, przygotował potrawy, ubrał się odświętnie i czekał. Głos Anioła we śnie był tak wyraźny, że to się musiało stać. Pan Nieufny nie wiedział tylko, jak będzie wyglądał Pan Jezus. Już się zrobiło szaro za oknem i nagle…dzwonek do drzwi. Pan Nieufny podbiegł, otworzył i zobaczył dziewczynkę. Nie była podobna do Anioła i Pana Jezusa też z nią nie było. Zatrzasnął więc drzwi, nawet nie słuchając, co ona powie. Siadł w fotelu, zapatrzył się w śnieg za oknem i zasnął. We śnie zobaczył jak Anioł odchodzi od jego drzwi. „Poczekaj !” – zawołał. Anioł odwrócił się. Miał twarz tamtej dziewczynki. Pan Nieufny zerwał się z fotela, pobiegł do drzwi, otworzył. Ona stała, sina z zimna. „Kto ty jesteś ?” – zapytał. Na to dziewczynka odpowiedziała : „Jestem twoją dalszą krewną, wujku. Tydzień temu zostałam sierotą. Odnalazłam przypadkiem twój adres i przyszłam na wigilię, bo ty jesteś sam i ja jestem sama. Będzie nam raźniej”. Pan Nieufny wpuścił ją do środka i powiedział : „No właśnie, ktoś mi mówił, że miał przyjść jeszcze Pan Jezus”. Dziewczynka, przyciskając rękę do serca powiedziała : „On jest tutaj. Byłam u Komunii świętej. On ma tu swój żłóbek. Zaśpiewajmy Mu kolędę”. Oj, jak dziwnie było tego wieczoru panu Nieufnemu. Czuł, że gości u siebie Anioła z Panem Jezusem, choć widział przed sobą tylko zwyczajną dziewczynkę.
( „Anioł Stróż” – Miesięcznik dla Dzieci, nr 12 / 2004 )

Bibliografia :
1. Biblia Tysiąclecia, Stary i Nowy Testament, Pallottinum, Poznań – Warszawa 1998.
2. Rytuał Rodzinny, bp. Józef Wysoki, Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, Włocławek 1999.
3. Historia Kościoła Katolickiego, t. I, Akademia Teologii Katolickiej,
W-wa, 1989.
4. Katolicyzm A-Z, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1994.
5. Znaki święte, Romano Guardini, Wrocław, 1994.
6. Kalendarz Rolników 2005, Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, Włocławek 2004.
7. Wigilijny opłatek, Jan Uryga, Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, Włocławek 2000.
8. Arka – Miesięcznik Rodzin Katolickich, nr. 12/2002, Wydawnictwo A-Z, Kraków.
9. Anioł Stróż – Miesięcznik dla Dzieci, nr. 12/2004, Wydawnictwo Sióstr Loretanek.

Materiał zebrała i opracowała Maria Micińska, nauczycielka – katechetka w SP w Pieckach


Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie