Wady postawy to zmiany utrwalone w układzie kostnym, błędy-trzymania ię- to także zaburzenia przestrzennego ukształtowania ciała. Wady budowy ciała dzieli się na dwie zasadnicze grupy:
1) Wady wrodzone, do których należą przypadki z odchyleniami prawidłowej budowy ciała w następstwie czynników oddziaływujących w okresie płodowym. Są to wady wrodzone kości i wady wrodzone mięśni.
2) Wady nabyte, wywołane przebytymi chorobami, określane terminem - rozwojowe - lub powstałe na skutek zaburzenia nawyku prawidłowej postawy ciała zwane-wadami nawykowymi.
Przyczyn wad nabytych upatruje się w trzech sferach czynników, do których należą:
1) czynniki środowiskowe:
ograniczenie aktywności ruchowej na rzecz siedzącego trybu życia;
niewłaściwe obuwie, ubiór;
nieodpowiednie noszenie teczki z książkami;
niedostosowanie ławki szkolnej do warunków fizycznych dziecka;
złe oświetlenie i odległość od tablicy w szkole.
2) czynniki morfologiczne;
3) czynniki fizjologiczne.
Do najczęstszych wad postawy należą: plecy okrągłe, plecy wklęsłe, plecy okrągło wklęsłe, plecy płaskie, boczne skrzywienie kręgosłupa, wady statyczne kończyn dolnych.
Do drobnych odchyleń można zaliczyć niewielkiego stopnia odstawanie łopatek, asymetrię barków, asymetrię żeber i klatki piersiowej.
a) plecy okrągłe - to nadmierne uwypuklenie fizjologicznej krzywizny piersiowej(hiperkifoza piersiowa). Charakterystyczne dla tej wady jest garbienie się, wysuwanie głowy i barków ku przodowi, co powoduje odstawanie łopatek i ich oddalenie tzw. skrzydełkowate. Klatka piersiowa jest spłaszczona, zapadnięta, mięśnie piersiowe przykurczone, natomiast rozciągnięte mięśnie grzbietu, a szczególnie prostownik grzbietu w odcinku piersiowym. Skutkiem tych zmian jest ograniczona ruchomość klatki piersiowej co utrudnia swobodne oddychanie, szczyty płuc są źle przewietrzone. Istnieje skłonność do schorzeń dróg oddechowych. Praca serca jest ograniczona, wydolność organizmu zmniejszona. Wada ta może mieć charakter przejściowy, a jej przyczynami mogą być: zmęczenie dziecka pozostającego w czasie dnia w pozycji siedzącej, osłabienie po chorobie, słaby wzrok, nadmierna w stosunku do rówieśników wysokość ciała itp.;
b) plecy wklęsłe - to nadmierne uwypuklenie fizjologicznej krzywizny lędźwiowej (hiperlordoza lędźwiowa). Charakterystyczne dla tej wady jest wygięcie lordozy lędźwiowej, zaakcentowane przodopochylenie miednicy, brzuch wypięty. Przykurczone są nadmiernie mięśnie biodrowo-lędźwiowe, a rozciągnięte i osłabione mięśnie brzucha i pośladkowe;
c) plecy okrągło-wklęsłe - to połączenie uprzednio omówionych wad. Obie krzywizny, zarówno kifoza piersiowa, jak i lordoza lędźwiowa są nadmiernie uwypuklone. Objawy zewnętrzne to wypięty brzuch i okrągłe plecy;
d) plecy płaskie - charakteryzują się spłaszczeniem obu krzywizn (kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej). Wadę tę spotyka się najczęściej u dzieci ascenicznych, wątłych, z ogólnie słabym umięśnieniem. Zmniejszenie krzywizn fizjologicznych obniża wytrzymałość kręgosłupa oraz stanowi predyspozycje do bocznych skrzywień kręgosłupa. U dzieci z płaskimi plecami i słabym umięśnieniem należy stosować ćwiczenia ogólnie wzmacniające;
e) boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza) - charakteryzuje się odchyleniem osi anatomicznej (wyrostki kolczyste) od osi mechanicznej w trzech płaszczyznach: czołowej, strzałkowej i poprzecznej. Skolioza jest chorobą ogólnoustrojową, a leczenie ich jest bardzo trudne. Najczęstszą ich postacią jest skrzywienie prawostronne, zniekształcające klatkę piersiową i znajdujące się w niej narządy. W wyniku tego następuje niewydolność układu krążenia i oddychania oraz zmiany zwyrodnieniowe w układzie ruchu narastające wraz z wiekiem. Częstszymi objawami są: asymetria barków, łopatek, tułowia, miednicy, głowy, co szpeci sylwetkę i staje się często powodem kompleksów. Oprócz skolioz idiopatycznych boczne skrzywienia mogą być następstwem różnych chorób jak: krzywica, niedowłady i porażenie o różne etiologii np. choroba Heinego-Medina, urazy, zwłaszcza kręgosłupa i żeber. W tworzeniu skolioz mogą mieć udział choroby narządów wewnętrznych: gruźlica płuc, zapalenie opłucnej itp. Istnieją także tzw. Skoliozy statyczne wynikające z zaburzeń statystyki ciała. Przyczyną ich powstawania są wszelkiego rodzaju anomalie kończyn dolnych, wpływające na ich długość (np. skrócenie kończyny, przykurcz lub usztywnienie stawu kolanowego, choroby stawu biodrowego). Leczenie skoliozy jest bardzo trudne. Celem leczenia jest usunięcie lub zmniejszenie skrzywienia, a jeśli jest to nieosiągalne, to przynajmniej zatrzymanie skrzywienia i utrzymanie osiągniętych wyników;
f) zniekształcenie klatki piersiowej - najczęstsze zniekształcenie klatki piersiowej to: klatka szewska, kurza, lejkowata. W klatce szewskiej mostek jest wklęśnięty w okolicy wyrostka mieczykowatego, natomiast w klatce lejkowatej cały mostek jest wgłębiony lejkowato, często niesymetrycznie. Klatka jest spłaszczona i poszerzona. Klatka piersiowa kurza podobna jest do klatki piersiowej ptaków. Mostek z przyległymi częściami żeber są po bokach zapadnięte. Wada ta powstaje najczęściej na tle zaburzeń procesów kostnienia i wadliwych przyczepów mięśniowych;
g) wady statyczne kończyn dolnych - wady te zależą w dużej mierze od budowy kończyn. Do najczęściej występujących nieprawidłowości należą:
kolana koślawe - popularnie zwane "iksy" - wygięcie kończyn w stawie kolanowym do wewnątrz;
kolana szpotawe - wygięcie kończyn w stawie kolanowym na zewnątrz.
h) płaskostopie - występuje wówczas, kiedy więzadło i mięśnie stopy są słabe. Często pod wpływem szybkiego przyrostu ciała, przy osłabionych mięśniach, np. po chorobie, przy koślawym stawianiu stóp czy deformacji kręgosłupa stopa opiera się o podłoże łukiem przyśrodkowym, kostka wewnętrzna uwypukla się, palce odchylają się na zewnątrz, ciężar ciała przytłacza śródstopie. Długotrwale stanie czy chodzenie może doprowadzić do płaskostopia, które w ostatnim czasie występuje u dzieci dość często. W celu określenia prawidłowości wysklepienia stóp można wykonać ich odbitki stojąc obydwiema stopami zwilżonymi wodą lub farbą plakatową na arkuszu papieru. Niewielkiego stopnia płaskostopie jest prawie nieodczuwalne, natomiast znaczne spłaszczenie łuków upośledza funkcję stopy czyniąc ją mniej wydolną. Płaskostopiu trzeba zapobiegać, a w razie występowania przeciwdziałać przez wzmocnienie układu mięśniowego stóp za pomocą specjalnych ćwiczeń.
Literatura:
1. Kasperczyk .T "Wady postawy ciała (diagnostyka i leczenie)" KASPER Kraków 1994r.
2. Kempf. H. D "Szkoła pleców" wyd. SIC 1990r.
3. Kiss. B, Bołtruczuk "Znaczenie ergonomii w kształtowaniu fizjologicznej postawy ciała u dzieci" Przegląd Pediatryczny 1999r.
4. Śliwa. W. "Powstawanie wad postawy ciała i ich ocena i postępowanie", Wrocław 1993r.
mgr Anna Iwaniuk
Przedszkole Samorządowe Nr 42 w Białymstoku |
