Rozwój jest to zmiana zachowań, sposobu myślenia, mówienia, aktywności, itp. Jeżeli te zmiany, obserwowane przez nauczyciela, są przez niego oceniane dodatnio, wskazują na postęp, jeżeli zaś ujemnie - są regresem.
Tak więc po obserwowanych przez nauczyciela zmianach w zachowaniu się dziecka stwierdzamy postęp w rozwoju lub brak postępu. Powinnością edukacyjną nauczycieli jest stymulowanie rozwoju dziecka. Znaczącą pozycję w życiu i aktywności dziecka pełni nauczyciel. Ma on istotny wpływ na jego rozwój. Od niego zależy czy i w jakim stopniu będzie ono aktywne, a tym samym jak będzie ono się rozwijało. W związku z tym powinnością edukacyjna nauczyciela jest obserwacja aktywności dzieci, wskazującej na ich rozwój. Wyróżnia się następujące wskaźniki rozwoju:
Zdolność bystrej obserwacji, chęć odkrywania rzeczy nowych i niezwykłych, otwartość na różne opinie i oceny. Jeżeli tego typu zachowania nauczyciel zaobserwuje, oznacza to, że dziecko wykazuje odpowiedni poziom rozwoju.
Dobrze rozwinięta pamięć, aby dziecko mogło przechowywać duże ilości informacji, a następnie wykorzystywało je we własnej aktywności edukacyjnej. Jeżeli nauczyciel zaobserwuje sprawność dzieci w zapamiętywaniu określonych informacji, oznacza to, że dziecko dobrze się rozwija.
Zdolność wyjaśnienia zdarzeń i poszukiwania prawdy
Ta właściwość dziecka w młodszym wieku szkolnym ujawnia się przede wszystkim w procesie zadawania pytań dorosłym, a przede wszystkim nauczycielowi. Wskaźnikiem aktywności poznawczej dziecka są pytania. Brak pytań świadczy o bierności. Jeżeli dziecko zadaje pytania, oznacza to, że jest poznawczo aktywne i się rozwija.
Zainteresowanie tworzeniem i odkrywaniem, chęć bycia twórcą i wynalazcą
W młodszym wieku szkolnym twórczość dzieci, ma przede wszystkim formę ruchową, plastyczną, werbalną, itp. Największe możliwości do twórczego działania dziecka stwarzają materiały typu glina, plastelina, patyczki, szmatki, itp. Proces opanowania języka ma również charakter twórczy. Dziecko co prawda naśladuje mowę dorosłych, ale także samo tworzy oryginalne teksty w zależności od sytuacji. Tak więc używa twórczego języka uwzględniając aktualną sytuację edukacyjną. Dziecko opanowuje w sposób względnie poprawny podstawowy zasób słownictwa i elementarne normy fonetyczne i gramatyczne.
Koncentracja dziecka na własnych zajęciach
Dziecko w młodszym wieku szkolnym chętnie rozwiązuje problemy w toku praktycznej działalności. Jeżeli coś je zainteresuj, jest pochłonięte bez reszty. Jeżeli nauczyciel zaobserwuje zdolność dziecka do długiej koncentracji, wskazuje to na prawidłowy jego rozwój.
Indywidualny sposób myślenia i działania
Dziecko w młodszym wieku szkolnym dysponuje indywidualnymi sposobami zachowania się, zwłaszcza w sytuacjach problemowych. Posiada tzw. twórcze podejście do życia i działalności.
Zainteresowanie dziecka rozwiązywaniem nowych problemów
Dzieci w toku organizowanych zajęć edukacyjnych dostrzegają i podejmują się rozwiązywania wciąż nowych problemów. Dostrzegają nowe sytuacje, które angażują je emocjonalnie i poznawczo. Jeżeli nauczyciel spostrzega tego typu sytuacje, wskazuje to na ewidentny rozwój dziecka. Istotą sprawy pedagogicznej jest swoiste komunikowanie się nauczyciela z dzieckiem. Ma ono istotny wpływ na stymulację procesu rozwoju dziecka. W komunikacji z dzieckiem nauczyciel powinien występować w roli informującego, udzielającego odpowiedzi, akceptującego, oponującego. Tak więc nauczyciel nie naucza, ale organizuje warunki stymulujące proces spontanicznej aktywności poznawczej dziecka. Nauczyciel komunikujący się z dzieckiem musi umieć dostrzegać, rozumieć i właściwie reagować na emocje innych, a także uznawać poznawczą odmienność każdego dziecka. Nauczyciel w procesie edukacyjnym uczestniczy całą własną osobą. Jest otwarty na dziecko i siebie samego. Charakteryzują go trzy style aktywności społecznej: styl przetrwania, rozwojowy i styl ofert. Styl przetrwania zakłada bierność, oczekiwanie na coś; styl rozwojowy zakłada własny rozwój w tym celu, aby można było zaoferować komuś innemu - w tym przypadku dziecku interesującą ofertę zajęć, poznawania i badania świata. Istotą pracy jest oferowanie dziecku twórczych sposobów spostrzegania świata. Jeżeli nauczyciel nastawiony jest na wzbogacanie własnej oferty edukacyjne, oznacza to, że jego kontakt z dzieckiem ma charakter twórczy i efektywny. To nauczyciel w kontakcie edukacyjnym z dzieckiem jest przekazicielem wyznawanych przezeń wartości. Zwraca się przede wszystkim uwagę na wartości duchowe tj. poznawcze - wiedza, wyjaśnianie, porządkowanie; moralne - współczucie, sprawiedliwość, szacunek, dobroć, życzliwość, miłość; estetyczne - piękno, harmonia, wzniosłość, itp.
Nauczyciel powinien pozwolić dziecku być sobą, a więc mieć własne zainteresowania i upodobania. Pozwolić dziecku być sobą, to pozwolić mu na spontaniczne poznawanie otaczającego go świata i środowiska, w którym żyje. Nauczyciel w kontakcie z dzieckiem musi mieć ciągle nowe pomysły, musi umieć czymś go zająć. Musi ciągle wprowadzać tzw. dysonans poznawczy (jest to rozbieżność między dotychczasowym doświadczeniem dziecka a aktualną sytuacją), powinien ciągle zaskakiwać czymś dzieci.
Przedstawione refleksje i propozycje mające w zamyśle wspieranie rozwoju dziecka, będą źródłem twórczej inspiracji w torowaniu nowych dróg w procesie edukacyjnym dziecka. Tym bardziej, że każde dziecko jest inne i wymaga stosowania indywidualnych metod pracy. Każdy etap edukacyjny począwszy od oddziału "0" wymaga odpowiedniego przygotowania dziecka. Nabyte umiejętności są sukcesywnie wykorzystywane w poszczególnych fazach edukacyjnych, a następnie to za sprawą ogromnego udziału nauczyciela.
Raport opracowano w oparciu o następującą lekturę:
1. B. Lewis - Jak wychowywać zdolne dziecko, Warszawa 1988, PZWL
2. Z. Babska, G. Shugar - Idea dwupodmiotowości interakcji dorosły - dziecko w procesie wychowania w pierwszych latach życia, Lublin 1986, KUL
3. A. Grzegorczyk - Próba właściwego opisu świata wartości i jej etyczne konsekwencje, Wrocław 1983, Ossolineum
4. M. Kielar-Turska - Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata, Warszawa 1992, WSiP.
mgr Wioletta Jachowska
Szkoła Podstawowa w Kamieńcu |
