W prawidłowym rozwoju dziecka ogromną rolę odgrywa ruch. Jest zatem oczywiste, że dziecko w miarę swojego rozwoju zdobywa coraz większe możliwości ruchowe, czemu sprzyjają gry i zabawy ruchowe. Stanowią one obok zabaw manipulacyjnych, naśladowczych, konstrukcyjnych i gier dydaktycznych jedną z najbardziej interesujących form zabawowych dzieci i młodzieży.
Zabawa jest nie tylko rodzajem działalności charakterystycznym dla okresu przedszkolnego. Potrzeba zabawy trwa także po przekroczeniu bram szkoły. Jednak treść zabaw staje się bogatsza dzięki poszerzającej się wiedzy i rosnącej sprawności.
Małe dziecko bawiło się, gdyż znajdowało radość w samej czynności zabawowej. Im dziecko jest starsze tym ważniejszy się staje dla niego wytwór własnego działania, rezultat, który osiąga. Następuje stopniowe przesunięcie akcentu z samej czynności - na jej efekt. Coraz ważniejszy staje się również problem, jak osiągnięte efekty są oceniane przez towarzyszy czy też świadków zabawy. Wraz z fizycznym i intelektualnym rozwojem dziecka następuje rozwój społeczno-emocjonalny (E.Pawłowski: 100 gier z zabawkami, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1978, s.10).
W okresie szkolnym nie wystarcza już samo zadowolenie, że robi się coś ciekawego. Dzieci pragną robić coś co spotkałoby się z aprobatą a nawet podziwem kolegów. Stąd coraz większe zainteresowanie grami i zabawami o charakterze sportowym, zawierającymi element współzawodnictwa. Pełny rozkwit tego typu gier i zabaw przypada na okres, kiedy to znane nam z wcześniejszego okresu zabawy tematyczne i inne przestają zaprzątać uwagę dzieci, zabawki przestają być najistotniejszym elementem zabawy, a maskotki stanowią miłą pamiątkę przypominającą wspaniałe chwile wczesnego dzieciństwa.
Gry i zabawy ruchowe od wymienionych zabaw różnią się przede wszystkim tym, iż opierają się o różnorodne postacie ruchu, który w nich dominuje, a także tym, iż mają swoje prawidła oraz określone ramy. Każda z nich ma bowiem swój początek i zakończenie, a także własna fabułę, treść ruchową i swoistą organizację."
Gry i zabawy ruchowe pełnią przede wszystkim rolę bodźca fizycznego, wpływają na fizyczną stronę osobowości człowieka. Dają możliwość oddziaływania na psychiczną i umysłową stronę osobowości bawiącego się dziecka. Sprzyjają nerwowemu odprężeniu i czynnemu wypoczynkowi.
Dzięki wielkiemu bogactwu ruchowemu, są podstawowym środkiem wychowania fizycznego. Wszechstronnie oddziaływują na organizm podnosząc jego wydolność i wszechstronną sprawność fizyczną. W toku gier i zabaw ruchowych podnosi się wydolność wielu układów i narządów, zwłaszcza układu ruchowego, krążenia, oddychania a także rozwijają się wszystkie cechy motoryki - siła, szybkość, zręczność, wytrzymałość oraz umiejętności ruchowe.
Grom i zabawom ruchowym towarzyszy zwykle duże zaangażowanie uczuciowe i przeżywanie dużych emocji , co zbliża je do sportu. Emocje te jednak są zabarwione uczuciem nieskrępowanej radości i zadowolenia, co sprzyja wypoczynkowi i odprężeniu.
Mówiąc o korzystnym wpływie gier i zabaw ruchowych na kształtowanie i podnoszenie wydolności i sprawności fizycznej człowieka należy również podkreślić, iż korzystnie wpływają na rozwój umysłowy dzieci i młodzieży oraz na kształtowanie ich woli i charakteru. Dobroczynny wpływ mają także na rozwój takich cech jak: samodzielność, śmiałość, pomysłowość, panowanie nad sobą , dokładność, zdyscyplinowanie. Gry i zabawy ruchowe rozwijają także pamięć i twórczą wyobraźnię dzieci, wpływają na rozwój woli.
Zabawy tego rodzaju maja także społeczny charakter. Przyzwyczajają dzieci do działalności z zespole, do pojmowania swoich obowiązków. Rozwijają ducha koleżeństwa. Uczą sprawiedliwości, uczciwości i zdyscyplinowania.
Zabawy i gry ruchowe wprowadzają radosny nastrój i dobre samopoczucie, dają dziecku możliwość zaspokojenia naturalnej potrzeby ruchu, rozwijają sprawność ruchową ćwicząc i doskonaląc takie elementy, jak: chód, bieg, podskok, rzut, pokonywanie przeszkód, wspinanie. Podnosząc przy tym stan zdrowotny, stwarzają najlepsze warunki do czynnego wypoczynku.
Zabawy ruchowe utrwalają wiele pojęć i wiadomości, kształtują nawyki kulturalne, pozytywne cechy charakteru, a w szczególności świadomą dyscyplinę i karność oraz umiejętność współżycia w zespole dziecięcym.
Za pomocą zabawy rozwijamy spostrzegawczość, orientację w przestrzeni, umiejętność oceny odległości i kierunku. Zabawa ruchowa jest przygotowaniem do społecznego współżycia i współdziałania, uczy dziecko przystosowania się do całego zespołu. Konieczność dostosowania się do przepisów w zabawie dyscyplinuje dziecko, uczy je opanowania, przyzwyczajenia do dokładności, odpowiedzialności i uczciwości.
Udział w zabawie pozwala dziecku oceniać swoje możliwości w porównaniu z innymi, a wynik budzi wiarę we własne siły, staje się źródłem zdrowego optymizmu. Znaczenie wychowawcze zabawy dobrze zorganizowanej, starannie i konsekwentnie przeprowadzonej , polega przede wszystkim na kształtowaniu cech charakteru i utrwaleniu nawyków koniecznych w życiu codziennym. Podsumowując, można powiedzieć, że zabawy i gry ruchowe wywierają wszechstronny wpływ dzięki temu, że:
1) wprowadzają radosny nastrój i dobre samopoczucie,
2) podnoszą stan zdrowotny,
3) stwarzają najlepsze warunki do czynnego wypoczynku,
4) wzmagają ogólny rozwój,
5) rozwijają sprawność fizyczną,
6) wyrabiają dodatnie cechy charakteru, a w szczególności świadomą dyscyplinę, karność oraz umiejętność zespołowego współzawodnictwa i współdziałania.
Donata Szczepankiewicz
Joanna Tyczko |
