Metoda Dennisona (czyii kinezjologia edukacyjna) to uczenie metodami aktywizującymi włączania naturalnych mechanizmów integracji umysłu i ciała poprzez specjalnie zorganizowane ruchy. Kinezjologia edukacyjna staje się coraz bardziej popularna w terapii dzieci mających trudności w nauce, stosuje się również w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi.
To uniwersalna metoda pozwalająca lepiej:
- pokonywać stresy i napięcia wynikające z trudności życia codziennego
- komunikować się z innymi ludźmi, uczyć się i zdawać egzaminy,
- przezwyciężać trudności związane z dysleksją, dysgrafią i dysortografią,
- zrozumieć procesy neurofizjologiczne i ich rolę w procesie uczenia się.
Z greckiego "kinesis" oznacza ruch, "logos" - nauka, a więc jest to nauka o ruchu, o tym jak rozwija się dziecko i dorosła osoba, gdy wykorzystuje ruch. Kinezjologia edukacyjna zajmuje się ruchami bardzo specyficznymi, takimi, których wykonanie aktywizuje i stymuluje odpowiednie obszary mózgu, powodujące zwiększanie ilości połączeń nerwowych między prawą i lewą półkulą, dzięki czemu poprawia się jakość pracy mózgu jako całości.
Paul Dennison (amerykański pedagog) opracował metodę mającą na celu zintegrowanie pracy mózgu. Jego zdaniem, wiele problemów intelektualnych i emocjonalnych w życiu człowieka wynika ze złego współdziałania obu półkul mózgowych i z braku integracji między nimi. Aby człowiek miał pełny obraz otaczającego go świata niezbędna jest integracja prawej i lewej półkuli mózgowej, bo mózg jest narządem symetrycznym, a każda półkula ma inne zadania.
Prawa półkula mózgu jest to półkula odpowiedzialna za uczucia, prawdziwe wielowymiarowe uczenie się, ogólny ogląd, percepcję przestrzeni, pamięć długotrwałą, intencje - czyli jest ona twórcza, emocjonalna, postrzegająca całość.
Lewa półkula mózgowa (u osób praworęcznych) odpowiada zaś za: myśli, analizę, przypisywanie faktów, widzenie szczegółów, percepcję czasu, kontrolę nad słowem, porozumiewanie się werbalne, pamięć krótką- czyli jest ona logiczna i postrzega poszczególne elementy:
Dzięki harmonijnej współpracy obu półkul mózgowych dzieci jak i dorośli z łatwością przyswajają sobie nową wiedzę, umiejętności. Brak równowagi między pracą obu półkul mózgowych zdaniem Dennisona, prowadzi do powstawania różnego rodzaju zakłóceń. Dziecko może mieć problemy np.: w nauce czytania i pisania, z koncentracją uwagi, wyrażaniem własnych emocji. Paul Dennison twierdzi, że powstałe zaburzenia ("blokady") można zlikwidować właśnie poprzez ruch. Proponuje on ćwiczenia bardzo łatwe i bezpieczne, które prowadzą do integracji obu półkul mózgu, czego efektem może być np.: płynne czytanie lub poprawa koncentracji uwagi dziecka na własnych ruchach i działaniu.
Gimnastykę mózgu powinni stosować właściwie wszyscy, gdyż daje ona harmonijną współpracę między lewą i prawą półkulą mózgową. Szczególne jednak znaczenie gimnastyka mózgu posiada dla tych, u których współdziałanie obu półkul mózgowych jest zakłócone lub niepełne, czyli u dyslektyków, dysortografików, dzieci nadpobudliwych mających problemy z uczeniem się.
Wprowadzenie elementów kinezjologii edukacyjnej, w tym "gimnastyki mózgu", w naszej codziennej pracy z uczniami pozwoli nam na:
- zwiększenie efektywności uczenia, wykorzystując zdolności i umiejętności każdego ucznia,
- likwidowanie przeszkód spowalniających proces przyswajania języka takich jak: stres, zmęczenie, problemy z koncentracją,
- poprawienie efektywności pracy z uczniami, którzy mają trudności szkolne związane z dysleksją i dysgrafią ,
- usprawnienie koordynacji psychoruchowej oraz pamięci i koncentracji,
- określenie tzw. profilu dominującego (słuchowcy, wzrokowcy, kinestetycy ) i dostosowanie najefektywniejszych techniki nauczania do ich indywidualnych potrzeb.
Ćwiczenia gimnastyka mózgu- zostały stworzone po to by stymulować, wyzwalać oraz relaksować, a ich głównym zadaniem jest usunięcie blokad, które są przyczyną licznych niepowodzeń szkolnych.
Aby lepiej zrozumieć ćwiczenia ruchowe kinezjologii edukacyjnej należy pamiętać, że mózg dzielimy na lewą prawą, półkulę (wymiar lateralizacji), pień mózgu oraz płat czołowy (wymiar koncentracji), korę mózgową i system limbiczny (wymiar stabilności). Lewa półkula pracuje, gdy aktywna jest prawa część ciała, natomiast prawa półkula odpowiada za lewą stronę ciała. Denison po raz pierwszy zdefiniował pole środkowe jako przestrzeń , w której w" rzeczywistości lewa i prawa strona zachodzą na siebie.
Lateralizacja jest to zdolność przekraczania linii środka, pracy w polu środkowym i przebiegu procesu linijnego od prawej do lewej strony lub od lewej do prawej, co stanowi podstawę powodzenia szkolnego. Niemożność przekroczenia linii środka utrudnia proces uczenia się i jest przyczyną m.in. dysleksji.
Koncentracja jest umiejętnością wzajemnej współpracy pomiędzy płatami czołowymi i potylicznymi (przekraczania linii środka). Dzieci nie potrafiące skoncentrować swej uwagi odbierane są jako niezważające, nadpobudliwe czy opóźnione. Stabilność jest to zdolność przekraczania linii oddzielającej część mózgu odpowiedzialnego za nasze emocje i abstrakcyjne myślenie. Wiadomym jest, że pełne opanowanie materiału związane jest z jego zrozumieniem, "poczuciem". Niezdolność do gromadzenia, łączenia w logiczną całość, jest skutkiem irracjonalnego strachu , uchylania się od odpowiedzi, braku umiejętności wyrażania emocji. Ćwiczenia relaksujące przygotowują ucznia do sprzedawania swojej wiedzy bez blokujących negatywnych emocji.
Poniżej prezentuję wybrane ćwiczenia , które z powodzeniem mogą być stosowane w każdym czasie zajęć lekcyjnych, rewalidacyjno- wychowawczych czy świetlicowych. Mogą stanowić doskonałą gimnastykę śródlekcyjną , wprowadzenie do zajęć bądź pełnić funkcję ćwiczeń gimnastycznych.
I Ćwiczenia na przekraczanie linii środkowej – mają one uruchomić obie półkule mózgowe:
poprawiają: wymowę, pisownię, umiejętności słuchania, czytanie i rozumienie;
polepszają koordynację L-P strona ciała,
poprawiają oddychanie i gibkość ciała,
wzmacniają zmysł wzroku i słuchu. "Ruchy naprzemienne"
Stosując to ćwiczenie osiąga się poprawę wymowy, pisowni, umiejętności słuchania, czytania i rozumienia. Sprawniej przychodzi uczenie się na pamięć i powtarzanie. Poprawie ulega koordynacja między lewą i prawą stroną ciała, oddychanie, gibkość, wzmacniają się zmysły wzroku i słuchu.
Ćwiczenia polegają na jednoczesnym wymachu ręką i przeciwną do niej nogą co aktywizuje obie półkule mózgowe do jednoczesnej pracy. Np.:
- podskoki naprzemienne raz na jednej nodze raz na drugiej,
- dotykanie lewym łokciem prawego kolana i odwrotnie,
- dotykanie na przemian rękami przeciwległych kolan,
- klepnięcie, sięganie prawą ręką uniesionej z tyłu lewej stopy...
"Leniwe ósemki"
Ćwiczenie to poprawia koordynację pracy narządu wzroku i poprawia ruchliwość gałek. Poprawia umiejętności szkolne w zakresie czytania, rozumienia, pamięci długotrwałej, rozróżniania i rozumienia symboli. Poprawia ostrość postrzegania, wzmacnia stabilność, koordynację i równowagę ciała oraz koncentrację .
Znak ósemki rysuj tak, aby punkt przecięcia linii znajdował się na wysokości wzroku.
Rysuj "leniwą ósemkę" (znak nieskończoności) po tej samej linii w pozycji stojącej lub siedzącej, ręka wyciągniętą do przodu, zgiętą w stawie łokciowym, kciuk uniesiony do góry, oczy patrzą za kciukiem, głowa nieruchoma. Zacząć należy lewą ręką, ale w którymkolwiek miejscu, ważne by ręka poruszała się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara: w górę i dookoła zataczając pętlę. Następnie z punktu znajdującego się na wysokości pasa, tym razem zgodnie z ruchem wskazówek zegara, zakreśl pętlę w górę i dookoła. Ćwiczenie to wykonuj 3 - 5 razy, raz prawą ręką, raz lewą ręką, a potem dwoma rękami. Ręce wtedy są połączone ze sobą na poziomie kciuków.
"Rysowanie oburącz"
Ćwiczenie to poprawia orientację w przestrzeni, zdolność określania kierunków,poprawia koordynację wzrokowo-ruchową, wzrokowe rozróżnianie symboli, wpływa na poprawę wymowy, ułatwia zapamiętywanie.
Rozpocznij od dowolnego bazgrania obydwoma rękoma naraz(np. w powietrzu przed sobą, palcami wskazującymi).Zaleca się stosowanie różnej wielkości obszarów do rysowania: od bardzo małych do coraz większych. Można rysować: kredą, farbami, kredkami, węglem,...
Nauczyciel kładzie nacisk na proces rysowania a nie na rysunki. Zachęca ucznia do poruszania głową i oczyma, aby nie dopuścić do napięcia. Rysunki nie muszą mieć określonego zamierzonego kształtu.
II Ćwiczenia wydłużające mają za zadanie przywrócić pierwotna długość mięśni i poprawić budowę ciała. Wpływają na rozwój umiejętności słuchania, mówienia, pisania, czytania.
"Aktywna ręka"
Ćwiczenie rozciąga mięśnie górne klatki piersiowej, ważne przy pisaniu i posługiwaniu się różnymi przyrządami. Jego stosowanie wpływa na rozwój umiejętności wysławiania się, ekspresji i zdolności językowych. Poprawia koordynację wzrokowo-ruchową i wpływa na podniesienie jakości pisma. Podnosi umiejętność skupiania uwagi , koncentracji.
* Zwieszone po bokach ciała ramiona pozostają luźne. Dopuszczalne są 4 pozycje: 1) ręka odchylona daleko za głowę;2)ręka przed głową;3) ramię dotykające ucha;4) ręka w bok od głowy.
Unieś do góry wyprostowane ramię w jednej z 4 pozycji. Zrób łagodny wdech przez usta uformowane w "Ryjek". Równocześnie pobudzaj mięśnie wyprostowanej ręki odpychając ją w różnych kierunkach : w przód, tył do siebie i od siebie. Przy każdej pozycji należy pamiętać ó głębokim wdechu: wydech natomiast wydłuż odliczając w pamięci do 8 lub więcej.
III Ćwiczenia energetyzujące -mają na celu ułatwienie przepływu energii elektromagnetycznej przez ludzkie ciało. Pomagają one przywrócić prawidłowe połączenia między ciałem a mózgiem.
"Picie wody"
Ludzkie ciało składa się w 213 części z wody. Wszelkie procesy elektryczne i chemiczne zachodzące w mózgu i centralnym systemie nerwowym zależne są od dobrego przewodnictwa elektrycznego. Regularne jej picie utrzymuje ciało nawodnionym i pracującym z optymalną efektywnością , wpływa na poprawę umiejętności szkolnych. Powoduje wzrost koncentracji, podnosi poziom energii, poprawia koordynację umysłową i fizyczną.
- Pozwól dziecku pić podczas zajęć wodę.
- Woda powinna mieć temperaturę pokojowa wchłania się wtedy najlepiej.
"Punkty na myślenie"
Ćwiczenie to pozwala na przesyłanie informacji z L półkuli do P części ciała i odwrotnie, zachowanie równowagi pomiędzy P i L stroną ciała. Pozytywnie działa elektrycznie i chemicznie. Zwiększa poziom energii.
- Jedną ręką masuj tkankę znajdującą się pod obojczykiem lewego i prawego mostka, podczas gdy druga ręka spoczywa na brzuchu, na wysokości pępka. Masuj te punkty przez około 20-30 s. Przez kilka kolejnych dni te punkty mogą być napięte, później ich pobudzenie będzie łatwiejsze.
- Ćwiczenie to można urozmaicić "motylkami na suficie) tj. malowaniem nosem ósemek- motylków na suficie. Głowa nie powinna być zbyt mocno odchylona do tyłu, należy ją utrzymać w takiej pozycji, by gardło pozostało najbardziej "otwarte".
"Energetyczne ziewanie"
Ziewanie jest naturalnym odruchem powodującym oddychanie całym ciałem oraz wzrost energii i jej cyrkulacji. Pomaga odzyskać rozluźnienie napięć głowy i szczęk. Odciąża mózg. Poprawia takie umiejętności szkolne jak: czytanie na głos, twórcze pisanie. Poprawia samopoczucie przed przemówieniami, koncertami, wystąpieniami publicznymi.
- Staw skroniowo- żuchwowy poczujesz pod palcami przy otwieraniu i zamykaniu szczęk. Opuszczaj powoli dolną szczękę udając, że ziewasz. Masując staw wydaj głęboki, relaksujący odgłos ziewania. Powtórz ćwiczenie 3-6 razy.
Bibliografia:
- Mannaford C. : "Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł", wyd. Medyk, Warszawa, 1995
- Warszewski R. : "Jak wyleczyłem dziecko z dysleksji", wyd. TTP Gdańsk, 2002
- A.,L.Zwoleńscy : "O gimnastyce...tym razem mózgu" felieton : "Llider" nr4/2001; nr1/2002.
- "Kinezjologia edukacyjna wg. metody dr Paula Dennisona, film video,wyd. KINED, Warszawa 2002.
Opracowała: WAGA JOLANTA Zespół Szkół Specjalnych "Górka" w Busku Zdroju |
