Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Wykorzystanie metod aktywizujących w nauczaniu języka polskiego

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 1693 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 
Materiał opracowała Anna Gałecka nauczycielka Szkoły Podstawowej im. Janusza Korczaka w Grochowie.

W procesie nauczania i wychowania nauczyciel i wychowawca powinien zajmować pozycję organizatora i osoby kreującej warunki wychowawcze i dydaktyczne zamiast pełnienia funkcji dominującej. Sens zajęć polega na zachęcaniu uczniów do samodzielnego myślenia i podejmowania decyzji. Nie chodzi o przekazanie suchych informacji, lecz wiedzy mającej bezpośrednie odniesienie do ich aktualnych doświadczeń życiowych. Informacje powinny mieć " żywą" formę i być bliskie temu co naprawdę może się przydarzyć młodemu człowiekowi w określonym wieku i sytuacji.

Do procesu nauczania i wychowania należy włączyć jak najwięcej zmysłów pamiętając o tym, że zapamiętujemy:
10% z tego co słyszymy
20% z tego co widzimy
40% z tego o czym rozmawiamy
90% z tego co robimy.

Nauczyciel powinien być organizatorem procesu nauczania – uczenia się. Jego najważniejszym zadaniem nie powinno być tylko przekazywanie wiedzy, ale przede wszystkim kształtowanie umiejętności, zachowań i postaw, czyli stymulowanie ucznia do stosowania zdobytej wiedzy w praktycznym działaniu.

Każdy nauczyciel powinien postawić sobie nie tylko pytanie:

  • Czego należy uczyć? Ale także – w jaki sposób i jakimi metodami?
      Właściwy wybór metody umożliwia lepsze zaktywizowanie uczniów do twórczej pracy i pozwala na efektywniejszy rozwój procesów poznawczych. Przy wyborze metody nauczyciel powinien kierować się:
  1. problematyką lekcji,
  2. zakładanymi celami,
  3. wiekiem uczniów,
  4. bazą dydaktyczną, którą dysponuje,
  5. własnymi predyspozycjami.
      Aktywizacja-wg słownika języka polskiego to pobudzanie do działania, aktywny jest ten, kto jest skłonny do działania, biorący w czymś żywy udział, pełen inicjatywy, czynny, ma aktywny stosunek do życia. Aktywność to skłonność, zdolność do intensywnego działania, do podejmowania inicjatyw. W procesie edukacji aktywizacja to ogół poczynań nauczyciela i uczniów zapewniający im czynny udział w realizacji zadań. Podczas tej aktywności uczniowie uczą się najlepiej i najwięcej, w sposób trwały i przyjemny. Aktywizacja nauczania to metoda nauczania polegająca na wyrabianiu w uczniu aktywnego stosunku do nauki, wdrażaniu go do samodzielnej pracy. Nie ulega wątpliwości, że należy często z tej metody korzystać.
      Ludzie mają wrodzoną potrzebę aktywności i działania. Są wśród nich bardziej aktywni i tacy, których należy pobudzić do działania, tak jest i z dziećmi. Pewne jest, że każde dziecko lubi coś robić, ale ta działalność musi wpływać pozytywnie na poczucie własnej wartości i sensu. Tutaj zaczyna się odpowiedzialna rola nauczyciela, który poprzez odpowiedni dobór metod nauczania stymuluje rozwój ucznia, wzbogaca jego osobowość pobudza go do działania poprzez aktywność w dążeniu do wiedzy. Nauczyciel powinien tak organizować proces dydaktyczny, aby nie wywoływać zbyt silnych uczuć negatywnych, pobudzać uczucia pozytywne, np. zaciekawienie, radość z odkrywania nowych zjawisk. Ważnym więc zadaniem jest stworzenie w klasie właściwego klimatu emocjonalnego, czyli wzajemnego zaufania, bezpieczeństwa, akceptacji. Należy zadbać o to, aby każdy uczeń poczuł się "sobą" a także zrozumiał, że ma prawo być "sobą". Dla przełamania tych schematów należy stworzyć taką sytuację w klasie aby każdy przedstawił się innym jako osoba prywatna, która ma określone upodobania, zainteresowania, umiejętności.
     Aby uczniowie chętnie uczestniczyli w zajęciach prowadzonych metodą aktywizującą ważne jest przygotowanie potrzebnych pomocy, rekwizytów i przyborów, które muszą się znajdować w zasięgu ręki nauczyciela i uczniów. W nauczaniu aktywizującym nauczyciel jest modelem, a zarazem organizatorem pracy ucznia, jest jego towarzyszem rozwoju, ale jest jednocześnie twórcą i nowatorem.
     Nauczyciele muszą ciągle doskonalić swój warsztat pracy, zmierzać do optymalizacji procesu kształcenia i sprawiać, aby prowadzone przez niego nauczanie przynosiło wysokie efekty. Powinni stosować różne metody pracy z uczniami ze szczególnym uwzględnieniem metod aktywizujących. Metod tych jest wiele, nie wszystkie da się wykorzystać ze wszystkimi uczniami. Zależy to od ich predyspozycji, od tematu lekcji, od bazy dydaktycznej itd. Język polski jest przedmiotem, na którym możemy zastosować wiele metod i technik pracy z uczniami. Bardzo lubiana przez nich jest tzw. "burza mózgów". Jej istotą jest zgromadzenie w krótkim czasie dużej ilości pomysłów na rozwiązanie jakiegoś problemu.
     Poszczególne osoby zgłaszają wszystkie nasuwające się im pomysły rozwiązania problemu, powstrzymując się od ich wartościowania i oceniania. Metoda ta pobudza i ułatwia proces twórczego myślenia. Należy tutaj dodać, że jest to metoda niesłychanie żywiołowa, głośna i spontaniczna, dlatego nauczyciel podejmujący ją musi posiadać cechy organizatorskie, doskonałą podzielność uwagi i wielki takt pedagogiczny. Pomysły po zakończeniu pracy ta metodą podlegają ewaluacji, czyli analizie, interpretacji i formułowania wniosków oraz ocenie i refleksji. "Burzę mózgów stosujemy jako rozgrzewkę umysłową, dla ustalenia zakresu posiadanej wiedzy i jej utrwalenia a także celem znalezienia najlepszego rozwiązania jakiegoś problemu.
      Warto pamiętać ,że zastosowanie na lekcjach tej metody pozwala na włączenie wszystkich uczniów do pracy, szybkie zgromadzenie dużej ilości pomysłów , naukę zwięzłego wyrażania myśli i sprawdzania posiadanej wiedzy. Można ją stosować na wszystkich zajęciach edukacyjnych , a na języku polskim niemalże na każdej lekcji.
      Ciekawie przedstawia się tzw. Mapa pojęciowa. Polega ona na przedstawieniu jakiegoś problemu lub zagadnienia w postaci mapki, z wykorzystaniem schematów, rysunków, haseł, zwrotów, symboli itp. Celem stosowania tej metody jest usystematyzowanie świeżo zdobytej wiedzy lub wizualizacja posiadanych wiadomości. Ponadto w trakcie pracy tą metodą uczniowie doskonalą wiele umiejętności : czytanie, pisanie, rysowanie, planowanie, klasyfikowanie, uogólnianie. Muszą również współdziałać ze sobą, dyskutować, przekonywać w swoich racjach, ale także rezygnować ze swoich pomysłów na rzecz dochodzenia do uzgodnionego porozumienia. Mapa pojęciowa najczęściej przybiera kształt plakatu. Materiały potrzebne do zajęć to : arkusze papieru, paski papieru, kolorowe kartki, mazaki, nożyczki, klej. Zajęcia tą metodą przebiegają według określonego schematu:
    I etap: Podanie i zapis tematu, wyjaśnienie sposobu pracy.
    II etap: Burza mózgów lub gromadzenie materiałów.
    III etap: Segregowanie, analizowanie, klasyfikowanie.
    IV etap: Rozplanowanie plakatu.
    V etap: Wykonanie.
    VI etap: Prezentacja prac, ocena.
     W postaci mapy pojęciowej możemy opracowywać wiele zagadnień, np.: Kto tak naprawdę zagraża światu? (kl.6), Jak trudny wiek uczynić nieco łatwiejszym? (kl. 6). Praca tą metodą nie jest dla uczniów atrakcyjna , ale przynosi olbrzymie korzyści:
  • Uczy samodzielnego zdobywania wiedzy,
  • Uczy posługiwania się poznanymi pojęciami,
  • Daje okazję doskonalenia czytania ze zrozumieniem,
  • Ułatwia zapamiętanie poznanych faktów,
  • Uczy dokonywania klasyfikacji i uogólnień,
  • Uczy uważnego słuchania,
  • Uczy oceny i samooceny,
  • Angażuje ucznia w różne dziedziny aktywności,
  • Stwarza możliwości współpracy itp.
     Metodą wizualnego przedstawienia problemu jest linia czasu. Polega na zaznaczeniu wydarzeń w ujęciu chronologicznym na długim arkuszu papieru. Dobrze jest dodać krótkie opisy tych wydarzeń lub zdjęcia z podpisami. Dzieci mają problemy ze zrozumieniem pojęcia czasu, zwłaszcza dłuższego niż ich życie. Dla wielu czterdzieści lat temu, dwa wieki temu czy tysiąc lat temu to za każdym razem bardzo dawno. Linię czasu można zastosować niemal do wszystkich przedmiotów. Na języku polskim można wykorzystać ją do zaprezentowania kolejności wydarzeń w czytance czy lekturze. W przypadku np. " Ani z Zielonego Wzgórza" można opracować dzieje bohaterki. Największym walorem tej metody jest ukazanie w atrakcyjny sposób efektu poszukiwań i wysiłków ucznia, co daje mu poczucie satysfakcji rozbudza wewnętrzną motywację do działań. Prace powinny być eksponowane , a omawianie powinno podkreślać ich mocne strony.
     Inną ciekawą metodą pracy z uczniem jest drama. Jest to z kolei metoda bazująca na zachowaniach szczególnie bliskich dzieciom: zabawie, grach, umiejętności życia fikcją, improwizacji słownej, muzycznej, plastycznej i ruchowej. Drama to sposób pracy z uczniem, którego podstawą jest fikcja, wyobrażeniowa sytuacja, powstająca, gdy kilka osób we wspólnej przestrzeni przedstawia coś, co nie jest w danym czasie obecne, używając jako środków wyrazu swoich ciał i głosów. Istotą dramy jest odgrywanie ról. Wprowadzając na swoje zajęcia dramę nauczyciel musi dokładnie wiedzieć w jakim celu to robi. Drama służy realizowaniu celów związanych z rozwojem dziecka i nie może być "sztuką dla sztuki". Może w niej uczestniczyć cała klasa, powinna się odbywać w pomieszczeniach przestronnych i wolnych od mebli, albo w otwartej przestrzeni, która bardzo pobudza wyobraźnię i inspiruje dzieci do działania.
     Sama drama jest formą improwizacji, lecz wymaga od nauczyciela starannego przemyślenia musi on ustalić wcześniej:
  1. Jaki jest cel podejmowanego tematu?
  2. Czy drama stanowić będzie tylko fragment analizy tematu, czy też cały blok zajęciowy?
  3. Jak zaplanowana została struktura zajęć ?
  4. Jakich użyje się technik podstawowych ?
  5. Z jakich materiałów pomocniczych trzeba skorzystać ?
     Drama opiera się na wyobrażeniu sobie określonych sytuacji. W celu wzmocnienia lub pobudzenia wyobraźni dobrze jest dodać realnie istniejący przedmiot, który do naszej rzeczywistości przedostał się jakby ze świata kreowanego. Na przykład przygotowując dramę na temat odkryć geograficznych można przynieść do klasy starą, omszałą butelkę, wewnątrz której znajduje się znaleziony po latach list, informujący o odkryciu nowej wyspy... Lekcję można rozpocząć od wykorzystania dokumentu, fotografii, fragmentu pamiętnika lub przedmiotu związanego z danym tematem. Omawiając baśnie można wykorzystać element stroju baśniowej postaci itp.
      W trakcie rozwijania dramy należy "iść za uczniem" śledząc jego tok myślenia i przekładanie go na działanie. Jeśli zdarzy się , że kreowana sytuacja nie jest zgodna ze scenariuszem, jednak za jej pomocą można uzyskać ważne efekty wychowawcze czy poznawcze należy odejść od koncepcji. Natomiast kiedy sytuacja wymyka się spod kontroli należy zareagować, ale w taki sposób, aby uczniowie nie poczuli, że im coś zostaje narzucone wbrew woli.
     Podczas dyskusji po dramie należy dać możliwość swobodnego wypowiadania się uczestnikom, ale pamiętać należy, że ważniejsze jest samo pobudzenie refleksji, niż tak zwane ostateczne wnioski. Efektem pracy metodą dramy w młodszych klasach może być:
  1. pozbycie się strachu przed wystąpieniem przed klasą czy społecznością szkolną,
  2. rozbudzenie zainteresowań sztuką, literaturą, teatrem, plastyką, muzyką,
  3. rozbudzenie twórczej aktywności w wielu sferach działalności szkolnej i pozaszkolnej,
  4. wzbogacanie zakresu słownictwa, umiejętności wyrażania myśli za pomocą języka,
  5. zintegrowanie uczniów w klasie,
  6. wzrost dyscypliny, wykształcenie umiejętności podporządkowania własnych potrzeb potrzebom klasy,
  7. nabywanie umiejętności samokontroli,
  8. rozwój poczucia humoru, otwartej postawy wobec życia, życzliwości i serdeczności.
     Kolejną aktywną metodą pracy z uczniem jest projekt edukacyjny . Jako metoda pracy w systemie klasowo - lekcyjnym i poza nim pełni wielorakie funkcje:
  1. motywacyjną,
  2. poznawczą,
  3. kształcącą,
  4. wychowawczą,
  5. samokształceniową,
  6. integracyjną
     Pracując tą metodą rozwijamy także u uczniów umiejętność współpracy w grupie, obserwowanie rzeczywistości i ustosunkowywanie się do niej, wdrażanie zdobytej wiedzy do praktycznego działania, samooceny i osiągania samodzielności. Metoda projektów to wspólne - grupowe wykonywanie jakiegoś przedsięwzięcia, którego ukończenie zaowocuje konkretnym, materialnym wytworem. Szczególne zalety tej metody polegają na rozwijaniu umiejętności pracy grupowej, podejmowaniu różnych ról, komunikowaniu się w trakcie wykonywania projektu, przejmowaniu odpowiedzialności za własne uczenie się, korzystanie z różnych źródeł informacji, planowaniu działań oraz prezentacji wytworów.

Wyróżnić można kilka rodzajów działań w realizacji metody projektów :
Organizacja wypraw jako forma poszukiwań, badań, przeżywania przygód. Odchodzenie od "wycieczek klasowych'' na rzecz "wypraw" zawierających elementy przygody oraz dążenia do osiągnięcia określonego celu (np. plenery artystyczne, trasy zadaniowe, zajęcia w muzeach, zabytkach galeriach, zajęcia poszukiwawcze).
Projektowanie i budowanie wystawy jako formy prezentacji efektów działań projektowych (połączone z wyprawami, spotkaniami z rodzicami), gdzie dzieci wspólnie opracowują plan wystawy, dzielą się zadaniami oraz prezentują swe dokonania.
Tworzenie muzeum jako zbioru problemowego, formy odpowiedzi na wcześniej sformułowane pytania czy zagadnienia (Co znaczy, że jestem stąd? Jak jest zbudowany świat? "Moja miejscowość", "Ślady", Co wiem na temat...?, itp.).
      Projekty badawcze, techniczne pozwalające dzieciom na samodzielne poszukiwanie rozwiązań, np. w jaki sposób zbudować maszynę z określonych elementów? Jak zrobić własną mapę świata z oznaczeniem występowania zwierząt występujących w charakterystycznych strefach klimatycznych? Jak wykonać album o mojej miejscowości? Jak zrobić drzewo genealogiczne? Jak wykonać makietę miejscowości?, itp.
Projekty artystyczne - wernisaże, formy teatralne (te, które samodzielnie przygotowują dzieci wchodząc w role aktorów, scenografów, charakteryzatorów, itp.), muzyczne, działania konstrukcyjne realizujące wyraźne, sformułowane przez dzieci cele (np. wehikuł czasu, bal tematyczny, itp.).
Projekty literackie - tworzenie książek, drukowanie i włączenie do zbiorów biblioteki (np. antologia tekstów o psie, "zbiór bzdur", humor zeszytów klasowych, własna opowieść, opowieść dla przybysza za 100 lat, itp.).
Metoda projektów daje szczególne możliwości dla działań długofalowych. Swoim zasięgiem może objąć zespół nauczycieli lub uczniów całej społeczności szkolnej realizujący np. projekt "Moja miejscowość", "Muzeum sztuki ludowej", albo projekt wychowawczy "Zdrowa klasa".
     Drzewko decyzyjne jest metodą polegającą na tym, żeby w pień drzewa wpisać, w jakiej sprawie trzeba podjąć decyzję. Na następnym poziomie (gałęzi) umieszcza się możliwe rozwiązania problemu; na trzecim poziomie rozpisuje się dobre i złe konsekwencje poszczególnych wariantów rozwiązania problemu. W koronie drzewa należy też określić cele i wartości, którymi kieruje się osoba podejmująca decyzje. Tego rodzaju ćwiczenie posiada wielkie walory dydaktyczne i wychowawcze:
  • Uczy przestrzegania zasad i kierowania pracą grupy,
  • Daje możliwość zabierania głosu,
  • Uczy uważnego słuchania innych,
  • Ćwiczy zwięzłe, precyzyjne wypowiadanie się,
  • Rozwija umiejętność notowania istotnych faktów.
     W proponowanych zajęciach twórczych stosuje się różnorodne sposoby pobudzania wyobraźni i wrażliwości dzieci. Sięgnąć można do tekstów literackich, utworów muzycznych, dzieł plastycznych, zapewniając równocześnie kontakt z dziełami sztuki. Można także odwołać się do obserwacji otaczającej nas rzeczywistości, ćwicząc u dzieci spostrzegawczość, pamięć, koncentrację uwagi i zaspokajając naturalną ciekawość świata.
      Nauczyciel powinien zaznajomić uczniów z bogactwem środków wyrazu i technik oraz zaproponować korzystanie z różnych materiałów, narzędzi, instrumentów. Podczas zajęć powinna panować swobodna i bezpieczna atmosfera pracy twórczej, aby dzieci mogły rozmawiać i wymieniać poglądy, dzielić się doświadczeniem i samodzielnie decydować o tym , kiedy praca jest skończona, albo spróbować ponownie , jeśli nie są zadowolone ze swego dzieła.
     Zaproponowanie dzieciom pracy w grupach stworzy im możliwość samodzielnego organizowania swojej pracy, doskonalenia umiejętności komunikowania się z innymi, wzajemnego inspirowania się i wspierania nawzajem. Powstaje szansa stworzenia wspólnego dzieła, z którym wszyscy się identyfikują i cieszą.
     Po każdych takich zajęciach należy wytwory dzieci, ich dzieła wyeksponować i zaprezentować, można utrwalić na fotografiach lub przechowywać w teczkach uczniów. Zamiast oceniania dobrze jest zaproponować omówienie prac, zinterpretowanie, bądź wybór najpiękniejszej pracy.

AKTYWNOŚĆ I MOTYWACJA
     Współczesne tendencje edukacyjne podkreślają rolę i znaczenie czynnika aktywności i motywacji. Charakterystyka czynników własnej aktywności dziecka opiera się na dwóch przesłankach:
aktywność dziecka wpływa na przekształcenie otaczającej go rzeczywistości,
aktywność dziecka ma zasadniczy wpływ na poznanie świata.

     Te czynniki wyznaczają podstawy działań pedagogicznych, a aktywność dziecka wyznacza role nauczycielowi. Są nimi :
organizowanie działania,
stwarzanie odpowiednich warunków dla kontaktu dziecka z rzeczywistością,
stymulowanie i motywowanie.
      Nauczyciel organizując proces nauczania - uczenia się powinien zwrócić szczególną uwagę na możliwość zaspokajania potrzeby poznawczej uczniów oraz wykorzystać ich wrodzoną aktywność. Uczeń będzie aktywny, gdy:
  1. cel jest dla niego bliski i wyraźny,
  2. uwzględnia się jego zainteresowania,
  3. ma poczucie bezpieczeństwa,
  4. bierze udział w planowaniu i podejmowaniu decyzji,
  5. odczuwa satysfakcję,
  6. ma poczucie własnej wartości,
  7. dostrzega się jego wkład pracy, a nie tylko efekt,
  8. kiedy ma możliwość realizowania własnych pomysłów.
     Najważniejszym elementem zajęć aktywizujących jest fakt, że dziecko samodzielnie, lub w grupie wykonuje jakieś działanie, które sprawia mu satysfakcję, a nie zdaje sobie sprawy z faktu, że w ten sposób uczy się i rozwiązuje problemy. Dlatego tak ważne jest stosowanie metod aktywizujących w procesie dydaktycznym.
Metody aktywizujące, proponowane nauczycielom od dawna, nie są często stosowane ze względu na swą pracochłonność i brak dostępnych środków dydaktycznych, a czasem odpowiednich warunków i zespołu klasowego (zbyt liczna klasa). Często jednak nauczyciel stosuje je, nie zdając sobie sprawy, że aktywizuje dzieci do działania. Metody aktywizujące w porównaniu z innymi zapewniają lepsze efekty nauczania, gdyż rozwijają zainteresowania, kształtują umiejętność pracy w zespole, prowadzą do wzbogacania słownictwa i rozbudzają twórcze myślenie. Należy zatem tak często jak to możliwe je stosować. Należy przy tym pamiętać, że każde takie zajęcia wymagają starannego przemyślenia i przygotowania.

LITERATURA
Nowacki T.: O metodzie projektów. Warszawa 1995
Włodarski Z.: Człowiek jako wychowawca i nauczyciel- aktywizowanie poznawcze uczniów. WSiP Warszawa 1992.
Rau K., Ziętkiewicz E.: Jak aktywizować uczniów. OW Poznań 2000.
Krzyżewska J. Aktywizujące metody i techniki w edukacji. Suwałki 2000.
Nowacki T.: Aktywizujące metody kształcenia. CDN. Warszawa.
Pankowska K.: Edukacja przez dramę. WSiP Warszawa 1997.
Przygoda z klasą – program nauczania zintegrowanego. WSiP Warszawa 2002.
Słownik języka polskiego, red.Szymczak

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie