"Wspomagaj dziecko miłością i dobrym słowem, nie naginaj i nie krytykuj, ono i tak pójdzie własną drogą, drogą tworzenia."
M. Kawecki
"Jeśli ma się rozwijać wyobrażnia dziecka, trzeba jej dać czymś się karmić."
M. Mead
Wychowanie estetyczne dzieci w wieku przedszkolnym stanowi istotną część procesu wychowania ogólnego, dążącego do wszechstronnego rozwoju dziecka. Wszechstronnego, czyli, że wychowanie w takim samym stopniu powinno wpływać na rozwój intelektu jak i na kształtowanie cech woli i charakteru, tak na rozwój fizyczny, jak i na bogactwo uczuć i wyobraźni twórczej.
Edukacja plastyczna dzieci jest częścią wychowania estetycznego i należy do najbardziej twórczych działań programu wychowania w przedszkolu. Odgrywa ogromną rolę w ukierunkowywaniu aktywności dziecka, wyzwalaniu jego uczuć i samorealizacji. Działalność plastyczna stwarza szerokie pole dla wyrażania dziecięcej ekspresji. Rozwija inicjatywę ,samodzielność i wytrwałość, pobudza również do słownego wyrażania swoich odczuć. Własna twórczość daje dziecku odprężenie, rozładowanie napięć mięśniowych i emocjonalnych. Daje mu przy tym radość i zadowolenie, wzmacnia poczucie własnej wartości. Poprzez twórczość plastyczną dziecko zaspokaja typową dla tego wieku potrzebę działania. Wartość tego działania należy upatrywać nie tyle w produkcie końcowym aktu tworzenia ile w samym procesie tworzenia. Wartością samą w sobie jest proces twórczego myślenia, samodzielnego odkrywania własnych możliwości. Bowiem sztuka, to piękno widziane przez artystę. Piękne jest to , co kto lubi, co się komu podoba. Nie ma w sztuce pojęć "źle", czy "dobrze". Tak więc wszystkie próby podejmowane przez dziecko mają wartość pozytywną.
W trakcie działania należy pozwolić dziecku na swobodne skojarzenia, własne odczucia, które z naszą pomocą poprowadzą je do budowania obrazu siebie i świata. Stopniowo, w trakcie wielorakich twórczych doświadczeń należy przedstawiać dziecku obiektywne- istniejące poza jego dziecięcym światem zależności, reakcje, cechy i wartości. Tworzenie jest realizacją własnej doskonałości, poczucia ,że jest się w stanie wszystkiego dokonać.
Tworzenie daje dziecku radość, poczucie ważności, siły sprawczej, przez co staje się zdolne do rozwoju. Aby nie zaprzepaścić tego i wspólnie z dziećmi czerpać radość z rysowania, malowania, czy tworzenia należy naturalną u dziecka skłonność do ekspresji plastycznej stale rozwijać i pogłębiać. Czynić to można zarówno przez dostarczanie mu nowych środków wyrazu plastycznego jak i ugruntowanie umiejętności i wiedzy na ten temat.
Dzieci są kreatywne z natury, dlatego tę wspaniałą zdolność należy w nich pielęgnować i rozwijać. Rysunek jest obok mowy, jedną z pierwszych form ekspresji dziecka, jest prostym i bezpośrednim środkiem, jakim dziecko może określić swoje istnienie na świecie, swój własny świat, samo siebie.
Podstawowym celem edukacji plastycznej jest z jednej strony uwrażliwianiem dziecka na różne zjawiska wizualne, jak światło, barwa, kształt, proporcje, kompozycja i jej związek z konstrukcją oraz funkcją przedmiotu. Z drugiej zaś strony ,to kształcenie zdolności emocjonalnego przeżywania różnych wartości plastycznych, eksperymentowanie materiałem i narzędziem oraz swobodne wyrażanie przeżyć i doświadczeń w twórczości plastycznej.
Celami edukacji plastycznej dzieci są :
- kształtowanie u dziecka postawy i inwencji twórczej, a tym samym rozwijanie jego pomysłowości poprzez dostarczanie dziecku akcesoriów, materiałów, narzędzi i środków oraz wskazywanie na różne możliwości ich wykorzystania;
- dostarczanie bogactwa przeżyć emocjonalnych w kontaktach ze sztuką oraz wprowadzenie dziecka w świat pozytywnych wartości;
- kształtowanie umiejętności wyrażania własnych doznań i przeżyć w kontaktach ze sztuką
- wzbogacanie procesów poznawczo-psychicznych;
- rozwijanie wnikliwości i samodzielności w dokonywaniu obserwacji otoczenia;
- rozbudzanie przeżyć intelektualnych i rozwój wrażliwości estetycznej,;
- wzbudzanie zaufania we własne możliwości twórcze, które utrwala lub przywraca dziecku równowagę psychiczną i tym sposobem umacnia jego osobowość, pełniąc niejednokrotnie funkcję terapeutyczną;
- kształtowanie umiejętności współdziałania z innymi w procesie twórczości artystycznej;
- rozbudzanie zainteresowań dorobkiem kulturalnym kraju, a przede wszystkim własnego regionu. Dzięki edukacji plastycznej dziecko :
- odkrywa własne możliwości i uzdolnienia artystyczne;
- potrafi słuchać, patrzeć, tworzyć i wyrażać własne przeżycia w kontaktach z różnymi dziedzinami sztuki;
- kształci i wzbogaca własną pomysłowość, wyobraźnię oraz inwencję twórczą w różnych formach aktywności i twórczości;
- rozwija własny potencjał pozytywnych wartości;
- potrafi współdziałać w zespole;
- dostrzega piękno sztuki i piękno natury;
- odczuwa radość i satysfakcję z pozytywnych efektów własnych działań.
Nabywanie umiejętności poprzez działanie przyniesie dzieciom autentyczną radość, stanie się interesującą przygodą. Rozbudzanie wrażliwości estetycznej w kontakcie z otoczeniem, przyrodą i sztuką przyczyni się do ukształtowania jednostek twórczych, otwartych, odważnych i niepowtarzalnych.
Proces edukacji plastycznej wymaga stosowania swoistych metod i zorganizowania prawidłowych warunków zależnych od właściwości wieku oraz treści odnajdywanych w najbliższym środowisku. Umiejętny dobór metod i form pracy z dzieckiem sprzyjać będzie odkrywaniu wrodzonych uzdolnień i rozwojowi twórczości dziecięcej. Rozwojowi temu sprzyjają metody aktywizujące- odkrywanie, poszukiwanie, przeżywanie i działanie, które korzystnie wpływają na kształtowanie postawy twórczej dziecka, służą nabywaniu i usprawnianiu umiejętności i przyswajaniu wiadomości.
Metodom aktywizującym towarzyszyć powinny również metody słowne rozmowa, opowiadanie, zagadka, oraz oglądowe- pokaz, wzór, przykład.
Różnorodność metod stosowanych w edukacji plastycznej powinna znajdować zastosowanie w ramach takich form organizacyjnych jak :
- zajęcia plastyczne z całą grupą;
- zajęcia plastyczne w małych zespołach;
- zajęcia plastyczne indywidualne.
Dziecko jest współuczestnikiem wszystkich sytuacji edukacyjnych. W każdej z nich może nie tylko słuchać i wykonywać polecenia, działać, ale także proponować, poszukiwać, stawiać problemy, pytać. Od chwili przekroczenia progu przedszkola, dziecko spontanicznie przystosowuje się do nowego środowiska. Stosunek nauczycielki do piękna, estetyczny wygląd i nastrój wnętrza przedszkola kształtuje u dziecka potrzebę piękna i dążenia do piękna.
Wszelki przymus, narzucanie dziecku gotowych wzorów ze strony nauczycielki nie przynosi pozytywnych rezultatów, wprost przeciwnie- zniechęca dziecko. Natomiast zachęcenie do samodzielnej wypowiedzi, stwarzanie życzliwej atmosfery i odpowiednich warunków nakłaniających do wyrażania własnych przeżyć jest sposobem właściwym.
Nie wolno zapominać o obowiązującej dla wieku przedszkolnego zasadzie nauki przez zabawę. Tak więc wskazane jest stosowanie następujących form pracy z dziećmi :
- zabawy twórcze
- zabawy ruchowe
- zabawy przy muzyce
- wycieczki
- spotkania z artystami
- konkursy
- uroczystości
- wystawy
Temat bliski dziecku, zaczerpnięty z najbliższego otoczenia lub związany z aktualnymi przeżyciami, rozbudza jego wyobraźnię, angażuje emocjonalnie, stając się punktem wyjścia do jego ekspresji plastycznej. Ta zaś umożliwia dziecku wyrażanie przeżyć, których nie byłoby w stanie wyrazić słowami, stwarza warunki pomagające dziecku w stopniowym opanowaniu własnych myśli i uczuć, wprowadzając jednocześnie w świat barw i kształtów. Jest środkiem wyzwalania wszelkich napięć i emocji dziecka. Pozwala mu na wyrażanie uczuć radości, nurtujących niepokojów. Może stać się środkiem łączności między dzieckiem, jego i otoczeniem, które będzie je w stanie zrozumieć. Wytwory artystyczne dzieci mówią nam bardzo wiele. Dziecko ujawnia w nich bez obaw swoją osobowość.
Pamiętajmy więc za M. Debesse, że "…wychowanie nie tworzy człowieka, ale pozwala mu tworzyć samego siebie…".
Zaś wg S. Szumana "Sztuka stanowi niezbędna strawę człowieka, stanowi istotny czynnik kształtowania się jego osobowości i szczęścia".
Opracowała:
mgr Dorota Mejer |
