To, w jaki sposób mówimy, zależy od tego, w jakiej sytuacji odbywa się rozmowa i do kogo ją kierujemy. Możemy mówić językiem potocznym, gwarą lub oficjalną polszczyzną. Szczególnie mieszkańcy wsi swobodnie przechodzą z kodu gwarowego na ogólnopolski i odwrotnie. Wybór jednej z form warunkują przede wszystkim takie czynniki, jak: wiek, pochodzenie społeczne, wykształcenie, zawód, a niekiedy płeć.
Wiadomo, że kolega do kolegi zwróci się językiem potocznym, często używając słownictwa młodzieżowego, a już na lekcji do nauczyciela oficjalną polszczyzną. W domu natomiast może zastosować gwarę w rozmowie z babcią czy dziadkiem.
Porozumiewając się, ludzie wyrażają swoje uczucia, myśli, przekonania i potrzeby. Niestety, nie dbamy w ogóle o staranność wypowiedzi. Problem ten dotyczy zarówno dzieci, młodzieży jak i dorosłych. Badania naukowe pokazują, że język kobiet jest poprawniejszy i staranniejszy. Dziewczynki wcześniej niż chłopcy wypowiadają pierwsze słowa, wcześniej też potrafią mówić krótkimi zdaniami. Kobiety też z większą łatwością uczą się języków obcych, mniej mają też kłopotów z ortografią. Mężczyźni częściej mówią niepoprawnie, "okraszając "swoje wypowiedzi wulgaryzmami.
Ostatnio możemy zaobserwować bardzo niepokojące zjawisko- szczególnie wśród młodzieży. Większość wypowiedzi młodych ludzi "zdobią" wyrażenia ordynarne, prostackie, grubiańskie, nieprzyzwoite, trywialne, wręcz chamskie. Gdzie możemy to zaobserwować, usłyszeć? Po prostu wszędzie – na ulicy, na przystanku autobusowym, w autobusie, w sklepie, w szkole ( za plecami nauczyciela), na dyskotece, nawet w rodzinnym domu lub za płotem…
Najdziwniejsze jest to, że wiele osób dorosłych nie reaguje na przeklinanie młodych ludzi. Zachowują się zupełnie biernie, wzdychając: " Ach, ta dzisiejsza młodzież!". Dbałość o czystość polskiej mowy powinna dotyczyć nas wszystkich, wszystkich jednak zachowujemy się obojętnie. Dlaczego? Czy tak trudno zwrócić dziecku uwagę? Nie możemy czekać aż inni za nas to zrobią. Reagujmy natychmiast, zawstydźmy młodego człowieka. Niestety, dzieci często biorą przykład z ludzi dorosłych. Oni są wnikliwymi obserwatorami i słuchaczami. Kiedy tata z wujkiem rozmawiają, niejednokrotnie używają wulgaryzmów dla "wzmocnienia" własnej wypowiedzi. Później wystarczy tylko powtórzyć np. w zatłoczonym autobusie, przy uchu zgorszonej tym faktem sąsiadki.
Z przykrością muszę stwierdzić, że słownictwo naszego społeczeństwa coraz bardziej ubożeje. Brakujący wyraz najłatwiej zastąpić przekleństwem. Na przeczytanie dobrej książki nie ma czasu, chociaż na kolejny odcinek telenoweli jakoś wielu potrafi go znaleźć. Dzieci czerpią wzory z własnych domów – rodzice nie czytają, to i im trudno przeczytać nawet obowiązkową lekturę. Tym samym mają poważne kłopoty z poprawną budową zdań, ze sformułowaniem własnych myśli, z ortografią. Pamiętajmy, nasz język, słownictwo, sposób wypowiedzi świadczy o nas samych. " Jak nas widzą (słyszą), tak nas piszą". Własnymi wypowiedziami dajemy świadectwo samym sobie. Lepiej ugryźć się w język w odpowiednim momencie, niż posłużyć wulgaryzmem, a już przy dzieciach i młodzieży jest to wręcz niedopuszczalne. Nie dawajmy złych przykładów i stańmy do walki o czystość i dbałość naszej polskiej mowy.
Wybitny językoznawca polski Jan Miodek napisał: " Rozmyślajcie nad mową!".
mgr Renata Gęsiarz |
