Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Dziecięca agresja

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 2301 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 
Opracowała: mgr Joanna Rejent (nauczycielka nauczania zintegrowanego w Zespole Szkół z Oddziałami Integracyjnymi w Hajnówce)

     Problemy przemocy i agresji dzieci i młodzieży poruszane są w ostatnich latach bardzo często. Coraz więcej nauczycieli i rodziców wykazuje bezradność wobec tych zjawisk, brak wiedzy na temat sposobów przeciwdziałania im.
     Człowiek jest istotą agresywną . "Z wyjątkiem niektórych gryzoni, żaden inny kręgowiec nie zabija z taką konsekwencja i upodobaniem osobników własnego gatunku" ( E. Aronson).
     Agresja określana jest zwykle jako umyślne, zamierzone działanie mające na celu wyrządzenie krzywdy innemu człowiekowi, zadanie mu bólu, odebranie mu jakiegoś dobra.
     Terminu "agresja" używa się także w innym znaczeniu. Przez "agresywne zachowanie się" należy rozumieć "zbiór zachowań agresywnych występujących u danego osobnika, jeśli zachowania te są częste i liczne, wtedy twierdzimy, że ten osobnik jest agresywny lub przejawia agresywność" (Grochulska 1993, s.8).
     Według P. G. Zimbardo jest to "reakcja polegająca na niszczeniu przedmiotów, wyrządzaniu krzywdy innym lub sobie samemu, przyjmuje wiele postaci".
     Autorka książki "Agresja w przedszkolu. Poradnik dla rodziców, wychowawców" G. Haug-Schnabel w pojęciu "agresja" zawiera takie zachowania jak: kłótnie, sprzeczki, przezwiska, obraźliwe słowa, popychanie, bicie, szczypanie, gryzienie, kopanie, dręczenie, grożenie, tyranizowanie itp. Z drugiej jednak strony mianem agresji określa również zachowania obronne wobec siebie i innych, próby przeforsowania swojej woli, oponowanie. I choć twierdzi, że agresja, która przybiera formę pogardy dla człowieka i prowadzi do przemocy oraz destrukcji, powinna jej zapobiegać wszelkimi dostępnymi środkami, to dodaje, że mimo tego, można uznać, że "agresja jest potrzebna do życia, a przede wszystkim do współżycia z innymi – i to już w dzieciństwie (…)
     Czy agresywność jest zjawiskiem instynktownym, wrodzonym, czy też zachowanie takie musi być wyuczone. Freud sugerował, że człowiek rodzi się z instynktem śmierci, thanatos :"zwrócony do wewnątrz thanatos przejawia się w karaniu samego siebie, co w skrajnym przypadku przybiera formę samobójstwa; zwrócony do zewnątrz, instynkt ten przejawia się we wrogości, skłonności do niszczenia i mordowania. Działa on w każdej istocie"( E. Aronson) Freud był przekonany, że ta agresywna energia musi się wyładować, gdyż w przeciwnym wypadku przerodzi się w chorobę.
     Według dr Krystyny Kożuszko niektórzy ludzie rodzą się już z predyspozycjami do przemocy. W okresie ciąży niepokój w rodzinie, choroby i stres matki mają ogromny wpływ na równowagę emocjonalna i kształtowanie pierwotnych reakcji człowieka. Przez pierwsze trzy lata u dziecka następuje rozwój sensomotoryczny mózgu, który decyduje o najważniejszych funkcjach, m.in.: zdolności do kochania, szacunku dla świata, a także agresji.
     D. J Flannery` wyróżnia następujące czynniki wpływające na agresję:

  • Ryzyko okołoporodowe ( np. niedotlenienie wywołane przedłużającym się porodem) oraz cechy temperamentalne, co objawia się impulsywnością , nadaktywnością, słabą samokontrolą, łatwym popadaniem w frustrację
  • Ograniczona inteligencja, a szczególnie werbalna. Wiążą się z nią słabe osiągnięcia szkolne, słaba zdolność poznawania relacji międzyludzkich oraz błędne rozpoznawanie i ocenianie sytuacji społecznych. Efektem jest niska pozycja w grupie rówieśniczej i słaba więź z grupą.
  • Poczucie niskiej wartości; rodzice nastawieni na karierę i rywalizację, mają również wysokie wymagania wobec swoich dzieci; dziecko czuje się niedoskonałe i opracowuje sposoby podreperowania poczucia własnej wartości.
  • Błędy wychowawcze rodziców popełniane we wczesnym okresie rozwojowym dziecka: przyzwolenie na atak, a nawet prowokowanie agresji, brak wytyczonych granic dla zachowań dziecka, brak odwoływania się do wartości i norm społecznych. Powoduje to wczesne utrwalenie zachowań agresywnych i antyspołecznych.
  • Poważna dysfunkcja rodziny: uzależnienie u jednego lub obojga rodziców, przewlekłe choroby ( zwłaszcza psychiczne), działania kryminalne rodziców i przebywanie w więzieniu, zaniedbywanie i odrzucenie dziecka. Dziecko żyje w klimacie obojętności albo wrogości, toteż ma tendencję do interpretowania zachowań innych ludzi jako wrogie i przypisywanie im złych intencji. Brak ciepła rodzinnego; gdy dziecko nie ma kontaktu z rodzicami, albo więzi te są bardzo słabe, przeżywa smutek, żal, staje się agresywne i złe na cały świat.
  • Doświadczenie przemocy w bliskim środowisku ze strony rówieśników lub personelu szkoły lub przedszkola, sąsiadów, obserwacja aktów przemocy w szkole lub na osiedlu. Efektem jest stały wzrost zagrożenia.
  • Duża eksplozja agresji i przemocy w mediach. Efektem jest przekonanie, że zachowania agresywne i akty przemocy są normą, a także przekonanie o powszechnej akceptacji przemocy czy nawet współzawodnictwie w zachowaniach agresywnych.

Przejawy agresji i przemocy.
     Najczęściej stosowaną wśród dzieci jest agresja werbalna w postaci grożenia, etykietowania, straszenia wyśmiewania, poniżania, kłótni, plotkowania, ośmieszania i wulgaryzmów. Inną postacią agresji jest agresja fizyczna realizowana przez kopanie innych osób, popychanie, szczypanie, plucie, bicie, odbieranie czegoś siłą lub agresja skierowana na przedmioty i zwierzęta. Wyraża się ona poprzez niszczenie cudzego mienia, okaleczanie zwierząt. Szczególnym rodzajem jest samookaleczenie lub forma przemocy wyrażona bez użycia słów i kontaktu fizycznego, jak wrogie gesty, izolowanie, manipulowanie. Agresja czynna- bywa głośna, a co najmniej widoczna. Agresja bierna – agresor nie daje się złapać na gorącym uczynku. Typowym przejawem agresji biernej jest nie odzywanie się , obrażanie się , ignorowanie rozmówcy. Bierna agresja jest próbą manipulowania drugą osobą.
     Psycholodzy twierdzą, że wśród występujących form agresji wyróżnić można agresję frustracyjną. Wywołana jest ona zablokowaniem potrzeb u dzieci i młodzieży W grupie osób z agresją najbardziej zauważalne są dzieci nadpobudliwe. One kierują swoją agresję na zewnątrz. Bardziej niebezpieczna jest agresja wewnętrzna . Najczęściej przejawia się ona wśród dzieci i młodzieży lękiem przed podejmowaniem samodzielnych decyzji, częstym zamykaniem się w sobie. Są to osoby zahamowane psychoruchowo lub sprawiające wrażenie grzecznych, nieśmiałych, nie sprawiających kłopotów wychowawczych. Zahamowana frustracja, tłumiona wewnętrznie może spowodować całkiem niespodziewany wybuch agresji u osoby cichej i zalęknionej. Oznacza to, że poziom lęku przekroczył możliwość znoszenia go.
     Inną postacią agresywnego zachowania wśród dzieci i młodzieży jest agresja naśladowcza i instrumentalna. Młodzi ludzie mimo woli naśladują model agresywnego zachowania swoich rodziców lub kolegów . Pobudzona wyobraźnia i najczęściej podsycana przez media chęć wyżycia się , pokazania siły i przewagi fizycznej powodują, że młodociani wcielają się w rolę ulubionego bohatera filmowego lub bohatera gry komputerowej, przenosząc fikcyjną rzeczywistość w zachowanie agresywne na terenie szkoły. Często jest tak, że dzieci prześladują innych tylko dlatego, by naśladować atrakcyjną dla nich osobę, która zachowuje się agresywnie. Widzą, że używając przemocy uczeń odnosi korzyści i nie traci popularności. Motywem instrumentalnej agresji jest osiągnięcie jakiegoś celu, np. wymuszenie pieniędzy lub spowodowana tylko i wyłącznie dla satysfakcji, sprawdzenia samego siebie .
     Innym rodzajem jest agresja i przemoc dla przyjemności. Sprawca poniżając swoją ofiarę obserwuje jej strach i bezsilność, czerpiąc z tego przyjemność, zwaną sadyzmem. Przejawia się w postaci znęcania się nad słabszymi, szantażu, graniu na emocjach. Jak twierdzą psycholodzy , około piątego roku życia występuje u dzieci agresja samoistna, która powinna zaniknąć w wieku 9 lat. W tym czasie dzieci przejawiają potrzebę bycia sprawcą . Dominuje chęć sprawdzenia swojej skuteczności, ale nie czynią tego złośliwie. Charakterystyczne jest , że w wieku od 3 do 10 lat rozwój agresywnych zachowań determinowany jest płcią.
     Charakterystyczne dla dziewczynek jest:
  • rzadkie występowanie ataku fizycznego, częściej występuje natomiast obrona głównie przed chłopcami;
  • częste ingerowanie w cudze działania, wtrącanie się do zabawy i do rozmów, i próba wywierania na nie wpływu;
  • jeśli wystąpią groźby, to zwykle groźby odmowy, że czegoś nie zrobią, nie pomogą, nie będą przyjaciółkami;
  • wspieranie, obrona słabszego dziecka;
  • -regulują konflikty poprzez mówienie lub nie odzywanie się, preferują bardziej dyskretne formy agresji.
Chłopcy:
  • są gwałtowni, głośni, a przez to bardziej skuteczni w egzekwowaniu swoich potrzeb;
  • częściej atakują siebie nawzajem niż dziewczynki;
  • przybierają wojownicze pozy, grożą;
  • częściej kłócą się między sobą;
  • częściej inicjują między sobą agresywne zabawy;
  • kiedy grożą, wtedy jest to groźba zadania w różnej formie bólu, zniszczenia czegoś lub odebrania.

     Wiele w/w zachowań dziewczynek czy chłopców ma miejsce w niemal codziennych ich zachowaniach.
     Agresywne zachowania są częścią codzienności już w przedszkolu: w trakcie zabawy, śpiewu, śmiechu , ponieważ agresja jest wpisana w ludzkie zachowanie. Wynikałoby z tego wprost, że dziecko rodzi się w swej naturze złe i agresywne. Oczywiście w literaturze i takie stanowiska nie są rzadkością. Przykładowo T. Hobbes był zdania, że "człowiek z natury jest barbarzyńcą, a jedynie narzucone mu przez prawo represje i porządek społeczny hamują ludzki instynkt agresji". Podobne stanowisko zajmują etnolodzy.
     Nie można zapominać, że u podstaw rozwoju społeczno-moral-nego dziecka leżą takie procesy, jak: obserwacja, naśladownictwo i identyfikacja. Dzieci bardzo dokładnie obserwują dorosłych, patrzą w jaki sposób dorośli rozwiązują między sobą problemy, a następnie kierują się postępowaniem tego, kto w ich obliczu odnosi sukces konfrontacji. Często niefrasobliwość dorosłych w zachowaniach wobec dzieci i w ich obecności, prowadzi do przyswajania przez nie, nie zawsze pozytywnych wzorców.
     Działania wychowawcze o charakterze profilaktycznym, zmierzające do ograniczenia występowania agresji wśród młodzieży szkolnej, powinny rozpocząć się już wtedy, gdy dziecko osiąga wiek przedszkolny. Świadomi konieczności przeciwdziałania i zapobiegania agresywności młodzieży, zdajemy sobie sprawę, że szansą powodzenia jest praca profilaktyczna rozpoczęta już w najmłodszym wieku dziecka. Od umiejętności wychowawców i nauczycieli oczekuje się działań, które mogą łagodzić, a nawet eliminować niekorzystne zjawiska.
     Agresja może być ważną drogą poznawania społecznie akceptowanych sposobów przeforsowania swojej woli. Jeśli obserwowany przykład był negatywny, może prowadzić do tego, że dziecko ukształtuje w sobie błędny sposób przeforsowania swojej woli, może nauczyć się, że agresja i przemoc są opłacalne. Jeżeli w dodatku doświadcza tego kilkakrotnie, jednocześnie nie mając doświadczeń o innym charakterze, wtedy dla dzieci staje się oczywiste, że agresywne zachowania są jedyną drogą rozwiązywania problemów. W życiu dziecka (w najwcześniejszym jego okresie), bardzo istotne jest równoważenie oddziaływujących na nie wpływów. Negatywne wzorce, z którymi dziecko styka się w swoim otoczeniu, przy jednoczesnym zapewnianiu (głównie przez rodziców czy wychowawców) poczucia bezpieczeństwa, miłości, uwagi - pozostaną bez znaczącego wpływu na ogólny rozwój społeczny dziecka. Jednak te same negatywne oddziaływania, "padające na podany grunt", wpływające na dziecko, które nie ma możliwości porównywania, konfrontowania ich z innymi pozytywnymi sposobami, czy to rozwiązania konfliktu, czy zachowania w jakiejś sytuacji, czy też po prostu sposobu osiągania zamierzonego celu - będą tworzyły w dziecku zniekształcony obraz budowania relacji z innymi ludźmi. Mówiąc krótko, bardzo istotne dla rozwoju dziecka jest to, które wpływy przeważają - u jednego dziecka jakieś zachowania mogą w przyszłości prowadzić do wystąpienia zachowań agresywnych, a u innego dziecka nie.
     Największą uwagę w swoje książce " G. Haug-Schnabel poświęca agresji w formie zabawy, której jej zdaniem nie należy się obawiać, lecz ją wspierać. Autorka proponując agresję w formie zabawy, chce niejako uchronić dzieci przed taką kumulacją negatywnych emocji i uniknąć niekontrolowanego wybuchu. Istota tej zabawy jest taka, że zawsze agresywne działania i agresywne reakcje są tylko odegraną rolą. Ochota na starcie w formie zabawy skłania partnerów do tego, by się nawzajem atakować, ścigać, bronić, lub też uciekać przed sobą. Wszystkie wykorzystane działania są tak dobrane, by świadomie nie wywoływać strachu u przeciwnika walki w zabawie, ani też nie wyrządzić mu krzywdy". W czasie takiej zabawy "walczy się na śmierć i życie, czasem ktoś zostaje zakłuty nożem, albo zastrzelony. Jednak wszyscy tylko udają, że walczą, że strzelają, albo grożą nożem. Czarodziejskim hasłem jest tutaj powiedzenie "na niby". Autorka mówi: "Najpiękniejszy z zasłyszanych przeze mnie cytatów brzmi: Umrzyj proszę, jeszcze raz, tak pięknie, na śmierć!". Przyznam szczerze – to mnie przeraża. Mając do czynienia z przemocą niemal na każdym kroku – w rodzinie, mediach, na ulicy – proponuje się pozytywnie wzmacniać agresję w przedszkolu – dając na nią przyzwolenie, wręcz zachęcając. Nawet jeśli dzieje się to w formie zabawy, to dziecko się przez to czegoś uczy – rozładowuje złość, nadmiar energii. Być może wkrótce zacznie tak rozwiązywać konflikty, osiągać własne cele, bo dzięki tej "zabawie" pozna przecież doskonale możliwości swoich rówieśników – który jest słabszy, który silniejszy, kto się szybko poddaje, kto skarży, itp. Może dokonuję zbyt daleko idących uogólnień, ale dostrzegam w wywodzie autorki wiele niebezpieczeństw.
     Zgadzam się w pełni ze zdaniem K.Żygulskiego, że podstawowym problemem naszych czasów jest nie sam mechanizm powstawania agresji, lecz wciąż odradzające się siły społeczne usprawiedliwiające, a nawet nobilitujące agresję. Myślę jednak, że nie wolno nam zapominać o najważniejszym, że podstawową zasadą wychowawczą nie jest wzmacnianie takich zachowań choćby poprzez zwracanie na nie uwagi, lecz wyraźnie pozytywne wzmacnianie innych sposobów reagowania dziecka na trudności. Agresja zawsze powinna pozostać negatywnie oceniona, skarcona, napiętnowana.

Literatura:
  1. E. Aronson- "Człowiek istota społeczna", Warszawa 1995,
  2. J. Grochulska- "Agresja u dzieci", Warszawa 1993,
  3. P. G. Zimbardo- "Psychologia i życie", Warszawa 1998,
  4. G. Haug-Schnabel- "Agresja w przedszkolu. Poradnik dla rodziców, wycho- wawców", Warszawa, 1987
  5. J. Szymańska " Agresywne zachowania dzieci i Młodzieży" [w.]: Remedium nr 3 , 2004r.

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie