Identyfikacja problemu
Problem, którym zajęłam się to uczeń zagrożony nieklasyfikowaniem. Ze względu na ucieczki z lekcji, wagary uczeń nie spełniał warunków do uzyskania oceny śródrocznej i nie mógł być klasyfikowany.
Chłopiec XY jest uczniem klasy piątej szkoły podstawowej, dwukrotnie niepromowany do klasy programowo wyższej. Niechętnie uczęszcza na zajęcia, wagaruje. Wielokrotnie przebadany w Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej:
- opinia z roku 1998
- opinia z roku 2000
- opinia z roku 2003.
Rodzina wielodzietna, oprócz ucznia XY - troje rodzeństwa: starsza siostra, dwoje młodszych z drugiego małżeństwa: brat i siostra. Matka niepracująca, z rodziną zamieszkuje ojciec dwójki młodszych dzieci. Współpraca matki ze szkołą poprawna.
Problem wagarów, ucieczek z lekcji pojawił się w pierwszym półroczu roku szkolnego 2003/2004, kiedy to uczeń przestał uczęszczać na zajęcia z informatyki, opuszczał również inne zajęcia. W tym czasie zajmował się zbieraniem złomu, w celu zdobycia pieniędzy na własne potrzeby. Matka informowana o takiej sytuacji pojawiała się przed każda lekcją i potwierdzała fakt nieobecności syna.
Nie mogłam przejść obojętnie obok tego problemu. Zaistniała groźba nieklasyfikowania ucznia, a w przypadku powtórzenia się sytuacji w drugim semestrze niepromowania ucznia do klasy szóstej. Możliwe, że na dalszym etapie uczeń przestałby interesować się nauką i nie realizowałby obowiązku szkolnego.
Geneza i dynamika zjawiska
Przeanalizowałam takie dokumenty, jak: dziennik lekcyjny, zeszyty przedmiotowe, zeszyt ćwiczeń, opinie Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej.
W czasie rozmów z innymi nauczycielami uzyskałam informacje na temat pracy ucznia na lekcjach. Chłopiec często jest nieprzygotowany, nie odrabia prac domowych, nie nosi zeszytów przedmiotowych, nie wykazuje zainteresowania nauką, nie uczęszcza systematycznie na zajęcia. Ponadto lekceważy polecenia nauczycieli, stara się zwrócić uwagę złym zachowaniem, którym pragnie zaimponować kolegom z klasy. Zachowanie takie prowadzi do nagromadzenia braków i w konsekwencji do uzyskania ocen negatywnych. Problem ten istniał w poprzednich latach, co spowodowało, że dwukrotnie nie otrzymał promocji do klasy programowo wyższej.
Matka ze względu na trudną sytuację na rynku pracy podejmowała dorywczo zlecone prace, co utrudniało zachowanie kontroli nad postępowaniem chłopca. Wiedziała, że zbiera on złom i traktowała to jako zaradność życiową. Nie miała jednakże świadomości, że odbywa się to kosztem zajęć edukacyjnych.
W wyniku badań w PPP stwierdzono, że rozwój umysłowy chłopca kształtuje się na pograniczu normy i upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim. Odpowiednio do tego kształtują się: zasób wiedzy o otaczającym świecie, myślenie abstrakcyjne, zakres pamięci długotrwałej i słuchowej świeżej. Uczeń XY ma słabo rozwiniętą znajomość norm i zachowań społeczno- moralnych. Przejawia niechęć w czasie realizacji zadań wymagających intelektualnego zaangażowania. Ma obniżone poczucie własnej wartości i nie wierzy we własne siły.
We wskazaniach dla nauczycieli zalecono: obniżenie wymagań programowych i dostosowanie do jego faktycznych możliwości, pomoc w nadrobieniu zaległości, motywowanie do podejmowania wysiłku poprzez stosowanie wzmocnień pozytywnych, umożliwienie osiągnięcia sukcesu, pomoc w podejmowaniu przez chłopca zachowań prospołecznych i otoczenie opieką specjalistyczną.
Na tej podstawie przypuszczam, że problemy ucznia wynikają z jego niewielkich możliwości. Być może problem spotęgował się na wskutek nowego otoczenia w kolejnych klasach, gdzie uczniowie nie akceptowali go jako nowego kolegi, a nawet próbowali go zachęcić do wybryków w czasie lekcji, na co on sam chętnie przystawał. Niewątpliwie na narastanie problemu- pojawianie się ocen negatywnych, wagarowanie, ucieczki z zajęć, miała wpływ sytuacja rodzinna. Możliwość dużej swobody w postępowaniu chłopca, brak kontroli ze strony rodziców i wreszcie zainteresowanie się sytuacją syna dopiero po interwencji nauczyciela sprzyjały powstawaniu i utrwalaniu niepożądanych zachowań. Uczeń stawał się arogancki, opryskliwy, używał wulgaryzmów, często wszczynał bójki.
HIPOTEZA: Powodzenia i niepowodzenia ucznia są uwarunkowane możliwościami ucznia. Niemałe znaczenie ma też tutaj grupa rówieśnicza i środowisko rodzinne.
Znaczenie problemu
Ucieczki z lekcji, wagary, groźba nieklasyfikowania z przedmiotu, ze względu na brak ocen i kolejno groźba niepromowania do klasy programowo wyższej ma ogromne znaczenie dla szkoły, dla rodziny ucznia i dla niego samego.
Brak pozytywnych ocen, częste wagary, mogą prowadzić do pojawienia się u chłopca całkowitej niechęci do nauki i szkoły, a nawet do demoralizcji chłopca. Ucieczki z lekcji, wagarowanie sprzyja pojawianiu się ucznia w grupach nieformalnych, które negatywnie oddziałując na niego mogą przyczynić się do rozwoju zachowań nieakceptowanych w społeczeństwie. Pobyt w takich grupach to okazja do palenia papierosów, picia alkoholu, bijatyk, kradzieży itd. Poza tym nieklasyfikowanie prowadzi w konsekwencji do niepromowania, co wydłuża okres nauki szkolnej, czego już chłopiec doświadczył. To wszystko też wpływa na wizerunek szkoły. Źle jest postrzegana taka placówka, której uczniami są powtarzający klasę, zagrożeni niedostosowaniem społecznym.
Mając te wszystkie rzeczy na uwadze nauczyciele, wychowawca i dyrekcja powinni podjąć jednolite działania, które przyczynią się do osiągnięcia sukcesu, jakim jest promowanie ucznia do następnej klasy.
Prognoza
Z własnych obserwacji i wieloletniego doświadczenia wiem, że nie zawsze można uzyskać określone rezultaty. Nie zawsze wysiłek, zmierzający do wyeliminowania, bądź zmniejszenia problemu kończy się sukcesem. Nie podejmując żadnych działań możemy przypuszczać, iż kolejny rok szkolny może zakończyć się nieuzyskaniem przez ucznia promocji do następnej klasy, co wydłuży naukę w szkole podstawowej. Może to też przyczynić się do nierealizowania przez ucznia obowiązku szkolnego, a nawet do jego demoralizacji.
Mam nadzieję, że przy współpracy z domem rodzinnym- matką chłopca, z którą jest dobry kontakt oraz przy spójności oddziaływań wychowawcy i nauczycieli chłopiec będzie uczestniczył w zajęciach, pracując na miarę swoich możliwości i uzyska promocję do klasy programowo wyższej.
Propozycje rozwiązania problemu:
Cele:
pozytywne zdanie egzaminu klasyfikacyjnego,
uzyskanie przez ucznia promocji do klasy programowo wyższej w drugim semestrze.
Zadania naprawcze, realizowane w czasie zajęć lekcyjnych w ciągu całego roku szkolnego:
1. Obniżenie wymagań programowych, zgodnie z zaleceniem PPP, dostosowanie wymagań do możliwości ucznia - indywidualizacja nauczania - wszyscy nauczyciele.
2. Ścisła współpraca z domem rodzinnym - wychowawca, wszyscy nauczyciele.
3. Współpraca z nauczycielami innych przedmiotów - pedagog szkolny.
4. Budzenie zainteresowania nauką poprzez stosowanie pochwały i zachęty - motywowanie ucznia do dalszej pracy - wszyscy nauczyciele.
5. Kontrola obecności ucznia na zajęciach lekcyjnych- wszyscy nauczyciele, dyrekcja.
Wdrażanie oddziaływań
Będąc nauczycielem informatyki i mając kontakt z uczniem XY tylko raz w tygodniu stanęłam przed koniecznością przeprowadzenia egzaminu klasyfikacyjnego. Uczeń w ciągu pierwszego semestru otrzymał tylko jedna ocenę, która zgodnie z obowiązującym WSO nie upoważniała mnie do wystawienia oceny śródrocznej. Rozpoczęłam przygotowanie ucznia do egzaminu. W tym samym czasie matka, wystąpiła do dyrekcji szkoły z wnioskiem o nauczanie indywidualne dla syna, które na podstawie badań zalecił lekarz rodzinny. Konieczność tego typu nauczania była spowodowana zaburzeniami adaptacyjnymi i zaburzeniami umiejętności szkolnych.
Takie nauczanie sprzyjało relacji uczeń- nauczyciel. Chłopiec mimo trudności ze skupieniem uwagi na omawianych treściach, wykonywał określone zadania. Początkowo dość niepewnie podejmował działania, często szukał pomocy u nauczyciela. Dlatego też przy realizacji treści nauczania dobierałam takie metody pracy, by chłopiec nie zniechęcił się, by uwierzył we własne siły i by na miarę swoich możliwości wykonywał je samodzielnie.
Ów bezpośredni kontakt przyczynił się do wkładania maksimum wysiłku przez chłopca w wykonanie postawionych zadań i z drugiej strony do uzyskania przez niego pozytywnych rezultatów. W miarę upływu czasu liczba zadań wykonywanych samodzielnie zwiększała się.
Prowadziłam karty obserwacji osiągnięć ucznia, które pozwalały na dokonanie analizy wiadomości i umiejętności.
Uczeń wykazał orientację w czasie wykonywania zadań praktycznych, które wykonywał z ochotą i zainteresowaniem. Jednak dużą niechęć przejawiał w przyswajaniu pojęć związanych z technologią informatyczną i informacyjną. Większość z nich nie jest mu wciąż znana.
Efekty oddziaływań
Wszelkie działania podjęte przy współpracy z matką chłopca: uświadomienie matce w czasie rozmów istniejącego problemu, kontrola przez matkę obecności na zajęciach, stosowanie się do zaleceń i wskazań PPP wszystkich nauczycieli, nauczanie indywidualne sprzyjały uzyskaniu przez ucznia pozytywnych ocen z większości przedmiotów. W konsekwencji chłopiec również zdał pozytywnie egzamin klasyfikacyjny z informatyki.
Dużym sukcesem całego przypadku jest tutaj również fakt, iż uczeń nie posiadał komputera w domu, więc musiał przychodzić na zajęcia z informatyki do szkoły. Od momentu zainteresowania się losem chłopca przeze mnie i kontaktu z matką, nie zdarzyło się mu opuścić żadnej lekcji.
Po przeprowadzonej rozmowie z nauczycielami uczącymi XY, analizie dokumentów należy stwierdzić pewną poprawę. W ciągu drugiego semestru uczeń uzyskiwał pozytywne oceny ze wszystkich przedmiotów, choć z pewnością nie zdążył nadrobić nagromadzonych zaległości.
Zastosowane przeze mnie działania przyniosły oczekiwany rezultat. Uczeń nie opuszczał zajęć lekcyjnych, wykonywał zadania w szkole, czasami wykonywał zadania domowe. Efektem tego były pozytywne oceny końcoworoczne i promocja do następnej klasy.
Renata Stręgiel
Szkoła Podstawowa nr 1 w Sieradzu | 
