www.szkolnictwo.pl

Referat ten powstał w wyniku analizy literatury dotyczącej metod, form i zasad prowadzenia indywidualnej terapii pedagogicznej.

Szkoła jako instytucja oświatowa zobowiązana jest do udzielania dzieciom wszechstronnej pomocy pedagogicznej, zarówno w sferze oddziaływań wychowawczych, dydaktycznych, opiekuńczych, a także pomocy materialnej. W zależności od indywidualnych potrzeb ucznia podejmowane są różnorodne formy pomocy i opieki.

Jedną z form pomocy pedagogicznej udzielanej dzieciom są zajęcia korekcyjno-kompensacyjne nazywane również terapią pedagogiczną. Zgodnie z przepisami prawnymi "zajęcia te organizuje się dla uczniów, u których stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające uzyskanie osiągnięć wynikających z podstawy programowej dla danego etapu edukacyjnego".
Terapia pedagogiczna ukierunkowana jest zatem na korygowanie i kompensowanie zaburzeń rozwoju psychoruchowego dziecka jako jednej z istotnych przyczyn niepowodzeń szkolnych. Jest to oddziaływanie za pomocą środków pedagogicznych na przyczyny i przejawy trudności dzieci w uczeniu się, mające na celu eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji. Celem nadrzędnym terapii jest stworzenie dzieciom z odchyleniami i zaburzeniami rozwojowymi warunków i możliwości do wszechstronnego rozwoju umysłowego, psychicznego i społecznego.

Podstawę do określenia kierunku i charakteru oddziaływań terapeutycznych stanowi rzetelna diagnoza interdyscyplinarna.

Przyczyn niepowodzeń szkolnych w przypadku dzieci "ze specyficznymi trudnościami edukacyjnymi" należy poszukiwać w grupie zaburzeń spostrzeżeń wzrokowych, spostrzeżeń słuchowych, zaburzeń rozwoju ruchowego oraz rozwoju mowy, a także zaburzeń procesów emocjonalno-motywacyjnych.

Wykorzystanie logoterapii jako elementu terapii pedagogicznej ma zasadnicze znaczenie dla usuwania zaburzeń mowy oraz związanych z tym trudności w uczeniu się.
Skuteczne zwalczanie różnorodnych wad mowy, zaburzeń głosu, a także wdrażanie form i metod ich usuwania stanowi cel działań logoterapeutycznych.
Rozwój mowy to złożony proces, który nie zawsze przebiega prawidłowo. Niektóre zaburzenia mowy mają charakter izolowany, zdecydowana większość wiąże się jednak z innymi zaburzeniami rozwojowymi. Ze względu na współwystępowanie zaburzeń mowy z innymi zaburzeniami rozwojowymi uzasadnione jest wykorzystywanie logoterapii w terapii pedagogicznej.

Podstawowym elementem czynności percepcji mowy warunkującym w znacznym stopniu osiągnięcie prawidłowego rozwoju mowy oraz umiejętności poprawnego pisania i czytania jest słuch fonematyczny, a więc umiejętność rozróżniania dźwięków mowy (fonemów).
Zaburzenia słuchu fonematycznego utrudniają dokonywanie analizy i syntezy słuchowej wyrazów, podstawowej czynności w nauce pisania i czytania. Deficyty w zakresie słuchu fonematycznego są jedną z przyczyn zaburzeń mowy, utrudniając jej rozumienie. Zaburzenia słuchu fonematycznego mogą występować w różnym stopniu. Dlatego też, dobór ćwiczeń mających na celu jego rozwój powinien zostać poprzedzony badaniem diagnostycznym.
Wykształcenie się słuch fonematycznego warunkuje słuch fizjologiczny. Za percepcję dźwięków odpowiedzialny jest analizator słuchowy. Prawidłowy ich odbiór jest możliwy tylko wówczas, gdy sprawnie działa narząd słuchu. W związku z tym, istotne jest przeprowadzenie orientacyjnego badania słuchu w formie prostych poleceń wydawanych dziecku głosem coraz bardziej cichym lub z coraz większej odległości.
W początkowym okresie ćwiczenia słuchowe mogą bazować na różnych odgłosach otaczającego nas świata i dźwiękach muzyki. Główny trzon pracy terapeutycznej stanowią jednak ćwiczenia korekcyjne opierające się na dźwiękach mowy ludzkiej. Mają one podstawowe znaczenie w przygotowaniu dzieci do nauki czytania i pisania.

Warunkiem prawidłowego wymawiania głosek jest także sprawne działanie narządów mowy. Realizacja głoski wymaga bowiem odpowiedniego układu artykulacyjnego i odpowiedniej pracy mięśni. Dlatego też, oprócz ćwiczeń rozwijających i kształtujących słuch fonematyczny w terapii pedagogicznej warto wykorzystać ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne, ćwiczenia oddechowe, rytmizujące, a także ćwiczenia ruchowe.

Ćwiczenia narządów artykulacyjnych mają na celu wypracowanie sprawnych ruchów języka, warg, policzków i podniebienia. Uzyskanie wysokiej sprawności aparatu artykulacyjnego jest jednym z podstawowych warunków poprawnej wymowy.

Pogłębienie oddechu, rozruszanie przepony oraz wydłużenie fazy wydechowej to zadania do realizacji w trakcie ćwiczeń oddechowych, gdyż mówiąc oddychamy przede wszystkim ustami, wdech jest szybki i krótki, natomiast wydech długi i powolny. Ćwiczenia oddechowe mają zatem zapobiegać mówieniu na wdechu, arytmii oddechowej, rozbieżności między tekstem mówionym, a rytmem oddychania. Ćwiczeniom tym warto jest nadać charakter zabawowy.

Pomocne w pracy nad doskonaleniem i korekcją mowy są ćwiczenia rytmizujące, zwłaszcza w stosunku do dzieci o zaburzonym rozwoju psychoruchowym, które cechuje słabe poczucie rytmu i niezborność ruchowa. Rytmika jeśli łączy umiejętnie muzykę z ruchem i ekspresją wokalną wspiera narząd mowy w jego funkcji ruchowej. Odtwarzanie rytmu stosuje się na ogół jako wstępny etap do ćwiczeń słuchowych. Zazwyczaj jest to odtwarzanie rytmu zgodnie z układem przestrzennym. Nie są to jednak zajęcia umuzykalniające, lecz ćwiczenia rozwijające dyspozycje słuchowe, wykorzystujące w tym celu struktury rytmiczne.

Uczenie się rozumiane jako jedna z form aktywności człowieka zależy od wielu czynników, wśród których obok możliwości poznawczych występuje czynnik motywacyjny. Może on mieć decydujące znaczenie dla dziecka o obniżonej sprawności poznawczej.
Dlatego też, istotne dla całego procesu terapeutycznego jest wzmacnianie pozytywne.
Wzmocnienia pozytywne przybierają najczęściej formę pochwał, ich głównym celem jest utrwalenie pożądanych form reakcji emocjonalnych. Emocje są bowiem biologicznym czujnikiem zmian w otoczeniu, a także subiektywnym stanem psychicznym uruchamiającym program działania, jego kierunek i sprawność.

Wszelkie zaburzenia rozwojowe, w tym przede wszystkim zaburzenia mowy mają ujemny wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka. Sprzyjają rozwojowi niskiej samooceny, niskiego poczucia własnej wartości. Dlatego ważne jest, aby zajęcia terapeutyczne odbywały się w atmosferze spokoju, zrozumienia i wzajemnej akceptacji. Rozluźnione i zadowolone dziecko łatwiej i szybciej uzyskuje oczekiwane rezultaty. Aktywność dziecka w procesie przezwyciężania trudności rozwojowych i szkolnych jest niezbędnym warunkiem efektywności podejmowanych działań.

Skuteczność terapii logopedycznej uzależniona jest zatem od wielu czynników. Uwzględnienie w procesie terapeutycznym zasad postępowania logopedycznego ma szczególne znaczenie, gdyż istotną stroną pracy z dzieckiem o zaburzonej mowie jest systematyczność, rytmiczność, stopniowanie trudności ćwiczeń oraz indywidualizacja środków i metod oddziaływania korekcyjnego. Dlatego też, indywidualny program terapii logopedycznej ujmuje nie tylko spostrzeżenia i wnioski wynikające z procesu diagnozowania, ale także określa dobór metod, technik, pomocy dydaktycznych i zestawów ćwiczeń.

Dziecko łatwiej pokona trudności jeśli znajdzie wsparcie i życzliwość w najbliższym otoczeniu. Skuteczność oddziaływań terapeutycznych zwiększa znajomość realiów środowiskowych dziecka i współpraca z rodzicami.

Literatura :