Najważniejszym obowiązkiem państwa przy poparciu i zaangażowaniu całego społeczeństwa powinna być troska o wychowanie i wykształcenie młodego pokolenia na miarę wyzwań współczesnej rzeczywistości. Obecnie najbardziej odpowiedzialnym zadaniem jest ukształtowanie wśród młodzieży właściwych, uniwersalnych postaw etyczno-moralnych oraz wyposażenie jej w wiedzę umożliwiającą zaspakajanie własnych ambicji, aspiracji zawodowych a także osobistego powodzenia w pokonywaniu współczesnych czasów.
Niezwykle ważną rolę w wychowaniu i wykształceniu dziecka spełniają dwa główne filary: rodzina i szkoła. Szkoła zapewnia gruntowną wiedzę, kształtuje prawidłowe normy moralne i postawy emocjonalne, uczy współdziałania, odpowiedzialności oraz tolerancji wobec wszelkich odmienności. Dlatego też niezwykle ważnym zadaniem współczesnej szkoły jest właściwe, kompetentne i rozważne realizowanie procesu kształcenia i wychowania, jako integralnej jego części. Zapewnić je może umiejętne kierowanie przez nauczycieli zespołem uczniów, ze szczególną troską o dzieci mające różnego rodzaju trudności w nauce, dysfunkcyjne czy opóźnione w rozwoju umysłowym. Szczególnie dla tych ostatnich szkoła powinna tworzyć optymalne warunki umożliwiające wyrównywanie wszelkich różnic i braków rozwojowych. Dlatego też celowe i wskazane jest utrzymanie ścisłych kontaktów rodziców z wychowawcami, pedagogiem szkolnym, poradnią pedagogiczno- psychologiczną. Realizacja tych zadań jest możliwa tylko w warunkach harmonijnego i systematycznego współdziałania rodziców i nauczycieli.
W świetle współczesnej nauki rola rodziny jako naturalnego środowiska wychowawczego jest niepodważalna . Dla pełnego, wszechstronnego rozwoju dziecka szczególnie opóźnionego w rozwoju konieczne i niezbędne jest współdziałanie rodziców i nauczycieli. Należy jednak pamiętać, że oparte musi być ono na wzajemnym szacunku, zaufaniu, zrozumieniu oraz życzliwości. Tylko wtedy zadania wychowawczo-opiekuńcze i dydaktyczne z dziećmi upośledzonymi postawione przed rodziną i szkołą będą w pełni osiągnięte.
Ograniczenie możliwości poznawczych i wychowawczych dzieci upośledzonych umysłowo wymagają specjalnie dostosowanych metod dydaktycznych, które doprowadzą do osiągnięcia optymalnego rozwoju jednostki i jak najlepszego przystosowania jej do normalnych warunków w środowisku społecznym. Zasadniczymi kierunkami działania rewalidacyjnego są:
- maksymalne rozwijanie cech najmniej uszkodzonych,
- fortioryzacja i usprawnianie uszkodzonych sfer psychicznych i fizycznych oraz kompensacja i substytucja deficytów biologicznych i rozwojowych.
Kształcenie specjalne oparte jest na szeregu metod dostosowanych do poziomu intelektualnego jednostek z różnymi deficytami w celu zdobycia przez nich jak największej zdolności życiowej, zdolności porozumiewania się z otoczeniem, zdolności do wykonywania pracy oraz możliwości włączenia się w życie grupy społecznej. Aby rewalidacja przynosiła oczekiwane rezultaty musi być oparta na :
- poznaniu każdej jednostki i warunków jej rozwoju, historii jej życia, poznaniu charakteru i stopnia upośledzenia oraz związanych z tym czynników etiologicznych,
- uwzględnienie w metodzie pracy typu układu nerwowego,
- zorientowaniu się w zahamowanych przez upośledzonych potrzebach,
- zorientowaniu się w charakterze oddziaływania środowiska na daną jednostkę upośledzoną,
- jak najszerszym uwzględnieniu czynników podnoszacych próg tolerancji na flustracje,
- zastosowanie warunków kształtujacych nowe motywacje,
- dostosowaniu pracy do sił i możliwości jednostki,
- stosowaniu w całej pełni metod kompensacyjnych, korygujacych, usprawniajacych i dynamizujacych.
W rewalidacji osób upośledzonych umysłowo szczególne znaczenie w osiąganiu zamierzonych zadań mają następujące zasady:
1. ZASADA AKCEPTACJI polegająca na postrzeganiu dziecka upośledzonego jako dziecka obarczonego większymi trudnościami rozwojowymi, które należy wspierać w osiąganiu celów dostosowanych do jego potrzeb i możliwości,
2. ZASADA POMOCY ma na celu pomoc dziecku w aktywizacji jego sił biologicznych w usamodzielnianiu się i przezwyciężaniu trudności rozwojowych,
3. ZASADA TERAPII PEDAGOGICZNEJ, czyli prowadzenie zajęć dydaktycznych, wychowawczych, rewalidacyjnych, korekcyjnych i innych niezależnie od innych form leczenia poza obrębem naszych kompetencji,
4. ZASADA WSPÓŁPRACY Z RODZINĄ, która ma szczególne znaczenie nie tylko dla samego dziecka, ale również jego rodziny i szkoły.
Rodzina jest najmniejszą komórką społeczną, która zaspakaja najważniejsze potrzeby jej członków. Przez stosunki w niej zachodzące tworzy więzi społeczne, emocjonalne, uczy zdolności do przystosowania się do otaczającej rzeczywistości. Rozwija umiejętności, zdolności, zainteresowania oraz daje poczucie bezpieczeństwa.
Do zasadniczych ról jakie pełni rodzina możemy zaliczyć:
- prokreację (powiększanie rodziny o nowych członków)
- funkcję usługowo - opiekuńczą (zapewnianie potrzeb biologicznych)
- funkcję stabilizującą procesy przystosowawcze
- funkcję psychologiczną (zapewnienie stabilizacji, bezpieczeństwa i rozwoju członka rodziny)
- funkcję ekonomiczną (zaspakajanie potrzeb materialnych)
- funkcję emocjonalną (miłość, szacunek, uznanie)
Tworzenie się więzi rodzinnych uzależnione jest od wielu czynników takich jak:
Wspólne zainteresowania, wzajemna miłość i szacunek oraz zgodność wyboru priorytetów w rodzinie i celów życiowych jej członków.
Kiedy w rodzinie pojawia się dziecko upośledzone, które ma ograniczone możliwości samoobsługowe, ograniczenia pełnienia ról społeczno-zawodowych sytuacja rodziny ulega pewnym przekształceniom.
W zależności od postaw jej członków życie, rewalidacja czy resocjalizacja mają różny przebieg. H.Borzyszkowa wyodrębnia cztery zasadnicze postawy rodzicielskie:
1. WŁAŚCIWA, w której wymagania dostosowane są do właściwości psychofizycznych dziecka i przyzwyczajają je do pokonywania trudności. Rodzice starają się uaktywniać i usamodzielniać dziecko na miarę jego możliwości.
2. ZA ŁAGODNA, która za krzywdę jaką wyrządził im los stara się cały czas dziecku ten fakt wynagradzać otaczając je nadmierną troskliwością, opiekuńczością i czułością nie stawiając żadnych wymagań.
3. ZA SUROWA, w której rodzice mimo świadomości niedoborów rozwojowych dziecka stawiają przed nim zbyt wysokie wymagania, które przekraczają jego możliwości.
4. OBOJĘTNY, gdzie rodzice nie interesują się losem dziecka upośledzonego świadomie twierdząc, że ich stosunek do niego i tak nic nie zmieni w jego życiu.
W zależności od typu rodziny w jakiej wychowuje się dziecko upośledzone spodziewać się należy odpowiednich rezultatów. Pozytywnych efektów w przystosowaniu dziecka do funkcjonowania w społeczeństwie może dać tylko WŁAŚCIWA rodzina. Pozostałe typy rodzin swoimi postawami będą pogłębiały poczucie bezwartościowości, będą wzbudzały lęk lub agresję. W przypadku każdej z tych rodzin potrzebny jest kontakt z placówkami zajmującymi się kształceniem i wychowaniem dzieci upośledzonych tj. poradnie psychologiczno-pedagogiczne i szkoła.
Aby szkoła mogła pomóc rodzicom dzieci oligofrenicznych między tymi tak ważnymi ogniwami w rozwoju dziecka musi istnieć ścisła współpraca, wzajemna pomoc i zrozumienie.
Rodzina, w której wychowuje się dziecko opóźnione w rozwoju narażona jest na wiele negatywnych czynników tj. obciążenie materialne, ograniczenie życia zawodowego i towarzyskiego, brak zadowolenia, rozluźnienie się więzów rodzinnych i wiele innych. Ze względu na te czynniki rodzice takiego dziecka potrzebują szczególnej pomocy i wsparcia ze strony szkoły. W tej placówce mogą otrzymać fachowe doradztwo i wskazówki do pracy ze swoim dzieckiem.
Kontakt domu i szkoły niesie korzyść obu stronom zainteresowanym rozwojem wychowanka. Nauczyciel ma możliwość dokładnego zapoznania się z historią rozwoju dziecka, przyczyną i etiologią upośledzenia. Dzięki dogłębnemu poznaniu dziecka może trafniej dobierać metody i formy kształcenia i wychowania, dzięki czemu doprowadza do optymalnego rozwoju jednostki i maksymalnego wykorzystania jego potencjału intelektualnego.
Im kontakt ten jest ściślejszy efekty pracy są większe, przez co zwiększa się szansa na lepsze przystosowanie dziecka do życia w społeczeństwie.
Edyta Jaszczak |
