O religijnym obliczu naszego społeczeństwa będzie decydowało obecne pokolenie młodzieży. Wydaje mi się, że właśnie tej młodzieży trudno przychodzi otworzyć się na wartości religijne. Wszystko wskazuje więc na to, że wartości religijne nie są mocną stroną polskich katolików początku XXI wieku. Jak temu przeciwdziałać? Jak zaszczepić młodzieży styl życia zgodny z Ewangelią? Działania duszpasterskie realizują się obecnie na trzech płaszczyznach: rodziny, parafii i szkoły. Poszukiwania form kontaktu z młodzieżą muszą się koncentrować na tych trzech płaszczyznach, niemniej, poszukiwania działań duszpasterskich muszą iść w różnych kierunkach. Obok podstawowej formy duszpasterstwa młodzieży, jaką pozostaje katecheza realizowana w szkołach, wielką szansą jest katecheza parafialna, zwłaszcza w aspekcie przygotowania do sakramentów, w tym do sakramentu dojrzałości chrześcijańskiej.
W zatwierdzonym 20 czerwca 2001 r. przez Konferencję Episkopatu w Łowiczu, polskim "Dyrektorium katechetycznym", czytamy, że "(...) parafia jest przede wszystkim uprzywilejowanym miejscem dla katechezy przygotowującej do przyjmowania sakramentów świętych" (107), więc także uprzywilejowanym miejscem dla katechezy przygotowującej do przyjęcia sakramentu bierzmowania.
Współbrzmi to wyraźnie z zaleceniami II Synodu Plenarnego Polski, określającymi wiek odpowiedni do przyjęcia tego sakramentu i zalecającymi, aby sakrament bierzmowania udzielać młodzieży uczęszczającej do klas trzecich gimnazjów. Niemniej - jak poucza dalej Synod - to biskupi w swoich diecezjach określać będą szczególną formę przygotowania do sakramentu bierzmowania, w tym także wiek.
Koncepcja przygotowania do sakramentu bierzmowania zawarta w "Dyrektorium katechetycznym Kościoła Katolickiego w Polsce" wyrasta z nauki Kościoła, umieszczonej w "Katechizmie Kościoła katolickiego", jak i w dokumentach Vaticanum II. W Katechizmie czytamy: "Przygotowanie do bierzmowania powinno mieć na celu doprowadzenie chrześcijanina do głębszego zjednoczenia z Chrystusem, do większej zażyłości z Duchem Świętym, Jego działaniem, darami i natchnieniami, aby mógł lepiej podjąć apostolską odpowiedzialność życia chrześcijańskiego. Katecheza przed bierzmowaniem powinna także starać się obudzić zmysł przynależności do Kościoła Jezusa Chrystusa, zarówno do Kościoła powszechnego, jak i wspólnoty parafialnej. Na tej ostatniej spoczywa szczególna odpowiedzialność za przygotowanie kandydatów do bierzmowania (KKK 1309).
Z dokumentów VaticanumII trzeba wskazać najpierw na konstytucję dogmatyczną o Kościele "Lumen gentium", w której czytamy: "Przez sakrament bierzmowania [wierni] jeszcze ściślej wiążą się z Kościołem, otrzymują szczególną moc Ducha Świętego i w ten sposób jeszcze mocniej zobowiązani są, jako prawdziwi świadkowie Chrystusowi, do szerzenia wiary słowem i uczynkiem oraz do jej bronienia.
Katecheza realizowana w szkolnej rzeczywistości, pomimo pewnych cieni, to obecność Ewangelii tam, gdzie kształtują się umysły i serca dzieci i młodzieży. Duszpasterstwa dzieci i młodzieży nie można ograniczyć do samej tylko katechezy szkolnej. Życie sakramentalne Kościoła, z istoty swojej związane z parafią, bardzo mocno ucierpiało na skutek ostatnich przemian. Dlatego w naszych działaniach duszpasterskich należy szczególnie dużo troski poświęcić ożywieniu relacji między młodzieżą a parafią. Zrozumiałą jest zatem zasada, której trzymamy się w duszpasterskich działaniach: "(...) katecheza w szkole, sakramenty w parafii, która - jak to podkreśla Jan Paweł II w adhortacji "Catechesi tradendae" - musi odnaleźć na nowo swoje powołanie.
Przygotowanie do sakramentu bierzmowania stwarza szansę dowartościowania i przywrócenia znaczenia parafii w ramach każdego Kościoła lokalnego. To wspólnota parafialna jest przecież fundamentalna dla całego chrześcijańskiego życia, a szczególnie dla sakramentalnego wprowadzenia w inicjację. Nauka religii wsparta o parafialną katechezę przestanie być dla młodzieży tylko jednym ze szkolnych przedmiotów nauczania.
W związku z tym, że każdy sakrament potrzebuje własnej katechezy, katecheza przygotowująca do sakramentu bierzmowania, nie może pozostać wyizolowana w szkole. Jej naturalnym środowiskiem winna być parafia, która "(...) jest podstawowym miejscem katechezy i jest pierwszą po rodzinie szkołą chrześcijańskiej religii, modlitwy i formacji moralnej" (KKK 2226).
W kontekście powrotu nauczania religii do szkoły, w kontekście stanowiska Kościoła wyrażonego w "Dyrektorium ogólnym o katechizacji", na katechezę w szkole mogą uczęszczać wszyscy ludzie dobrej woli (por. DOK 75), natomiast sakramenty są dla wierzących. Wydaje się zatem, że trzeba gruntownie przemyśleć praktykę Kościoła w szafowaniu sakramentami, biorąc na serio słowa krajowego "Dyrektorium", wiążącego przygotowanie do przyjęcia sakramentu bierzmowania z parafią zamieszkania.
W przygotowaniu młodych do sakramentu bierzmowania należy zwrócić uwagę na spójność oraz adekwatność do mentalności dzisiejszego gimnazjalisty. Ciągle potrzeba wymiany doświadczeń. Nie wolno uczynić z tych spotkań lekcji religii, z taką tylko różnicą, że są one przeprowadzone w parafii. Celem tych spotkań jest refleksja kandydata nad własną wiarą, przemyślenie przez niego tego, w co wierzy Kościół i w co Kościół nie wierzy. W tych spotkaniach winno chodzić bardziej o budzenie głodu za Panem Bogiem, niż przekonanie się o tym, że kandydaci do bierzmowania wiedzą wszystko, znają wszystkie definicje. Ważną rolę pełni tutaj możliwość dialogu z katechetą oraz z grupą, wiara rodzi się wszak ze słuchania (Rz 10, 17).
Odejście od sprawdzania stopnia przygotowania do sakramentu bierzmowania poprzez "odpytywanie" z wiedzy nie oznacza rezygnacji z wymagań i wyciągania konsekwencji. Młodzież należy traktować odpowiedzialnie, poważnie, łącznie z postawieniem warunku, że w tym roku nie będziesz mógł przystąpić do sakramentu bierzmowania.
Spotkania winny pomóc doświadczyć żywego i modlącego się Kościoła, zatroskanego o dobro młodych. Kościoła, który organizuje spotkania dla młodych, aby młodzi chrześcijanie podjęli świadomą decyzję, decyzję pełniejszego zaangażowania się w życie z wiary ze wszystkimi konsekwencjami, wynikającymi z przynależności do Kościoła, a bierzmowanie by było przypieczętowaniem tej decyzji. Te spotkania są jakąś formą Katechumenatu pochrzcielnego, o którym wspomina Katechizm Kościoła Katolickiego. Czytamy tam: "Chrzest dzieci ze swej natury wymaga Katechumenatu pochrzcielnego. Nie chodzi tylko o późniejsze nauczanie, lecz także o konieczny rozwój łaski chrztu w miarę dorastania osoby"(1231).
Dalszym celem tego przygotowania ma być zainspirowanie młodzieży do szukania swego miejsca w Kościele, szukania swego powołania we wspólnocie parafialnej, ruchu czy grupie, po to, aby tam pozostać, bo przecież to jest ich Kościół. Chodzi także o to, aby oni realizowali się w Kościele, aby w nim rozwijali swe powołanie i apostołowali.
Przygotowanie do bierzmowania stwarza szansę katechizacji rodziców. Trzeba te spotkania zorganizować. Trzeba poinformować rodziców o bierzmowaniu, o tym co planujemy robić w ramach przygotowania ich dzieci do bierzmowania. Aby dotrzeć do rodziców, można zastosować formę zapraszającą ich na spotkanie, informującą o bierzmowaniu, o toku przygotowania i proszącą o współudział w przygotowaniu.
Obowiązkiem chrześcijańskich rodziców jest troska o przygotowanie dzieci do życia sakramentalnego przez formowanie w nich ducha wiary i stopniowe jego umacnianie oraz przez bezpośrednie przygotowanie do owocnego przyjęcia sakramentów bierzmowania i Eucharystii, w czym korzystają z pomocy tych, którzy zajmują się katechizacją. Ta rola rodziców zaznacza się także przez ich czynny udział w obrzędach sakramentów.
Sakramentu bierzmowania udziela się przez namaszczenie krzyżem na czole, którego dokonuje się wkładając rękę na głowę i przez słowa: "Przyjmij znamię Daru Ducha Świętego".
Cały obrzęd ma podwójne znaczenie. Włożenie rąk na przystępujących do bierzmowania, wykonane przez biskupa i kapłanów koncelebrujących, wyraża biblijny gest, przez który wzywa się daru Ducha Świętego, w sposób doskonale dostosowany do zrozumienia ludu chrześcijańskiego. Namaszczenie krzyżmem i słowa, jakie mu towarzyszą, wyrażają skutki daru Ducha Świętego. Przez namaszczenie wonnym olejem ręką biskupa ochrzczony, otrzymuje niezniszczalny charakter, znamię Pańskie, razem z darem Ducha Świętego, który doskonalej upodabnia go do Chrystusa i udziela mu łaski rozszerzania wśród ludzi "dobrej woli" (por. 2 Kor 2, 14).
Biskup konsekruje święte krzyżmo we Mszy, którą odprawia w tym celu zwykle w Wielki Czwartek.
Kandydat do bierzmowania powinien być ochrzczony i znajdować się w stanie łaski. Ponadto, jeżeli ma używanie rozumu, powinien być odpowiednio pouczony i przygotowany do odnowienia przyrzeczeń chrzcielnych.
Bierzmowanie udziela się zwykle w czasie Mszy św., aby jaśniej ukazał się ścisły związek tego sakramentu, które osiąga szczyt w przyjęciu Ciała i Krwi Chrystusa. W Eucharystii ich sakrament zostaje dopełniony. Ze słuchania słowa Bożego wypływa różnorakie działanie Ducha Świętego na Kościół i na każdego z ochrzczonych kandydatów do bierzmowania, a przez nie okazuje się wola Boża w życiu chrześcijanina.
Przez sakrament bierzmowania (ochrzczeni) jeszcze ściślej wiążą się z Kościołem, otrzymują szczególną moc Ducha Świętego i w ten sposób jeszcze mocniej zobowiązani są, jako prawdziwi świadkowie Chrystusa, do szerzenia wiary słowem i uczynkiem oraz do bronienia jej (KKK 1285). Sakrament ten daje nam konsekrację i nowy nadprzyrodzony udział. Istotą charakteru bierzmowania jest poświęcenie danego człowieka i danie mu uczestnictwa w mesjańskich darach, przez które Jezus Chrystus mocą Swego misterium paschalnego odnowił Królestwo Boże na ziemi, a które czynią z Kościoła aktualizację mesjańskiego królestwa na ziemi.
Osoba bierzmowana zostaje poświęcona Chrystusowi, aby miała siłę do zespolenia się z tym, który przez swe posłuszeństwo dokonał odkupienia i jednoczy cale stworzenie w sobie jako w Głowie, aby było ono święte i nieskalane przed Jego obliczem.
Bierzmowanie udziela mocy uczestniczenia w prawdziwie kapłańskim, prorockim i królewskim życiu Kościoła (KKK 10).
Bierzmowanie udoskonala łaskę chrztu; jest ono sakramentem, który daje Ducha Świętego, aby głębiej zakorzenić nas synostwie Bożym, ściślej wszczepić w Chrystusa, umocnić naszą więź z Kościołem, włączyć nas bardziej do Jego posłania i pomóc w świadczeniu o wierze chrześcijańskiej słowem, któremu towarzyszą czyny (KKK1316).
Bierzmowany staje się przeto bardziej zdolny do ofiarowywania siebie samego i całego świata Bogu, do bycia widzialnym i publicznym świadkiem Chrystusa zmartwychwstałego po linii Bożego zbawienia realizowanego w historii.
Podobnie jak każde życie, tak też i życie chrześcijańskie, którego początkiem jest chrzest, musi wzrastać i dojrzewać. Chrzest daje naszej duszy ziarno, zalążek życia łaski. Rozwinięciu i umocnieniu tego życia służy katecheza i życie sakramentalne, którego szczególnym etapem jest bierzmowanie.
Do obowiązków duszpasterzy i katechetów należy stworzenie tych warunków, w których ochrzczony będzie mógł dojść do duchowej dojrzałości, której ukoronowaniem powinno być bierzmowanie. Te warunki winno stworzyć dobre przygotowanie do bierzmowania.
Inna sprawa, czy ochrzczeni zechcą skorzystać z tych warunków.
Beata Chlewicka
Rumia |
