Ogromna liczba naszej populacji cierpi na bóle kręgosłupa. Są to ludzie dojrzali, młodzież, a nawet dzieci. Wszystko zaczyna się od najmłodszych lat, kiedy w domu, w przedszkolu, szkole dzieci większość czasu spędzają w niefizjologicznej pozycji siedzącej obciążając przy tym kręgosłup.
"Postawa jest nawykiem ruchowym kształtującym się na określonym podłożu morfologicznym i funkcjonalnym oraz związanym z codzienną działalnością danego osobnika. Błędy czy wady postawy znajdują więc źródło w swerze fizjologicznej, morfologicznej bądź środowiskowej, tj. niekorzystnym układzie warunków środowiska zewnętrznego, w którym przebiega dzałalność osobnika. Istotą zaburzeń w swerze fizjologicznej jest nawyk nieprawidłowej postawy".
Ogromna liczba naszej populacji cierpi na bóle kręgosłupa. Są to ludzie dojrzali, młodzież, a nawet dzieci. Wszystko zaczyna się od najmłodszych lat, kiedy w domu, w przedszkolu, szkole dzieci większość czasu spędzają w niefizjologicznej pozycji siedzącej obciążając przy tym kręgosłup. Badania biomechaniczne dowodzą, że w pozycji siedzącej znacznie wzrastają obciążenia kręgosłupa w części lędźwiowej. Dzieci w młodszym wieku szkolnym wymagają szczególnej troski i stwarzania odpowiednich warunków dla ich rozwoju, poprzez regulowane indywidualnie przez dziecko zapotrzebowanie na ruch i odpoczynek. Aktywność ruchowa jest czynnikiem modelującym w sposób najkorzystniejszy stan funkcjonalny organizmu. Oprócz zwiększonej aktywności ruchowej należy już od najmłodszych lat wpajać nawyk prawidłowej postawy ciała, by w przyszłości
wychować zdrowe pokolenie. Dzisiejszy obraz dzieci nie jest zadawalająy. Co trzecie dziecko wymaga pod względem prawidłowej statyki ciała zwiększonej opieki i działań profilaktyczno- leczniczych, z których podstawowym jest gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna.
Do najczęstszych wad postawy należą: plecy okrągłe, plecy wklęsłe, plecy wklęsłookrągłe, plecy płaskie, boczne skrzywienie kręgosłupa, wady statyczne kończyn dolnych. Do niewielkich odchyleń można zaliczyć odstawanie łopatek, asymetrię barków, asymetrię żeber i klatki piersiowej.
Plecy okrągłe charakteryzuje nadmierne uwypuklenie fizjologicznej krzywicy piersiowej (hiperkifoza piersiowa). Garbienie się, wysuwanie głowy i barków ku przodowi powoduje odstawanie łopatek i ich oddalanie. Klatka piersiowa jest spłaszczona, zapadnięta, mięśnie przykurczone, natomiast rozciągnięte są mięśnie grzbietu. Zmiany te ograniczają ruchomość klatki piersiowej co utrudnia swobodne oddychanie. Praca serca jest ograniczona a wydolność organizmu się zmniejsza.
Plecy wklęsłe- to nadmierne uwypuklenie fizjologicznej krzywizny lędźwiowej (hiperlordoza lędźwiowa). Charakterystyczne dla tej wady jest zaznaczone wygięcie lordozy lędźwiowej z przodopochyleniem miednicy i wypiętym brzuchem. Nadmiernie przykurczone są mięśnie: biodrowo- lędźwiowy, prostownik grzbietu odcinka lędźwiowego i towarzyszące, a rozciągniete i osłabione mięśnie brzucha i pośladków.
Plecy wklęsłookrągłe- to nadmierne uwypuklenie zarówno kifozy piersiowej, jak i lordozy lędźwiowej. Objawy zewnętrzne to wypięty brzuch i okrągłe plecy.
Plecy płaskie charakteryzuje spłaszczenie obu krzywizn (kifozy piersiowej i lordozy ledźwiowej). Wadę tę najczęściej spotyka się u dzieci astenicznych, wątłych z ogólnie słabym umięśnieniem. Zmniejszone krzywizny fizjologiczne kręgosłupa obniżają jego wytrzymałość. Najczęsciej występującą u dzieci i młodzieży wadą postawy jest skolioza, czyli boczne skrzywienie kręgosłupa, polegające na wygięciu kręgosłupa lub jego części w płaszczyźnie czołowej ( w stronę prawą lub lewą). Jeśli skolioza ujawni się wkrótce po urodzeniu lub we wczesnym dzieciństwie, stanowi poważny problem (np. zrośnięcie kręgów w sztywny blok kostny-rotacja kręgów), który uniemożliwi prawidłowy rozwój kręgosłupa. Jeśli leczenie nie zostanie podjęte w odpowiednim momencie, może dojść do znacznego zdeformowania sylwetki (wystąpienia garbu). Leczenie zaawansowanych skrzywień kręgosłupa to noszenie garsetu artopedycznego, a jeśli skrzywienie szybko się nasila, konieczna bywa operacja. Gimnastyka korekcyjna zajmuje się tylko mniej zaawansowanymi postaciami skolioz: tzw. postawą skoliotyczną oraz skoliozą I stopnia (skoliozy funkcjonalne). To, że dziecko ma skoliozę, można rozpoznać po:
- łukowatym wygięciu kręgosłupa w lewą lub prawą stronę,
- niesymetrycznym ustawieniu barków,
- niesymetrycznym ustawieniu łopatek,
- niesymetrycznym trójkącie talii,
- zniekształceniu klatki piersiowej,
W takim przypadku zadaniem gimnastyki korekcyjnej jest wzmocnienie i uelastycznienie mięśni brzucha, klatki piersiowej, grzbietu i pośladków. Postępowanie korekcyjne obejmuje:
- uświadomienie dziecku i rodzicom istnienia wady i wynikających stąd zagrożeń,
- rozciąganie mięśni przykurczowych, wzmacnianie mięśni posturalnych poprzez odpowiedni zestaw ćwiczeń,
- ćwiczenia oddechowe i utrwalające nawyk poprawnej postawy.
Dzieci ze stwierdzoną skoliozą powinny unikać długotrwałych marszów, skoków, przewrotów, skłonów, dźwigania ciężarów, długotrwałego siedzenia i stania. Powinny natomiast dłużo pływać stylem klasycznym, jeździć na rowerze i nartach biegowych, jak najczęściej bawić się w pozycjach niskich oraz na czworakach.
Aby nie dopuścić do powstawania skolioz funkcjonalnych i innych wad postawy u dzieci należy zadbać o ich właściwe odżywianie. Wskazane jest uprawianie sportu, korzystanie z biurka (ławki) i krzesła o odpowiedniej konstrukcji i wysokości. Uczeń powinien odrabiać lekcje przy prostokątnym stole (nie okrągłym) z wyprostowanymi plecami i łokciami opartymi o blat. Do szkoły dziecko powinno nosić plecak lub tornister (na plecach). Posłanie na którym śpi, powinno być dość twarde, a poduszka mała i płaska. Istotne jest dopilnowanie dziecka i stałe korygowanie jego nieprawidłowej postawy nie tylko podczas stania, ale również w pozycjach siedzących.
Prawidłowa postawa w pozycji stojącej polega na zrównoważonej postawie, gdzie ciężar ciała rozłożony jest równomiernie na obie stopy, a biodra, kolana i kostki ustawione są w jednej linii. Głowa pozostawiona jest w spoczynku miedzy ramionami, podbródka nie wolno wysuwać do przodu, ręcę muszą być spuszczone i ściągnięte do tyłu, brzuch wciągnięty, a tułów wyprostowany. Należy unikać stania ze zbytnio wyprostowanymi kolanami, co może spowodować blokowanie stawów kolanowych. Drugi błąd, którego należy unikać to pozycja asymetryczna, w której ciężar ciała przesuwa się na jedną stronę, osłabiając kości i stawy poprzez nieproporcjonalne obciążenie.
Ekonomiczna i estetyczna pozycja siedząca, podobnie jak stojąca, jest zachowana wówczas, gdy kręgosłup utrzymuje swoją fizjologiczną formę. W prawidłowej pozycji siedzącej miednica jest skręcona lekko do przodu. Mięśnie stabilizujące kręgosłup są równomiernie obciążone. Należy siedzieć na całym siedzisku z wyprostowanym tułowiem i głową w górze. Ważne jest też częste zmienianie pozycji. Nazywa się to dynamicznym siedzeniem. Pozwala ona uniknąć szybkiego zmęczenia mięśni stabilizujących kręgosłup. Przykładem takiej pozycji może być np. pozycja klęczna na taborecie lub na podłodze z podparciem na przedramieniach. Odciążającą pozycją dla kręgosłupa jest również pozycja siedząca na piłce gumowej (używanej głównie w rehabilitacji) o średnicy
80-90cm. Należy zwrócić też uwagę na prawidłową postawę siedzącą w siadzie skrzyżnym, siadzie na ławeczce czy też przy siadzie prostym.
Nie zaniedbujmy nawyku prawidłowej postawy, ponieważ właściwa postawa ciała powinna zapewnić optymalne warunki pracy narządów wewnętrznych (często występuje związek jakości postawy z funkcjonowaniem organizmu). Pamiętajmy o konieczności szanowania kręgosłupa w życiu codziennym.
Literatura:
M. Kutzner- Kozińska "Korekcja wad postawy" AWF, Warszawa 1976r.
T. Kasperczyk "Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie", Firma Usługowo- Handlowa "Kasper", Kraków 1998
A. Piotrowska "Krzywe plecy", "Poradnik Domowy", "Prószyński i s-ka", Maj 1994r.
D. Groffik "Prawidłowa postawa ciała uczniów w szkole", "Lider" nr 3 1999r. "Szkolny Związek Sportowy"
Bogdan Turek |
