Wady postawy występują najczęściej i postępują najszybciej w wieku szkolnym. Okres ten ze względu na nie ukończony proces rozwoju jest właściwie jedynym , którym ingerencja korekcyjna ma szansę powodzenia . Większość wad wymaga długotrwałego i wielostronnego oddziaływania korekcyjnego . Pozytywny wynik ingerencji korekcyjnej zależy w dużej mierze od skorelowania środków oddziaływania: biologicznego , psycho-pedagogicznego , społecznego .
Lekcja gimnastyki korekcyjnej jest podstawową jednostką organizacyjną zajęć . Jej struktura , zasady i metody prowadzenia są zbliżone do stosowanych w lekcjach wychowania fizycznego .Odmienność polega na bardziej sprofilowanym doborze ćwiczeń ,uzależnionym od rodzaju reprezentowanych w zespole wad . Rzutuje to w określony sposób na cele , środki i metody realizacji zajęć .Do najważniejszych z nich należą:
- wszechstronność oddziaływania ,
- równoległe wyrównywanie dystonii mięśniowo-więzadłowej z kształceniem nawyku prawidłowej postawy w tym rozciąganie przed wzmacnianiem,
- przystępowanie do ćwiczeń oporowych po uprzednio uzyskanej, maksymalnej na danym etapie korekcji postawy,
- powiązanie ćwiczeń z prawidłowym oddychaniem,
- podporządkowanie ćwiczeń analitycznych ćwiczeniom globalnym,
- racjonalne dawkowanie wysiłku.
W gimnastyce wyrównawczej i korekcyjnej wykorzystuje się właściwie wszystkie metody i formy stosowane w wychowaniu fizycznym : naśladowczą , zabawową ,improwizacji , ilustracji czy opowieści ruchowej ,zadaniową , ścisłą , pokazową , opisowa , bezpośredniej celowości ruchów , systematyczną , analityczną , oraz kombinowane .Nieodłącznym atrybutem gimnastyki korekcyjnej jest uwarunkowana charakterem przypadku precyzja w doborze i działaniu metod i środków . Ten warunek najbardziej zabezpiecza forma ścisła i najczęściej dominuje na zajęciach korekcyjnych .
Prowadzenie zajęć w formie ścisłej , zwłaszcza w grupach dzieci młodszych , powoduje szybkie znużenie , zmęczenie i brak zainteresowania korektywą . Zajęcia te stają się wtedy ciężkim , narzuconym przez dorosłych obowiązkiem. Poza tym prowadzenie zajęć w formie ścisłej powoduje po pewnym czasie ograniczenie się do określonego zestawu ćwiczeń , które dziecko zna na pamięć
Aby zachęcić dzieci do ćwiczeń , stworzyć dodatkową motywację , należy w zajęciach gimnastyki korekcyjnej stosować w jak największym stopniu najwłaściwszą dla tego wieku formę zajęć jaką są zabawy i gry ruchowe .
Zabawa ruchowa jest prostą , nieskomplikowaną formą ruchu opartą na podstawowych ruchach motorycznych człowieka , jak :chód , bieg , skok , czworakowanie , pełzanie , rzucanie . Polega na rywalizacji indywidualnej – kto ładniej , kto dokładniej wykonał zadanie , kto szybciej , kto dalej ,wyżej skoczy, rzuci . Przepisy zabawy są proste i nieskomplikowane .
Gra ruchowa jest wyższą formą zabawy ruchowej , zróżnicowaną pod względem trudności formą ruchu , w której biorą udział drużyny rywalizujące ze sobą o zwycięstwo.
Podstawową różnicą między zabawą a grą ruchową jest element rywalizacji ;w zabawie – indywidualny ,w grze – zespołowy .
Zabawy i gry ruchowe są bardzo lubianą przez dzieci formą zajęć ruchowych . Wynika to z ich różnorodności , swobody działania , prostoty ruchów , możliwości wyboru rozwiązań i sprawdzenia się z rówieśnikami. Zabawy i gry ruchowe są atrakcyjną formą dla wszystkich grup wiekowych , także dla młodzieży i dorosłych. Także w profilaktyce i korekcji wad postawy zabawy i gry ruchowe powinny znaleźć należne miejsce .
Wprowadzanie zabaw i gier ruchowych dostosowanych do potrzeb gimnastyki korekcyjnej w znacznym stopniu uatrakcyjnia zajęcia i mobilizuje ćwiczących do większego wysiłku . Jedną z naczelnych zasad procesu korekcji wad postawy jest przekonanie dziecka do aktywnego udziału w całokształcie korekcji .Dziecko należy odpowiednio umotywować do uczestnictwa w zajęciach .Ważne jest , szczególnie w początkowym okresie , by lekcje gimnastyki korekcyjnej podobały mu się i chętnie brał w nich udział .Zabawy i gry ruchowe , odpowiednio dobrane i właściwie przeprowadzone, mogą zwłaszcza u dzieci młodszych odegrać większą rolę niż perswazja rodziców , lekarza , czy pogadanka instruktora korektywy.
Największą grupę uczestników w zajęciach gimnastyki korekcyjnej stanowią dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym w klasach I-III . Jest to wiek , w którym zabawy ruchowe powinny dominować w zajęciach wychowania fizycznego i korektywy . Psychice dziecka w tym wieku odpowiada taka forma ruchu , jaką jest zabawa – zwłaszcza gdy występuje ona pod postacią opowieści ruchowej , formy naśladowczej , a nawet zadaniowej . W zabawie ruchowej dziecko jest odpowiedzialne tylko za siebie , nie obarcza się go stresem wynikającym z odpowiedzialności za drużynę , stawiając na pierwszym miejscu osiągnięcie pozytywnych rezultatów w poprawie wady postawy dziecka .
W grupie dzieci starszych perspektywa nagrody w postaci obiecanej gry ruchowej może spowodować lepsze wykonywanie ćwiczeń w formie ścisłej . Gimnastyka korekcyjna jest formą działalności terapeutycznej w odniesieniu do dzieci z wadami postawy . Z tego względu nie wszystkie zabawy i gry ruchowe znane w zajęciach wychowania fizycznego mogą być w tym przypadku stosowane . Nie stosuje się między innymi zabaw i gier skocznych , z przewrotami i przerzutami .
Zabawy i gry ruchowe , aby mogły być wykorzystane do potrzeb gimnastyki korekcyjnej musza spełniać następujące kryteria :
- Kształtować odruch poprawnej postawy ciała . W czasie zabawy czy gry powinny wystąpić momenty zmuszające dzieci do przyjęcia poprawnej postawy czy to w siadzie , czy w staniu , czy w poruszaniu się .
- Oddziaływać na poszczególne grupy mięśniowe w celu likwidacji dystonii mięśniowej. Dystonia mięśniowa , będąca nieprawidłowym napięciem antagonistycznych grup mięśniowych jest najczęstszą przyczyną wadliwej postawy . Jej likwidacja polega na rozciąganiu nadmiernie napiętych mięśni i wzmacnianiu mięśni osłabionych .Wzmacnianie musi odbywać się po uprzednim skorygowaniu wszystkich składowych postawy : ustawienie głowy ,barków , brzucha , miednicy , nóg ,itd. Celowo dobrane zadanie ruchowe występujące w zabawie , czy w grze powinno prowadzić do likwidacji dystonii mięśniowej w danej wadzie postawy .
- Stworzyć możliwość utrzymania poprawnej pozycji w trakcie trwania całej zabawy czy gry ruchowej . Nie mogą występować w trakcie trwania zabawy czy gry ruchowej sytuacje , w których wykonanie zadania ruchowego wymaga przyjęcia pozycji wadliwej , sprzyjającej pogłębieniu wady .Dziecko musi mieć cały czas możliwość ćwiczenia w pozycji skorygowanej , a przynajmniej nieszkodliwej . Najkorzystniejsza sytuacja występuje wtedy , gdy główne zadanie ruchowe w grze lub zabawie zmusza dziecko do jego poprawnego wykonania . Złe z punktu widzenia korektywy wykonanie jest niemożliwe lub skazuje dziecko na przegraną .
- Sprzyjać odciążeniu kręgosłupa od ucisku osiowego . Ucisk taki utrudnia przyjmowanie pozycji skorygowanej , więc większość ćwiczeń a także zabaw i gier ruchowych odbywa się w gimnastyce korekcyjnej , w leżeniu, pełzaniu , ślizgach ,na czworakach .
Dobierając zabawy lub gry ruchowe do zajęć gimnastyki korekcyjnej należy uwzględnić :
- Skład i liczebność grupy ćwiczebnej
- Miejsce zajęć
- Rodzaj i ilość przyborów
- Rodzaj wad postawy .
Różnorodność środków stosowanych w ramach zajęć korekcji wad postawy powinna być możliwie bogata , wpływać na psychikę dziecka i podnosić zainteresowanie działalnością ruchową w zakresie poprawy wad postawy ciała . Dla przyswojenia i doskonalenia nabytych, znanych dziecku nawyków i pojęć ruchowych niezbędne i konieczne jest podnoszenie stopnia organizacji zabaw i gier ruchowych na wyższy poziom.
W większości gier i zabaw ruchowych potrzebni są sędziowie , ich zadaniem jest nadzorowanie dokładności wykonania zadania korekcyjnego, jak i respektowanie przepisów. Sędziami powinny być dzieci z wadą postawy która jest nie wskazana do udziału w danej zabawie lub grze , lub też tacy którzy sędziują drużynom przeciwnym i po każdym powtórzeniu są zmieniani na innych .
Wprowadzenie do zajęć ruchowych współzawodnictwa zarówno indywidualnego ,jak i zespołowego czyni zajęcia atrakcyjnymi , wzbudza zainteresowanie ćwiczących zadaniem ruchowym , wyzwala i potęguje siły do działania , uaktywnia do ćwiczeń i podnoszenia na wyższy poziom swojej sprawności. Współzawodnictwo jest nie tylko środkiem uaktywniającym ćwiczących do lepszego , skuteczniejszego działania , ale również ważnym środkiem oddziaływania wychowawczego . Między innymi podciąga ono słabszych , budzi w nich ambicje dorównania innym rówieśnikom w granicach ich możliwości, a kiedy uda się osiągnąć cel , staje się on dla nich źródłem zdrowego optymizmu i chęci do dalszego działania .
W gimnastyce korekcyjnej oprócz metod ukierunkowanych głównie na nauczanie ruchu w sensie doskonalenia jakości i ilości stosuje się metody intensyfikujące , w celu lepszego wykorzystania czasu na ruch .Cel ten wykorzystujemy najlepiej przez zastosowanie takich sposobów organizacyjnych, które uatrakcyjniają zajęcia , wzbudzają zainteresowanie , pogłębiają motywacje i zachęcają dzieci do podejmowania intensywniejszego działania ruchowego .
Metodami tymi i formami organizacyjnymi są :
- Metoda stacyjna
- Tor przeszkód
- Metoda zadań dodatkowych
- Wprowadzenie współzawodnictwa
- Rytm i muzyka
Metoda stacyjna polega na tym , że na pewnej przestrzeni zamkniętej lub otwartej wyznacza się kilka stanowisk na których znajdują się odpowiednie przybory lub przyrządy . W czasie ćwiczeń każde dziecko przechodzi przez wszystkie stanowiska wykonując na nich określone ćwiczenia . W zajęciach korekcyjnych dobór zadań na poszczególnych stanowiskach powinien mieć charakter ćwiczeń ogólnorozwojowych , zmierzających do wzmocnienia zespołów mięśni odpowiadających za postawę ciała , szczególnie tych , które są osłabione . W szkołach na etapie nauczania początkowego oraz w przedszkolach wprowadzenie obwodu ćwiczebnego dostosowanego do wieku , sprawności i rozwoju fizycznego dzieci może sprzyjać podnoszeniu stopnia intensywności zajęć , dokładności wykonywania ćwiczeń , rozwojowi dzieci , eliminowaniu nudy i monotonii.
Tor przeszkód to kolejna forma zajęć ruchowych , która przyczynia się do uatrakcyjnienia zajęć gimnastyki korekcyjnej . Ćwiczący musi pokonać pewną przestrzeń oraz ustawioną na niej określoną liczbę dowolnie wybranych przeszkód wykonanych z przyrządów ,urządzeń czy przyborów . Przeszkody , których pokonanie wymaga od dziecka wysiłku w granicach jego możliwości , muszą być dziecku znane , a ćwiczenia już wcześniej opanowane . Prowadzenie zajęć w formie toru przeszkód ma wiele zalet . Daje możliwość zestawienia atrakcyjnych układów ćwiczeń za pomocą prostych przyborów oraz wykorzystanie terenu z jego naturalnymi przeszkodami .
Z idei toru przeszkód powstała "ścieżka zdrowia ". Są to trasy biegowe , na których buduje się urządzenia do ćwiczeń . Główną zaletą ścieżek zdrowia jest możliwość indywidualnego programowania ćwiczeń , dostosowania ich do umiejętności ruchowych i wydolności fizycznej dzieci w różnym wieku . Zajęcia na ścieżce zdrowia dają dzieciom wiele satysfakcji z wykonywanych zadań ruchowych , stwarzają okazję do samokontroli , samooceny i porównywania swojej sprawności z rówieśnikami . Prowadzone na powietrzu są doskonałym czynnikiem uodparniania , hartowania organizmu .
Zadania dodatkowe to ćwiczenia ruchowe ,które stosuje się w przerwach między ćwiczeniami głównymi . Ich rola polega na zwiększeniu zadań , a także na zapewnieniu dzieciom w pewnym sensie czynnego wypoczynku . Zadania dodatkowe spełniają swoją rolę szczególnie na tych zajęciach ruchowych , w których ma miejsce oczekiwanie w kolejce na ćwiczenia . Zadania dodatkowe powinny być proste , łatwe , znane , lubiane przez dzieci , dostosowane do wieku i poziomu ich usprawniania .
W zajęciach ruchowych bardzo ważną rolę spełnia akompaniament muzyki . Pod wpływem muzyki znikają zwykle u ćwiczących zahamowania wewnętrzne , niepewność i nieśmiałość , a wytwarza się nastrój aktywnego zainteresowania , atmosfera radości i zadowolenia .Właściwie dobrana muzyka oddziałuje emocjonalnie na ćwiczących , wyzwala ruchy w stopniu znacznie silniejszym aniżeli głos ,dodając im dynamiki, lekkości i wdzięku. Żaden rozkaz ,objaśnienie ani wskazówki nie są tak doskonałe , aby dać wyobrażenie o natężeniu , lub lekkości ruchu . Muzyka spełnia to zadanie w sposób idealny . Muzyka wprowadza do zajęć ruchowych nastrój pogody , radości a jednocześnie ład i dyscyplinę , zastępuje komendy . Zakończenie lub rozpoczęcie zajęć muzycznych jest sygnałem do rozpoczęcia lub zakończenia ćwiczeń , co bardzo ułatwia ćwiczącym wykonanie układów ćwiczeń oraz stwarza lepszą świadomość ruchów , zarówno indywidualną jak i zbiorową . Często jest ona treścią , która inspiruje ćwiczących do wyrażania ruchem swoich wrażeń , przeżyć i odczuć . Muzyka wzmaga w człowieku poczucie piękna , wrażliwość artystyczną i bardzo często pomaga w skupieniu uwagi i opanowaniu ruchów . Przy kształtowaniu aktywności ruchowej z zastosowaniem rytmu i muzyki należy zawsze pamiętać , ażeby wykonywany ruch był ruchem korekcyjnym .
U dzieci starszych , bardziej dojrzałych motywacja ulega modyfikacji .Obok działającego jeszcze czynnika przyjemności , zaczyna towarzyszyć przeświadczenie o celowości i skuteczności stosowanych przez niego poczynań . Dziecko wie , że w miarę swego wkładu pracy na ćwiczeniach jest silniejsze , wytrzymalsze , sprawniejsze i ma na to dowody . Może również porównać swoje wyniki z rówieśnikami w trakcie ćwiczeń w zespole
Świadomy i aktywny udział dziecka w zajęciach realizowany jest również poprzez włączenie go do prowadzenia części zajęć . Ocena prowadzenia zajęć przez siebie , współtowarzyszy i instruktora uzmysławia wiele błędów , w innych warunkach niedostrzegalnych . Dzieci te zdobywszy sprawność i opanowawszy umiejętność kierowania grupą zaczynają wierzyć w swoje możliwości i podnosi się ich samoocena .
Ważnym czynnikiem uzupełniającym gimnastykę wyrównawczą czy korekcyjną są zajęcia w wodzie . Ze względu na znajomość występujących u dzieci wad najlepiej , gdy prowadzone są przez tego samego instruktora . Walorem podstawowym pływania jest specyfika środowiska wodnego umożliwiającego odciążenie kręgosłupa , hartującego oraz stwarzającego możliwość stosowania różnorodnych ćwiczeń oddechowych . W większości wypadków jednak treść zajęć sprowadza się do nauki pływania , a po opanowaniu tej umiejętności – do uprawiania jej , co z kolei wpływa korzystnie na układ krążenia i oddychania , zwiększając wytrzymałość ogólną .
Kolejną niezwykle atrakcyjną formą ożywiającą działania korekcyjne są zdrowotne kolonie letnie . Stanowią niezwykle wartościowe uzupełnienie całorocznej pracy , gdyż komasują w czasie różnorodne zajęcia . Miesiąc kolonii to dawka równa rocznemu okresowi ćwiczeń w czasie roku szkolnego . Zajęcia na koloniach obejmują najbardziej lubiane przez dzieci formy ruchu korekcyjnego.
- Gimnastykę poranną
- Gimnastykę korekcyjną w sali
- Na boisku
- W lesie
- Na specjalnie montowanych przeplotniach z rur metalowych
- Pływanie
- Elementy koszykówki
- Siatkówki
- Kometka
- Elementy lekkoatletyki
- Strzelanie z łuku
- Ćwiczenia na deskorolkach
- Wycieczki rowerowe
- Piesze
- Kajakowe
- Nauka tańca towarzyskiego
- Zgadywanki terenowe
- Podchody
Kolonie zdrowotne to niezwykle atrakcyjna forma , jednak nie należy zapominać , że są jednocześnie okresem odpoczynku dzieci . Tylko właściwie dobrane zabawy i ćwiczenia gwarantują połączenie przyjemnego z pożytecznym .
Wszystkie wymienione metody i formy oraz inne elementy ( środki dydaktyczne , muzyka, zajęcia w wodzie lub na powietrzu ,itp. )mające wpływ na ożywienie zajęć gimnastyki korekcyjnej odpowiednio dobrane czy właściwie przeprowadzone ,mogą zwłaszcza u dzieci młodszych odegrać większą rolę niż perswazja rodziców , lekarza ,czy pogadanka instruktora korektywy . Dlatego należy pamiętać ,że ciężka praca dziecka nad kształtowaniem własnej sylwetki powinna być jak najczęściej wspomagana ożywiającymi formami ,metodami ,treściami oraz coraz atrakcyjniejszymi środkami dydaktycznymi .
LITERATURA
- C .Malczak, A . Smolik : Gimnastyka wyrównawcza w szkole . Warszawa 1964, Medicina i Fizkultura .
- M. Kutzner – Kozińska : Korekcja wad postawy , tom I, Tom II,Warszawa1992,Wydawnictwa Akademii Wychowania Fizycznego.
- M. Kutzner – Kozińska , K. Wlaźnik : Gimnastyka korekcyjna dla dzieci 6-10 –letnich. Warszawa1995,WSiP.
- M .Bogdanowicz , S. Owczarek :Zabawy i gry ruchowe w gimnastyce korekcyjnej . Warszawa, WSiP.
- R. Trześniawski : Zabawy i gry ruchowe . Warszawa 1995 ,WSiP.
- M . Bondarowicz : Zabawy i gry ruchowe . Podstawy metodyczne .Warszawa 1996, AWF.
- M . Mielniczuk , A. Rumiński : Zabawy i gry uspokajające . WFiHS 1984, nr 9
Elżbieta Jasińska
M.P. nr 4 w Zambrowie |
