Proponuję Państwu test mojego autorstwa, który doskonali umiejętność czytania ze zrozumieniem, poszukiwania informacji w tekście literackim i wnioskowania. Został on tak opracowany, że można przeprowadzić go i omówić na jednej jednostce lekcyjnej. Wskazany w klasie maturalnej, ale przeprowadzić go można także w młodszych klasach liceum.
Uzasadnienie werdyktu jury przyznającego Nagrodę Literacką Nike 2004:
(1)Finezyjnie napisana powieść Wojciecha Kuczka „Gnój” odsłania rodzinę jako miejsce nieznośnej opresji. Ta tematyka łączy powieść z pewną tradycją polską i obcą, z Thomasem Bertrandem na czele. Jednak nie to decyduje o szczególnej wartości dzieła Kuczka. Autor wnosi własny ton, który zawdzięcza oryginalnemu językowi łączącemu egzystencjalną groteskę z wyważonym literacko użyciem śląskiej gwary. Wyróżnia się także niezwykłym talentem narracyjnym, który pozwala mu opowiadać najprostsze albo i najbardziej okrutne wydarzenia w fascynujący sposób.
(2)Kuczok tworzy niespotykany obraz rodzinnej galerii dziwaków, łącząc elementy rodzinnej tragedii z osobistym doświadczeniem bohatera. Ów bohater mówi w pierwszej osobie o narzuconych mu przez otoczenie udrękach, głównie o straszliwej przemocy, stosowanej wobec niego przez ojca. Za ojcem zaś stoją wszystkie instancje społeczne, z którymi boryka się bezradny na pozór, dojrzewający w piekielnej rzeczywistości chłopiec: ojczyzna, historia rodzinna, dom, dzielnica, podziały społeczne, szkoła, kościół, obyczaje i tradycje- to wszystko tworzy klatkę, która zamyka bohatera w bolesnej samotności. Opisując drastycznie tę klatkę, powieść skupia się jednak na tym samotnym i wrażliwym „ja”.
(3)Powieść nosi tytuł „Antybiografia”, która ma zamiar godzić w obraz dzieciństwa „sielskiego i anielskiego”, ale także ujawnić cel tej opowieści- zmierzanie do nieistnienia. Ostatnie zdanie brzmi: „Byłem, już mnie nie ma”- chociaż ten świat się rozpadł razem z dosłownym upadkiem w szambo rodzinnego domu. Nie chodzi ostatecznie o opis okrutnego świata, tylko bardziej o odnalezienie, o odtwarzanie innego, nowego „ja”. Ta przemiana dokonuje się właśnie przez opowiadanie, wysłowienie, odczarowanie literaturą i własnym głosem tego przeklętego, ojcowskiego kręgu. Z końcowej katastrofy ocaleje tylko matka rodzicielka. Po zaginięciu ojca potwora pozostaje już nie gombrowiczowska synczyzna, lecz matczyna, obszar płodności nowego, literackiego życia.
PYTANIA:
1. O jakiej tradycji mówi akapit pierwszy? Jakie dzieła literackie poruszały podobne problemy?
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
2. Co jest tak wyjątkowego w powieści Kuczoka (akapit1)?
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
3. Co wedle akapitu drugiego stwarza bohaterowi klatkę samotności?
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
4. Jaki cel ma użycie prozaicznego wyrazu „szambo” w akapicie 3?
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
5. Dlaczego wg członków jury to nie opis okrutnego świata jest w tej powieści najważniejszy (akapit3)?
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
6. Jaki tytuł można nadać temu tekstowi i dlaczego?
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
KLUCZ ODPOWIEDZI:
1. to tradycja literacka (1pkt), która ukazuje dom jako miejsce cierpienia (1pkt). Za każde dzieło literackie z tej tradycji po 1 pkt. (np. "Hamlet", "Moralność Pani Dulskiej", "Granica")
2. oryginalny język (1pkt) i talent narracyjny (1pkt)
3. np. wszystkie instytucje społeczne i rodzinne, które źle funkcjonują i są mu wrogie (0-2 pkt)
4. podkreślenie ohydy, okropieństwa rodzinnego życia (0-1pkt)
5. chodzi w niej o stworzenie lepszego, nowego ja (1pkt), ważniejsze jest owo ja,kiedy to dawne, stare się rozpadnie (0-2pkt)
6. 2 pkt za sensowny i odpowiadający tekstowi tytuł oraz uzasadnienie
mgr Jarosław Czechowicz
