W dzisiejszych czasach komputery są obecne niemal we wszystkich dziedzinach naszego życia. Umiejętność korzystania z nich jest ważnym elementem wykształcenia każdego człowieka. Szkoły posiadają pracownie komputerowe, z których uczniowie korzystają nie tylko na lekcjach informatyki, ale również coraz częściej na innych lekcjach. Współczesny nauczyciel do realizacji zadań dydaktycznych używa obok tradycyjnych środków, również technologii informacyjnej. Nauczanie wspomagane komputerem stosowane na lekcjach pozwala nie tylko rozwijać umiejętności informatyczne, ale także poprzez zastosowanie odpowiednich programów edukacyjnych stwarza znakomite warunki dla rozwoju myślenia twórczego dzieci. Komputer multimedialny wraz z odpowiednim oprogramowaniem jest bardzo dobrym narzędziem do pracy na lekcji. Warunkiem efektywnego stosowania multimedialnych programów jest ich ścisłe powiązanie z treściami nauczania, które w danym momencie są realizowane.
Nauczyciel wykorzystujący komputer jako środek dydaktyczny, musi przestrzegać następujących zasad:
treści przekazywane za pomocą komputera powinny wiązać się bezpośrednio z lekcją,
z danego oprogramowania edukacyjnego należy korzystać wtedy, gdy jest ono potrzebne do osiągnięcia celów lekcji,
czas pracy z komputerem powinien być dokładnie zaplanowany,
program edukacyjny należy starannie dobrać (dobry program pobudza wyobraźnię dziecka, jest poprawny pod względem rzeczowym i merytorycznym, jest atrakcyjny graficznie i dźwiękowo, zawiera zadania z elementami zabawy oraz oceny),
stosowane programy mają umożliwiać indywidualizację nauczania (programy takie powinny zawierać strukturę wielopoziomową dostosowaną do różnych umiejętności intelektualnych dzieci),
zaplanowane do wykorzystania na lekcji programy powinny być sprawdzone wcześniej przez nauczyciela,
nie ograniczać się do korzystania na danej lekcji wyłącznie z komputera, ale próbować łączyć go z innymi środkami dydaktycznymi.
Stosując technologię informacyjną, a zwłaszcza programy multimedialne w nauczaniu na poziomie szkoły podstawowej uzyskuje się następujące korzyści:
Obrazy i dźwięki, których dostarczają techniczne środki wzrokowo - słuchowe, przedstawiają rzeczywistość w sposób różnorodny i bogaty. U uczniów pobudza się ciekawość oraz chęć i gotowość uczenia się.
Proces kształcenia jest maksymalnie indywidualizowany (każdy uczeń ma inną osobowość i pracuje w innym tempie).
Zajęcia lekcyjne są wzbogacone o nowe rozwiązania metodyczne, co zachęca uczniów do większego wysiłku umysłowego i wiary we własne siły
Dzieci jednocześnie uczą się i bawią, co powoduje wzrost efektywności nauczania.
Rozwija się samodzielność dzieci i kształtuje w nich postawa poszukująca i twórcza.
Komputer odpowiednio użyty w czasie lekcji wyzwala dużą aktywność uczniów w porównaniu z innymi środkami dydaktycznymi, podnosi efekty nauczania.
Komputer ma duże znaczenie w reedukacji dzieci z trudnościami w nauce. Odpowiednie programy pomagają w nauce czytania, w opanowaniu ortografii, gramatyki, liczenia oraz rozwiązywania zadań.
Komputer nie zdenerwuje się mimo kolejnych potknięć ucznia Dzięki zdolności do powtarzania tych samych operacji, wielokrotnie powtórzy zadanie czy polecenie, nie irytując się jak człowiek. Dlatego przy jego pomocy nauka staje się łatwiejsza dla ucznia. Dziecko może pracować z komputerem bez stresu, gdyż nie stawia on ocen. Niebanalny staje się tutaj także aspekt wychowawczo-dydaktyczny, bo sam komputer jest wymagającym, konsekwentnym i nieprzekupnym partnerem w dydaktyce.
Może spowodować istotne zmiany wzorów nauczania oraz interakcji w klasie szkolnej. Podczas pracy z komputerem uczniowie rozmawiają ze sobą, wzajemnie zadają sobie pytania i udzielają na nie odpowiedzi, głośno komentują swe osiągnięcia.
Najpożyteczniejszym przykładem interakcji zachodzących w związku z zastosowaniem komputerów w szkole jest aktywny udział dzieci w uczeniu kolegów. Wielu nauczycieli wykorzystuje to zjawisko. Bywa, że nowa technika przedstawiana jest kilku zapaleńcom komputerowym, a po kilku tygodniach posługuje się nią cała klasa, wiedza upowszechniana jest poprzez interakcje uczniowskie.
Poprzez korzystanie ze sprzętu informatycznego wyrabiany jest nawyk koncentrowania się i dobrego organizowania pracy. Opanowanie określonych umiejętności w pracy z komputerem, takich jak: znajomość klawiatury i sposobów użycia określonych klawiszy, uruchamianie programów i praca z nimi stanowią ważny element kultury informatycznej, którą dzieci powinny wzbogacać na dalszych etapach edukacji.
Wykorzystując komputer, dzieci uczą się formułowania problemu i analizowania możliwości optymalnych rozwiązań. Uzyskane wyniki wyrabiają u dzieci nawyk myślenia twórczego.
Wykorzystanie komputera do opracowania nowego materiału bądź samodzielnego wykonywania zadań przez uczniów przyczynia się do powstania pozytywnej motywacji w czasie nauki. Taka motywacja powinna być podtrzymywana w każdym momencie procesu dydaktyczno-wychowawczego. Rozbudza ona także aktywność poznawczą uczniów i umiejętność rozwiązywania przez nich zadań i problemów o różnym stopniu trudności.
Zarejestrowanie na lekcji prób wykonania zadania lub ćwiczenia przez uczącego się stwarza możliwość porównywania osiągnięć różnych uczniów, co stanowi zalążek współzawodnictwa. Praca z komputerem bez wątpienia rozwija wyobraźnię. To czynne uczestnictwo w pracy, w tworzeniu czegoś nowego, jest dla ucznia bardzo ważne, przy czym uczeń czuje się odpowiedzialny za swoją pracę.
Zastosowanie dydaktycznych gier komputerowych wprowadza taki właśnie element współzawodnictwa, silnie aktywizuje, zachęca ucznia do rywalizacji z samym komputerem. Ponieważ większość gier bawiąc, jednocześnie uczy, diagnozuje lub służy terapii, zatem warte są polecenia na lekcjach już w klasach początkowych.
Omawiając szerokie korzyści płynące z wykorzystania komputera w procesie dydaktycznym dzieci trzeba mieć na uwadze również problemy, z jakimi borykają się szkoły wprowadzając technologię informacyjną. Kompleksowe wykorzystanie komputera w szkole wymaga przyjęcia nowych założeń zarówno organizacyjnych, jak i treściowych. Nie wystarczy, że nauczyciel zostanie wyposażony w wiedzę i umiejętności obsługi programów komputerowych, znacznie ważniejsze jest nauczenie go twórczego zastosowania tych programów w procesie kształcenia. Nie sposób tu pominąć problemu finansowego polskich szkół, których wielokrotnie nie stać na zakup oprogramowania oraz sfinansowanie szkoleń kadry. Proces wchodzenia do szkół technologii informacyjnej (zwłaszcza oprogramowania komputerowego multimedialnego) jest procesem postępującym bardzo wolno. I chociaż prawie wszystkie szkoły posiadają już pracownie komputerowe, to tylko nieliczne z nich potrafią je wykorzystywać w szeroko rozumianym procesie dydaktyczno- wychowawczym. W większości szkół w pracowni komputerowej odbywają się głównie lekcje informatyki. Wynika to z faktu, iż tylko nieliczni nauczyciele wykazują zainteresowanie nowoczesną technologią. Są to z reguły nauczyciele młodzi, którzy zwykle we własnym zakresie zdobywają programy typu freeware np. dostępne na stronach internetowych. Poza tym ciągle jeszcze w polskiej szkole dominuje tradycyjny model nauczania. Częściej i chętniej wykorzystuje się środki audiowizualne oraz inne nowoczesne pomoce, rzadziej komputer. Przeciwnicy szerokiego stosowania programów komputerowych w szkołach podstawowych są zdania, iż multimedia często spłycają nauczanie. Istnieje niebezpieczeństwo, że niektórzy uczniowie automatycznie obsługują program klikając bezmyślnie myszką aż do osiągnięcia celu. Sytuacje takie mogą mieć miejsce wówczas, gdy programy są niewłaściwie skonstruowane. Wartość dydaktyczna takich programów zostawia wiele do życzenia. Dobry program przeznaczony dla dzieci w wieku szkolnym powinien nawiązywać do doświadczeń życiowych dziecka, być atrakcyjny pod względem graficznym, dźwiękowym oraz nieskomplikowany w obsłudze. Powinien rozwijać myślenie twórcze dziecka. Te podstawowe wymogi nie zawsze są spełniane. Często atrakcyjność programu edukacyjnego przegrywa z atrakcyjnością gier. Producenci programów edukacyjnych nie nadążają za komercyjnym rynkiem gier komputerowych. Uczniowie korzystający z gier są przyzwyczajeni do szybkich akcji oraz mocnych wrażeń. Tego nie zapewniają programy edukacyjne.
Również nauczyciel powinien zdawać sobie sprawę, że zbyt częste lub długotrwałe stosowanie tego samego programu może wyrobić u uczniów pewien schemat postępowania, doprowadzić do automatycznego wykonywania zadań, ograniczając w ten sposób inne możliwości poznawcze. Może też po prostu znużyć dzieci czy nawet zniechęcić. Zniechęcenie do pracy z komputerem może też być spowodowane stosowaniem programu przerastającego możliwości ucznia.
Podsumowując należy zwrócić uwagę na wszystkie aspekty za i przeciw stosowaniu technologii informacyjnej w szkole i wybrać "złoty środek". Należy rozumnie korzystać z ogromnego potencjału, jaki niesie ze sobą nowoczesna technologia i jednocześnie nauczyć swych wychowanków mądrze go wykorzystywać. Komputer należy traktować jako narzędzie, które wzbogaca zajęcia lekcyjne o nowe rozwiązania metodyczne i stosować go z właściwą częstotliwością.
Bibliografia:
S. Juszczyk, P. Gruba, Komputer w edukacji wczesnoszkolnej, Życie Szkoły, 2 (1996) .
S. Juszczyk, P. Gruba, Elementy informatyki dla pedagogów, Katowice 1996.
R.K. Logan, Mikrokomputery w systemie edukacji szkolnej, "Społeczeństwo Otwarte" 1996, nr 11.
mgr Urszula Wrońska
Szkoła Podstawowa w Połomi |
