Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Psychospołeczny rozwój dzieci niepełnosprawnych. Ograniczenia i szanse

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 2006 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 

W każdym kraju, środowisku, grupie społecznej są ludzie, których określa się jako niepełnosprawnych. Termin "niepełnosprawny" odnosi się do trudności, z jakimi spotyka się jednostka z ograniczonymi możliwościami w obliczu określonych wyzwań środowiskowych. Jest to osoba o naruszonej sprawności psychofizycznej, powodującej ograniczenia funkcjonalnej sprawności lub aktywności życiowej. Osoby te mają utrudniony kontakt społeczny, są zdani na swoich opiekunów i izolowani od "zdrowej" większości.

Upośledzenie umysłowe to stan niedostatecznej sprawności intelektualnej wskutek niedorozwoju lub uszkodzenia we wczesnym dzieciństwie tkanki mózgowej. Według M. Kościelskiej (1984) pojęcie upośledzenia oznacza różne typy zaburzeń rozwoju o odmiennej patogenezie, których wspólnym wyróżnikiem jest to, że ograniczają dziecku realizację społecznych wymagań. Dzieci te są z reguły bardzo ograniczone w dążeniu do samodzielności.

Koncepcja niepełnosprawności opiera się na założeniu, że człowiek funkcjonuje na trzech poziomach: biologicznym, jednostkowym i społecznym:
- jest istotą biologiczną, którą stanowi organizm o określonej strukturze i wypełniający określone funkcje,
- jest osobą, czyli jednostką działającą i wypełniającą określone czynności i zadania życiowe,
- jest także człowiekiem określonej grupy społecznej, do której przynależy i w życiu której, uczestniczy.

Według biopsychospołecznej koncepcji - istotę niepełnosprawności stanowi odchylenie od normalnego poziomu funkcjonowania na wymienionych trzech poziomach lub na niektórych z nich. Odchylenie w poszczególnych wymiarach może przyjmować następujące formy:
- na poziomie biologicznym jest to zniesienie, ograniczenie lub zaburzenie przebiegu funkcji organizmu w zależności od stopnia i zakresu uszkodzenia jego organów lub układów;
- na poziomie jednostkowym lub osobowym jest to ograniczenie aktywności i działania;
- na poziomie społecznym jest to ograniczenie uczestnictwa w życiu społecznym - funkcjonowania społecznego.

Upośledzenie umysłowe spowodowane jest pewnymi ograniczeniami i funkcjonalnymi, zmianami w mózgu, zwłaszcza korze mózgowej. Przyczyny dzielimy na pierwotne do których, zaliczamy czynniki genetyczne oraz wtórne (przed urodzeniem, w czasie urodzenia i po urodzeniu), czyli te które, maja wpływ na korę mózgową. Upośledzenie lub niedorozwój umysłowy może, mieć różne stopnie. W zależności od tego stopnia upośledzenie dzielimy na: lekkie upośledzenie (II=52-67), umiarkowane (II=36-51), znaczne (II=20-35) i głębokie (II=0-19).

Osoby upośledzone umysłowo w stopniu lekkim charakteryzują się najłagodniejszą formą niedorozwoju umysłowego. Niedorozwojom ulegają u nich przede wszystkim części poznawcze tj : spostrzeganie, wyobraźnia, pamięć, uwaga, myślenie i orientacja społeczna. Nie rozumieją skomplikowanych zjawisk i sytuacji trudnych, których nie potrafią rozwiązać. Naśladują innych. W rozwiązywaniu problemów nie potrafią wykorzystać własnego doświadczenia. W działaniu brak im planowości oraz samodzielności. U tych jednostek można zauważyć niedorozwój, który obejmuje wszystkie funkcje osobowości: zachowanie, myślenie, mowę, motorykę. Często współwystępuje niedorozwój mowy i zaburzenia motoryki. Typowe objawy upośledzenia to schematyzm, bezwład myślenia, mały krytycyzm. Jednostki te są znacznie upośledzone w dziedzinie przeżywania uczuć wyższych (społecznych, moralnych, estetycznych i patriotycznych).

Osoby upośledzone w stopniu umiarkowanym charakteryzują się głębszym niedorozwojem umysłowym. Dotyczy to wszystkich procesów poznawczych: spostrzegania, wyobraźni, pamięci, uwagi i myślenia. Ich rozwój motoryczny jest na niskim poziomie tzn. sprawności manipulacyjne i lokomocyjne obniżone. Ich zachowanie odbiega od ogólnie przyjętych norm.

Rozwój umysłowy u osób ze znacznym upośledzeniem umysłowym jest na niskim poziomie. Nauka czytania, pisania i liczenia jest całkowicie niemożliwa. Potrafią opanować wiele prostych czynności życia codziennego. Osoby upośledzone w stopniu umiarkowanym i znacznym nie są zdolne do samodzielnego życia i, wymagają opieki drugiej osoby.

Osoby z głębokim upośledzeniem umysłowym są zdolne do opanowania pojedynczych czynności w wyniku indywidualnych oddziaływań rehabilitacyjnych, wyniki na ogół są znikome.

W kształceniu osób niepełnosprawnych duże znaczenie odgrywa rewalidacja zmierzająca do optymalnego ich rozwoju. Obejmuje sfery: ruchową, intelektualną i społeczną. Efektywność procesu rewalidacji wymaga zintegrowania oddziaływań korekcyjno-wyrównawczych płynących głównie ze środowiska rodzinnego bądź szkolnego. Dotyczą one przygotowania dziecka upośledzonego umysłowo do pełnienia w życiu określonych ról społecznych, min: zdolności do komunikowania się z otoczeniem i wykonywania pracy zawodowej. Pomoc, którą powinno dziecko otrzymać musi polegać na:
- poświęcaniu mu czasu - współdziałaniu z nim w bawieniu się i ćwiczeniach,
- zapewnienie dziecku możliwości poznawania otoczenia,
- ułatwienie kontaktów z innymi dziećmi.

M. Kościelska (1984) na podstawie obszernych i wnikliwych badań empirycznych stwierdza:
- że życie społeczne dzieci lekko upośledzonych jest z reguły bogatsze niż ich życie intelektualne, a w kontaktach społecznych uzewnętrzniają się ich uczucia oraz dążenia;
- że związek między obniżoną sprawnością umysłową, a sposobem funkcjonowania społecznego jest różny, w zależności od wyraźnego aspektu rozwoju społecznego. Doszła również do wniosku (tak, jak inni badacze), że w genezie zaburzonego zachowania społecznego osób z upośledzeniem umysłowym dużą rolę odgrywają czynniki pozaorganiczne i pozaintelektualne, a mianowicie te, które wiążą się ze społecznym upośledzeniem (odrzuceniem, etykietowaniem, segregacją) jak i ze świadomością własnego upośledzenia, co może oddziaływać głęboko traumatyzująco.

W zakresie zachowań społecznych dzieci lekko upośledzonych umysłowo obserwuje się całą gamę możliwości zachowań, jaka zazwyczaj występuje u dzieci w związku z określoną sytuacją. Jeżeli dzieci niesprawne umysłowo wyróżniają się pod pewnymi względami, to są to przede wszystkim: labilność emocjonalna i słaba kontrola nad afektami - co często prowadzi do wybuchów złości i zachowań agresywnych. Szybciej niż u zdrowych dzieci występuje; rezygnacja i zniechęcenie połączone z płaczliwością; bierność, zahamowanie, znaczna niepewność siebie, mniej lub bardziej nasilona lękliwość - ale obserwuje się też zachowania skrajnie przeciwne, jak brak dystansu, lepkość uczuciową, natrętne zachowanie.

W grupie osób umiarkowanie i znacznie upośledzonych umysłowo najczęściej występuje zespół Downa. Osoby te charakteryzują się specyficzną budową ciała, zaburzoną mową, i wyglądem zewnętrznym (J.Smoleńska 1967). Z tego właśnie powodu dzieci te są szczególnie narażone na wszelkie niekorzystne wpływy otoczenia, doznają dezaprobatę społeczną. Warto zaznaczyć, iż wśród osób z zespołem Downa są osoby z dobrymi umiejętnościami nawiązywania kontaktów społecznych oraz niezwykłą zdolnością do pozawerbalnego komunikowania się. Ważną sprawą przy opisywaniu u tych dzieci są dodatkowe sprzężenia chorobowe (W. Storn 1987) takie jak: zaburzenia kardiologiczne, zaburzenia w funkcjonowaniu tarczycy, infekcje, komplikacje: pokarmowe, ortopedyczne, wzroku; zaburzenia hematologiczne i neurologiczno-psychiatryczne. Część tych dodatkowych schorzeń wskazuje, iż pomoc profesjonalisty jest konieczna jak najwcześniej zarówno dla dziecka, jak i rodziców.

Autyzm należy do najpoważniejszych zaburzeń rozwoju. Dla autyzmu typowe są objawy obejmujące:
- zaburzenia rozwoju społecznego (brak empatii wobec przeżyć innych osób),
- zaburzenia w zakresie komunikacji werbalnej i pozawerbalnej,
- sztywność w zachowaniu (opór wobec zmian, zachowanie obsesyjne i rytualistyczne).

Konner (1943) dokonując charakterystyki dzieci autystycznych stwierdził, iż: mają wrodzony deficyt zdolności nawiązywania kontaktów emocjonalnych z innymi ludźmi. Sprawiają wrażenie najbardziej zadowolonych wówczas, gdy zostają pozostawione same sobie i mogą w samotności oddawać się ulubionym zajęciom.

Psychologowie i pedagodzy zajmujący się problematyką autyzmu (Goodman 1989, Baron-Cohen 1989, Fein, Pennington, Markowitz, Braverman i Waterhouse 1986, Hobson Ouston i Lee 1988 oraz Volkmar 1987) za najbardziej typową cechę osób autystycznych uznają zaburzenia dotyczące relacji społecznych i interpersonalnej komunikacji, chociaż funkcjonowanie osób autystycznych w tym zakresie jest ogromnie zróżnicowane. U tych osób występują takie zaburzenia związane z przebiegiem kontaktów społecznych, jak brak świadomości istnienia innych osób lub ich odczuć, nieoczekiwanie pomocy i wsparcia ze strony innych bądź oczekiwanie, stereotypowych form pomocy. Upośledzona jest też zdolność naśladowania zachowań. Czynności naśladowane są mechanicznie, bez związku z sytuacją. Osoby autystyczne cechuje nieumiejętność uczestniczenia w zabawach o charakterze społecznym oraz upośledzenie zdolności nawiązywania przyjaźni rówieśniczych. Nie rozumieją zasad dotyczących przebiegu interakcji społecznych. Szczególne trudności sprawia im rozpoznawanie w zachowaniu innych ludzi elementów o znaczeniu społecznym i emocjonalnym (Hobson i inni.-1988; Wing -1988). Oczywiście nie wszystkie te niepełnosprawności rozwoju występują u jednego dziecka.

Howlin (1986) wyróżnia dwa obszary zaburzeń: nieprawidłowe relacje z dorosłymi oraz kontakty z rówieśnikami. W pierwszym przypadku zaburzenia dotyczą braku emocjonalnego przywiązania, niezróżnicowanego stosunku do rodziców i innych osób, deficytów w zakresie rozpoznawania cudzych emocji, kontaktu wzrokowego i fizycznego, negatywizmu. W relacjach z rówieśnikami obserwuje się wyraźną niechęć do uczestnictwa we wspólnej zabawie, nie inicjowanie kontaktu z innymi dziećmi, a także brak zdolności do naprzemiennego udziału w interakcji. Volkmar (1987) podkreśla, że dziecko autystyczne często preferuje spędzanie większości czasu w samotności zaangażowane we własną aktywność. Może ono unikać kontaktu z ludźmi i sprawiać wrażenie, że obecność innych osób - w tym rodziców - nie ma dla niego większego znaczenia. Już w pierwszych miesiącach życia występują u takiego dziecka objawy świadczące o zaburzeniach rozwoju: brak wzrokowego kontaktu z innymi, uśmiechu na ich widok itp. U małych dzieci autystycznych zauważa się przywiązanie do pewnych obiektów fizycznych. Nie rozwijają się ich więzi z rodzicami, w stosunku do których, zachowują się tak, jak wobec osób obcych. Dzieci autystyczne nie potrafią uczestniczyć w normalnych interakcjach społecznych, opartych na schemacie "dawca i biorca". Brak zdolności do naprzemiennego uczestnictwa w dialogu uznaje się za bardzo typowy rys ich funkcjonowania. Zdarza się, że dziecko takie inicjuje kontakt, rzadko jednak - po odpowiedzi drugiego uczestnika interakcji - kontakt ten jest przez nie podtrzymywany.

Istotną cechą funkcjonowania tych osób jest również sztywność w zachowaniu, która polega na oporze wobec wprowadzania zmian w otoczeniu, występowaniu stereotypowych i ograniczonych form zabawy.

Terminem "głusi" albo "niesłyszący" określa się ludzi, którzy od urodzenia byli pozbawieni słuchu lub utracili go w ciągu swego życia. Grupa ludzi obarczonych kalectwem słuchu to zarówno zupełnie głusi, jak i posiadający resztki słuchu, wyuczenia mowy ustnej mimo głuchoty. Głuchym nazywamy człowieka, któremu utrata lub znaczne upośledzenie analizatora uniemożliwia rozumienie mowy ludzkiej przez słuch i dla którego w pracy i wszelkich zadaniach życia słuch nie ma praktycznego znaczenia. Według innej definicji "głuchym nazywamy, człowieka, który jest pozbawiony słuchu, a więc treści dźwiękowych płynących ze świata i który wskutek tego znajduje się w gorszych warunkach niż słyszący, jeżeli chodzi o poznanie zewnętrznego świata i przygotowanie go do życia społecznego''.(M. Grzegorzewska, 1964). W zależności od stopnia utraty słuchu wyróżniamy głuchotę całkowitą (głuchota totalna) zupełny brak uczynnienia analizatora słuchowego i głuchotę częściową czyli, słyszenie w obniżonym różnym stopniu (głusi z resztkami słuchu i niedosłyszący). Zaburzenia rozwoju tej grupy dzieci to przede wszystkim trudności w opanowaniu języka mówionego. Myślą oni obrazami, tłumacząc je na język żywy często niezrozumiały. Nie znają słowa jako symbolu rzeczy, pojęcia, zjawiska. Zdobywając pewne wiadomości za pomocą wzroku, zwiększają swój zasób wyobraźni, ale z jego rozwojem nie łączy się rozwój mowy i myślenia (Głogowski 1934).

Mimo coraz lepszych protez słuchowych i postępów w metodyce nauczania mowy praktycznie większość dzieci głuchych w przyszłości nie osiąga takiego poziomu rozwoju mowy, który umożliwiałby im naukę w szkołach masowych szczebla podstawowego czy średniego. Dzieci te w porównaniu z dziećmi słyszącymi już w wieku przedszkolnym, a także później charakteryzują się agresywnością, niedojrzałością emocjonalną, indyferentyzmem społecznym itp. Zaburzenia rozwoju osobowości stanowią, najczęstsze postacie patologii. Najdotkliwszą konsekwencję głuchoty stanowi izolacja społeczna. Dziecko wykazuje mniejsze współdziałanie niż słyszące i wysoki stopień nieprzystosowania się. Człowiek głuchy jest bardzo osamotniony, chociaż ma potrzebę współżycia, sympatii, myśli i uczuć. Brak możliwości komunikowania się potrzebę tę blokuje.Niektórzy głusi wykazują bardzo mało albo w ogóle nie wykazują trudności osobowościowych i trudności w społecznym przystosowaniu. U większości jednak obserwuje się niepokój i zaburzenia w zachowaniu, zubożenie osobowości oraz ograniczenie zdolności adaptacji społecznej. Głusi nie czują się szczęśliwi. Mają świadomość upośledzenia społecznego i niższości umysłowej. Na ten stan rzeczy reagują napięciem systemu nerwowego, wyrażającym się w nadpobudliwości, zmienności emocjonalnej i złym samopoczuciem. Dotkliwie odczuwają poczucie pokrzywdzenia, jakim jest upośledzenie umysłowe. Wskutek trudnego kontaktu mają utrudnioną orientację społeczną, nie umieją planować, mają trudności w pracy koncepcyjnej i organizacyjnej. Cenią efekty zewnętrzne i stąd pochodzi u nich upodobanie do elegancji w ubiorze, porządku i czystości. Ludzi i przedmioty oceniają najczęściej według wyglądu zewnętrznego.

Mimo, że ogół uważa głuchych za nerwowych, to jednak rzadko występują u nich choroby nerwowe. Ich nerwowość płynie z trudności porozumiewania się z otoczeniem. Głusi chcieliby przekazać otoczeniu swe myśli, uwagi, podzielić się swymi przeżyciami, wypowiedzieć swe bóle, żale i życzenia. Słyszący ich nie rozumieją lub rozumieją niewłaściwie. Rozważając problem przystosowania społecznego dziecka głuchego należy zwrócić uwagę, że istnieją między głuchymi jednostki szczególnie zdolne, których osiągnięcia społeczne i poziom kultury mogą przewyższać poziom słyszących. Biorąc pod uwagę ich kalectwo i nieustanne trudności, które pokonują, należy podziwiać ich osiągnięcia jako wynik wielkiego charakteru.

W społecznej opinii brak wzroku uważa się za jedno z największych nieszczęść, jakiego może doświadczyć człowiek. Powoduje on przede wszystkim zubożenie i trudności w procesie poznawania. Dzieci z uszkodzonym narządem wzroku nie stanowią jednolitej grupy. Różne są przyczyny i okres uszkodzenia wzroku. Ważna jest głębokość i zakres uszkodzenia. Z wyżej wymienionych kryteriów można wyróżnić kilka grup dzieci z uszkodzonym wzrokiem: niewidome, ociemniałe, szczątkowo widzące, niewidzące, słabowidzące, słabowidzące z zaburzeniami obuocznego widzenia z powodu zezującego niedowidzącego jednego oka. Do niewidomych zalicza się osoby u których stwierdzono:
- całkowity brak wzroku,
- ostrość wzroku po zastosowaniu szkieł korekcyjnych nie przekraczają 1/20 (0,05) osoba widzi palce na ciemnym tle z odległości 2,5m
- zmiany ograniczające pole widzenia do 20o uniemożliwiające samodzielne poruszanie się w obcym miejscu.

Do niedowidzących zaliczamy te osoby, u których ostrość wzroku lepszego oka po zastosowaniu szkieł korekcyjnych nie jest wyższa niż 5/20, tzn, że osoba widzi palce z odległości około 12m (Z. Galewska 1984). Skutki utraty wzroku są zależne od wieku, w którym dana osoba utraciła wzrok oraz od tego, czy utrata nastąpiła nagle czy stopniowo. Wczesna utrata wzroku pozbawia możliwości wizualnego poznania świata. W tym przypadku sprawą szczególnej wagi jest zapewnienie dziecku dopływu informacji o świecie wszystkimi możliwymi sposobami czy poznawania otoczenia na skutek jego własnej aktywności i samodzielności. Niewidome od urodzenia dziecko buduje wyobrażenia o świecie i techniki regulowania stosunków ze światem według reguł dla niewidomych.

Utrata wzroku w późniejszym wieku (po 5 roku życia) wiąże się z dramatem przeżycia utraty wzroku, akceptacją braku wzroku i koniecznością "przebudowy" metod poznawania otoczenia i działania w świecie przystosowanym do możliwości ludzi widzących. L. Cholden zwraca uwagę, że utrata wzroku prowadzi do szoku, który trwa od kilku dni do kilku tygodni. W tym czasie osoba jest niezdolna do racjonalnego myślenia. Drugi etap to depresja. Po okresie szoku ociemniały patrzy na świat w "czarnych kolorach". Napełnia go smutek, rozpacz, przygnębienie, poczucie beznadziejności, myśli samobójcze, brak wiary w możliwość stawiania czoła trudnościom i problemom.

Przystosowanie to trzeci etap przejawiający się w gotowości do podjęcia "walki" o życie z tymi wartościami, które pozostały. Następują tu zmiany przede wszystkim w obrębie posiadanego systemu wartościowania. Jednostka dokonuje wielu przewartościowań i stopniowo angażuje się w sprawy bieżącego życia (L. Cholden 1958).

Sytuacja niewidomych od urodzenia jest korzystniejsza aniżeli ociemniałych. Ociemniali muszą przejść długi i trudny okres adaptacji do nowych warunków oraz nauczyć się wielu nowych sprawności. Inwalidztwo wzroku, bez względu na okres jego zaistnienia utrudnia normalne funkcjonowanie w świecie, który jest przecież "urządzony" dla widzących. Na tym tle w życiu inwalidów wzroku powstaje wiele sytuacji trudnych. Przyczyny powstawania tych sytuacji to:
- braki informacyjne (informacje niepełne, pośrednie, prawdopodobne),
- konfliktowe decyzje (brak pewności, czy podjęta decyzja na skutek niedoinformowania jest słuszna),
- przeciążenia (przeciążenia aparatu regulacji w trakcie wykonywania zadań - świat jest dostosowany do warunków funkcjonowania widzących),
- zagrożenia fizyczne (zdrowia uszkodzenia ciała).

Okoliczności te obciążają system regulacji i są źródłem licznych frustracji.

Choroba - złe samopoczucie, osoba chora ma - jak pisze M. Sokołowska (1986) poczucie dyskomfortu. Zdrowie oznacza poziom możliwości wypełniania przez jednostkę ról społecznych i zadań życiowych. Choroba zaś wyznacza człowiekowi szczególną pozycję wśród społeczności, w której żyje. Choroba przewlekła wg M. Zięcina (1976,s.156) "trwałe nieodwracalne, postępujące zmiany uszkadzające ustrój, upośledzające permanentne jako wydolność i sprawność, głównie w tzn. stanach ostrych, ale także i przewlekłych, jako jeden i ten sam ustawicznie trwający proces wyniszczenia". Większość chorób przewlekłych powoduje mniejsze lub większe ograniczenia szeroko rozumianej aktywności człowieka (motorycznej, intelektualnej i społecznej).

Do chorób przewlekłych, uwzględniając kryterium lokalizacji procesu chorobowego lub uszkodzenia wyróżniamy:
- choroby układu oddechowego (np.; astma),
- choroby jamy nosowo-gardłowej i uszu,
- choroby układu krążenia,
- choroby układu kostno-stawowo-mięśniowego i tkanki łącznej,
- choroby układu moczowego,
- choroby systemu wydzielania wewnętrznego (np. cukrzyca),
- choroby związane z nieprawidłową przeminą materii i niewłaściwym sposobem odżywiania.

Dzieci przewlekle chore i kalekie to grupa dzieci, których fizyczne i społeczne ograniczenia: utrudniają, zakłócają, czy wręcz drastycznie hamują ich rozwój i aktywność życiową. Rozwój fizyczny i ruchowy dziecka przewlekle chorego i kalekiego podlega tym samym prawom, co rozwój dziecka zdrowego. Choroba i kalectwo zakłóca te prawa. Choroba przewlekła i okoliczności z nią związane stanowią szczególne zagrożenie dla prawidłowego kształtowania się osobowości dzieci. Choroba prowadzi do dezorganizacji zachowania dziecka, począwszy od drobnych nieprawidłowości (np.; zmiany w nastroju) aż do wyraźnej patologii (np.; nerwicowy rozwój osobowości).

Choroba, jak również kalectwo powodują sytuacje stresowe, będące źródłem negatywnych, najczęściej silnych emocji. W przeżyciach tych dzieci dominują: lęk, złość, gniew, przygnębienie oraz nastrój podwyższony przejawiający się we wzmożonej aktywności psychoruchowej. Zachowanie ich charakteryzuje skłonność do gwałtownych wyładowań afektywnych, nadmierna skłonność do wzruszeń, płaczliwość, impulsywność działania oraz nadmierna ruchliwość. W przeżyciach dzieci chorych i kalekich dominują emocje, które są ważnym regulatorem ich zachowania np.; nadpobudliwe, płaczliwe, nadruchliwe. Często popadają w konflikty z otoczeniem, gdyż trudno im jest podporządkować się wymaganiom, jakie stawia: dom, szkoła, grupa rówieśnicza. Z kolei dzieci ospałe, apatyczne, lękliwe są eliminowane z towarzystwa rówieśników jako nieatrakcyjni partnerzy zabaw. Choroba przewlekła uniemożliwia również realizację wielu potrzeb i celów jednostki. Niezaspokojona potrzeba kontaktu, przywiązania rozwija u dziecka mechanizmy lękotwórcze, które skłaniają je do unikania kontaktów z otoczeniem przy silnej jednocześnie jej potrzebie.

Dziecko chore i kalekie często nie może samo wykonywać podstawowych czynności życia codziennego (np; samoobsługowych, higienicznych, porządkowych), i zdane jest na wyręczanie go przez inne osoby. Takie dzieci, które długo są uzależnione od innych osób stają się bierne, mało zaradne, nie mają możliwości pokonywania trudności, podejmowania decyzji, rozwijania u siebie motywacji działania. W dorosłości objawiać się będzie trudnościami w podejmowaniu decyzji. I. Obuchowska tworząc psychologiczną koncepcję choroby dziecka ujmuje ją jako "zaburzenie w procesie rozwoju dziecka" obniżające je psychicznie. Uniwersalnymi czynnikami psychicznego obciążenia dziecka są: lęk, ból i ograniczenie aktywności. Rodzaj zmian w zachowaniu się dziecka zależy od siły obciążenia, jakie stwarza choroba i od właściwości jego osobowości, w tym od ukształtowania się u niego nawyków reagowania na trudności.

Dzieci dotknięte wieloma chorobami narażone są na ból i cierpienie z nim związane. Cierpienie jest przykrym przeżyciem psychicznym związanym z bólem, którego treść odnosi się zwykle do relacji dziecka ze światem zewnętrznym. Dziecko długo doświadczające bólu myśli o tym, dlaczego go to spotyka, za co jest ukarane, czemu ono właśnie musi cierpieć? Niekiedy wiąże irracjonalnie swój ból z jakimiś minionymi wydarzeniami i zachowaniami. Udręczone bólem nie potrafi koncentrować się na żadnej zabawie, czy zajęciu, rozpacza lub czy zmęczone bólem wpada w stan psychicznego "odrętwienia".

Proces społecznego przystosowania dziecka przewlekle chorego w środowisku szkoły może być utrudniony zaburzeniami powstałymi u niego w wyniku choroby, w tym szczególnie równowagi nerwowej i emocjonalnej. Dzieci z uogólnionymi objawami nadpobudliwości i zahamowania źle adoptują się do wymagań nauczycieli i norm obowiązujących w grupie rówieśniczej. Nie potrafią poprawnie funkcjonować w różnych rolach społecznych. W przypadku nadpobudliwości są, "nadaktywne", ale źle zorganizowane i niewytrwałe, słabo kontrolują swoje reakcje i zachowania. Dzieci zahamowane cechuje obniżona aktywność, maskowana nadwrażliwość, obojętność na różne bodźce i sytuacje o zabarwieniu emocjonalnym, spowolnienie ruchowe i intelektualne. Zwolnione reagowania ruchowe oraz poznawczo-intelektualne utrudnią dziecku sprawne wypełnianie różnych zadań (H. Spionek 1970, s.115). Dzieci te zwykle unikają wspólnego z innymi działania i występowania w sytuacjach ekspozycji w grupie. Trudności przystosowawcze dzieci przewlekle chorych w środowisku szkoły mogą być spowodowane również ich złym samopoczuciem związanym z rożnymi, symptomami i stanami chorobowymi ujawniającymi się u nich w danym okresie.

Biopsychospołeczna koncepcja niepełnosprawności wyraźnie wskazuje na ograniczenie działania indywidualnego i uczestnictwa w życiu społecznym dając podstawę tym osobą oraz ich opiekunom do odpowiednich interwencji w kierunku zmniejszenia ograniczeń na poziomach:
- na poziomie uszkodzenia organizmu jest to interwencja w formie odpowiednich zabiegów leczniczych i chirurgicznych, a także zabiegów profilaktycznych przed pogłębieniem się niepełnosprawności,
- na poziomie ograniczenia aktywności i indywidualnego działania jest to interwencja w formie kompleksowej rehabilitacji, łącznie z zaopatrzeniem w odpowiedni sprzęt ortopedyczny i pomoce rehabilitacyjne,
- na poziomie ograniczenia uczestnictwa w życiu społecznym jest to oddziaływanie ukierunkowane na zmianę środowiska społecznego i fizycznego. Powinno ono obejmować wprowadzanie ustawodawstwa antydyskryminacyjnego i edukację społeczeństwa oraz wprowadzenie tzw; projektowania uniwersalnego środowiska fizycznego (bez barier architektonicznych i urbanistycznych) i adaptowanie go na potrzeby osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności.

Człowiek niepełnosprawny ze względu na stan zdrowia fizyczny lub psychiczny ma ograniczony bądź uniemożliwiony udział w życiu społecznym. Dziecko tylko wtedy może sprostać wymaganiom edukacyjnym, osiągnąć powodzenie w nauce i społecznym przystosowaniu, gdy będą skutecznie korygowane i usprawniane jego zaburzone funkcje, łagodzone jego trudności i gdy będzie ono wyposażone w kompetencje niezbędne w samodzielnym funkcjonowaniu.

Według mnie ogromne szanse dzieciom niepełnosprawnym może dać ostatnio rozwijające się w Polsce szkolnictwo integracyjne. Powinien powstać ogólnopolski model edukacji, w którym uczniowie niepełnosprawni i zdrowi, po rozszerzeniu lub modyfikacji programu obowiązującego wszystkich uczniów, uczestniczyliby w zajęciach szkolnych w atmosferze akceptacji oraz różnorodności doświadczeń w nauce.

Popieram zdanie wielu pedagogów, że w sytuacji, gdy dziecko niepełnosprawne uczy się i wychowuje wspólnie z rówieśnikami pełnosprawnymi i to najlepiej od najwcześniejszych lat życia, to znacznie lepiej przystosuje się do późniejszego samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie. Należy jednak zwrócić uwagę, że szkolny system integracyjny jest korzystny także dla uczniów zdrowych, gdyż uczą się oni odbierać i funkcjonować z ludźmi, którzy czymś się od nich różnią, którzy do tej pory postrzegali inaczej. Poznając przejawy niepełnosprawności uczą się tolerancji wobec odmienności.

Mam nadzieje, że tylko wczesna integracja doprowadzi do tego, że osoby "inne" nie będą wyśmiewane, nie będą żyli w izolacji, na marginesie społecznym, że nie będzie od nich odwracany wzrok, ale w razie konieczności znajdą się osoby, które udzielą im pomocy. Wydaje mi się, że prócz uczestnictwa dzieci niepełnosprawnych w masowych szkołach ważną rolę odgrywa grupa rówieśnicza, rodzina oraz rehabilitacja. Rehabilitacja wielokierunkuje działania podejmowane w celu przywrócenia niepełnosprawnemu w możliwie największym stopniu zdolności do samodzielnego życia w społeczeństwie, do nauki, pracy i wyrabiania zastępczych sprawności wyrównujących ubytki funkcjonalne.

Reasumując moje rozważania poświęcone psychospołecznemu rozwojowi dzieci niepełnosprawnych, podkreślam, że na ich rozwój wpływa to wszystko, co otacza dziecko, jak również to wszystko, co ono przeżywa, na co dzień. Coraz bardziej uwidacznia się proces włączania osób niepełnosprawnych w społeczność osób pełnosprawnych, upodmiotowienia ich w tej społeczności i znormalizowania ich sytuacji społecznej. Człowiek niepełnosprawny ma takie same prawa jak człowiek pełnosprawny. Każdy z nas dźwiga kalectwo różnego rodzaju, każdy potrzebuje być kochany, potrzebuje szacunku bliskich przyjaciół, potrzebuje rodziny. Odpowiednie postawy środowiska wobec dziecka, a zwłaszcza wobec jego próby przejawiania aktywności powinny sprzyjać rozwojowi motywacji do wszelkiej jego działalności. Dajmy dzieciom niepełnosprawnym jak najwięcej powodów do radości. Pamiętajmy, aby, "mocne strony dziecka" były odkryte jak najwcześniej a potem pieczołowicie pielęgnowane. Nie zapominajmy o kwestii społecznej świadomości, czyli akceptacji i włączenia niepełnosprawnych do grup społecznych. Istotną rolę w szerzeniu problematyki niepełnosprawności człowieka przypisuje się środkom masowego przekazu, w których pojawiło się w ciągu ostatnich lat wiele programów, filmów poruszających problemy życia tych osób w społeczeństwie jak również integrację społeczną. Integracja społeczna dokonuje się na drodze rozszerzenia świata wartości dzieci o wartość równości praw wszystkich ludzi, w tym szczególnie prawa każdego człowieka do normalnego życia, nauki i pracy.

LITERATURA
1. Gałkowski. T, Kaiser-Grodecka. I, Smoleńska. J, Psychologia dziecka głuchego, Warszawa, PWN 1988
2. Kościelska. M, Oblicza upośledzenia umysłowego, Warszawa, PWN 1995
3. Maciarz. A, Dziecko przewlekle chore w roli ucznia, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS 1998
4. Majewski.T, Psychologia niewidomych i niedowidzących, Warszawa, PWN 1983
5. Obuchowska. I, Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, Warszawa, WSiP 1999
6. Pilecki.W i J, Rewalidacja dzieci przewlekle chorych i kalekich, Kraków WSP 1989
7. Pisula. E, Autyzm u dzieci, Warszawa, WSPS im M. Grzegorzewskiej 1993
8. Sękowska.Z, Pedagogika specjalna, Warszawa PWN 1982

Julita Pudzianowska
Publiczne Gimnazjum w Orońsku

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie