Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Przeciwdziałanie agresji i przemocy wśród uczniów

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 2504 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 
Przemiany społeczno – gospodarcze, coraz większy dostęp do zdobyczy techniki, brak zdecydowanych działań reformatorskich, złe postawy rodzicielskie (odrzucające, izolujące, nadmiernie wymagające- rygorystyczne, pobłażliwe, czy nadopiekuńcze)- oto niektóre przyczyny niepozostające bez wpływu na rozwój dzieci, ich zachowanie i adaptacje w środowisku. Mam tu na myśli zbyt krótki czas poświęcany dzieciom w domach, częsty brak umiaru i selekcji przy oglądaniu telewizji, korzystanie z komputera czy video.
Mamy dzisiaj w szkołach dzieci z obniżoną sprawnością funkcji percepcyjnych i sprawnościowych analizatorów, mające kłopoty z opanowaniem techniki czytania i pisania oraz innych programowych treści. W konsekwencji do tych zaburzeń dochodzą, wskutek trudności w szkole, zaburzenia emocjonalne.
Liczna grupę stanowią dzieci z zaburzeniami w zachowaniu, gdzie agresja i nadpobudliwość psychoruchowa są najczęściej spotykane.
Agresją nazywa się czynności mające na celu zrobienie szkody i spowodowanie utraty cenionych społecznie wartości, zadanie bólu fizycznego lub spowodowanie cierpienia moralnego innemu człowiekowi. Może przybierać różne formy:
a. Fizyczną,
b. Słowną,
c. Pośrednią.
Kryteria grupujące postawy agresywne:
1. Moralna treść zachowania:
a. Agresja społeczna – niszcząca, występująca przeciw społeczności,
b. Agresja prospołeczna – służąca interesom jednostki i społeczeństwa.
2. Czy agresja jest narzędziem, czy celem?
a. Agresja instrumentalna, – gdy jednostka realizuje, przy jej pomocy zamiary i cele, korzyści,
b. Agresja afektywna – pobudza wewnętrznie, która sprawia, że czynimy komuś, czy sprawiamy ból.
3.Czy postawa agresywna ma charakter atakujący czy obronny?
a. Agresje wewnątrzgatunkowe ( np. między samcami),
b. Agresja międzygatunkowe ( grabiąca – łupieżcza)
c. Agresja obronna.

Agresja u dziecka często powstaje w sposób naturalny w chwili, gdy dziecko napotyka przeszkody w osiągnięciu swego celu. Przeszkoda wywołuje reakcję gniewu. Do około 2 roku życia większość reakcji gniewu u dziecka jest nieukierunkowanych, nie ma celu. Od 2 roku życia wybuchy gniewu SA coraz bardziej świadome i wyraźniej skierowane przeciwko czemuś lub komuś. Od tego momentu nie mówimy już o bezcelowym wybuchu emocjonalnym, lecz o gniewie. Gniew i wrogość SA głównymi komponentami zachowań agresywnych.
Emocja gniewu jest następstwem zaistniałej frustracji ( sytuacji stresowej), gniew pobudza do agresji, a wrogość jest pewną dyspozycją do ujawniania negatywnych uczuć wobec ludzi i zdarzeń.
Z wiekiem nierozładowany, nieznajdujący ujścia gniew trwa coraz dłużej, a bodźce starające się odwrócić od niego uwagę SA coraz mniej skuteczne.
,„Zatem zadaniem wychowania nie powinno być hamowanie wszelkich przejawów agresji dziecka, lecz skierowanie ich z drogi aspołecznej na prospołeczną, a w miejsce form prymitywnych – surowych wytworzenie takich form agresji, które są akceptowane przez społeczeństwo.”
Występują różne formy zachowania agresywnego: np. dziewczynki częściej krzyczą, tworzą kliki i plotkują, chłopcy częściej stosują bicie ( od 4 roku życia).
Często braki zaspokojenia potrzeb jest powodem frustracji, w której należy szukać agresywnego zachowania się. Frustracja powoduje wystąpienie pobudzenia emocjonalnego w formie gniewu, złości, wrogości, będącego wewnętrznym impulsem do wystąpienia agresji.
Klasyfikacja agresji u dzieci obejmuje następujące kategorie:
a. Instrumentalną, czy specyficzna agresję tj. agresję, której celem jest uzyskanie jakiegoś przedmiotu lub utrzymanie jakiejś pozycji.
b. Agresję ze złości tj. agresję nie ukierunkowaną na swoisty obiekt lub sytuację.
c. Agresje obronną tj. agresję jako odpowiedź na atak.
d. Agresję związaną z grą i zabawą tj. agresję nasilającą się w skutek zaangażowania w walkę w toku gry.
Agresję ze złości można porównać do agresji spontanicznej u dorosłych. Z wiekiem następuje przechodzenie od ataku fizycznego agresji do werbalnego ( słownego).
Genezy gniewu i w konsekwencji agresji u dzieci w młodszym wieku szkolnym i starszych, można się dopatrywać w odczuwanym rozdrażnieniu, frustracji uniemożliwiających zrealizowanie zamiarów, w wyczerpaniu fizycznym, poniżającym traktowaniu dziecka w obecności innych osób, czy w spiętrzeniu niekorzystnych warunków. Przejawami są często: zachowania demonstracyjne, prowokacje, mrukliwość, mówienie skrótami lub skierowanie gniewu na samego siebie – autoagresja; zuchwałe spojrzenia, upuszczanie przedmiotów, demonstrowanie, że się nie słucha. U młodzieży gniew przejawia się w postaci rewanżu i pomniejszenia osób, które go wzbudziły, poprzez ironiczne wypowiedzi, ośmieszanie, wytykanie przesadne słabości i błędów.
Środowisko, w którym oczekujemy pojawienia się bodźca wywołującego reakcje gniewu, może wywierać bardzo duży wpływ na późniejsza „ drogę emocjonalną” ucznia. Atak złości u dziecka bardzo często postrzegany jest przez rodziców jako „ błahostka” typu: „ nie mam zamiaru z tobą dyskutować o tak trywialnych rzeczach”, „ zwykle nieporozumienie” lub wręcz „ cudowne zachowanie”, „ to było takie urocze, po prostu wzięła farby, odwróciła je do góry dnem i rzuciła na dywan!”. Rodzice powinni oczywiście traktować uczucia swych potomków równie poważnie, jak czynią to oni sami. Podobnie nauczyciel – wychowawca powinien pamiętać, że jeśli dziecko cierpi z jakiegoś powodu, najistotniejsze wtedy jest to, w jaki sposób podejdziemy do jego uczuć, gdyż właśnie nasze podejście i ustosunkowanie się do jego krzywdy zdeterminuje jego późniejsze wzorce wyrażania gniewu. Alice Miller udowadnia ten pogląd odwołując się do okresów dzieciństwa znanych tyranów i zbrodniarzy.
„Adolf Hitler nigdy nie zaprzeczał, że był bity w dzieciństwie. Zaprzeczał jednak, jakoby bicie sprawiało mu ból.
Poprzez całkowite zafałszowanie swoich uczuć, stał się sprawcą masowego morderstwa.”
Jeśli dziecku będzie wolno wyrazić gniew, będzie ono mogło nie tylko doprowadzić do równowagi swój stan emocjonalny, ale również będzie się w ten sposób uczyć nawyków w postępowaniu podczas odczuwania uczucia złości.
W wielu przypadkach do przemocy i agresji dochodzi wśród uczniów wywodzących się z tzw. Rodzin alkoholowych. Maja one dwukrotnie częściej kłopoty z powodu swego zachowania niż dzieci z rodzin niepijących. Największym problemem jest nieposłuszeństwo, drugie miejsce zajmują kradzieże w domu, następnie niezdyscyplinowanie w szkole. Często dochodzi do bójek wagarowania. Dzieci te często kłamią, gdyż są zakłopotane faktem, iż ich rodzice piją. Rodzice swoje emocje przenoszą mimowolnie na dzieci. Rozdrażnienie wywołane stale odczuwanym napięciem powoduje, że z byle powodu złoszczą się na dziecko. Czasem rodzice usiłują ukryć przed dziećmi swoje uczucia tłumiąc przy tym swoje problemy i zwracając całą uwagę na potrzeby dziecka. Prowadzi to nieuchronnie do wybuchów złości i agresji niezrozumiałych dla dziecka ( potem przez dziecko powielanych).
Trzeba pamiętać, że dzieci, których zachowanie odbiega od normy, sygnalizują swemu otoczeniu, że coś jest nie w porządku. Za gniewną, wroga i agresywną maską kryje się małe, wystraszone dziecko, może to być z jego strony próba wołania o pomoc. W tej sytuacji bardzo pomocne może być zainteresowanie i troska okazana przez nauczyciela i jego życzliwe wskazówki!
Trzeba pomagać dzieciom w nazywaniu i wyrażaniu uczuć, w rozwiązywaniu konfliktów . Wpływać na tę sferę można przez różnego rodzaju zajęcia twórcze, literaturę dziecięcą oraz zabawy.
Twórcza ekspresja jest szczególnie pomocna w nabywaniu umiejętności panowania nad sobą, adekwatnej samooceny, a także w ogólnym rozwoju psychicznym. Należy rozwijać w dziecku uczucie zaufania, być konsekwentnym w swoich postanowieniach.
W szkole – klasie, dzieci powinny czuć się pewnie, mieć poczucie bezpieczeństwa, być rozluźnione i cieszyć się nauką. Wszystkie czynności i obowiązujące w klasie zasady powinny być dzieciom wcześniej znane.
Trzeba pozwolić dzieciom na zabawę, żarty i śmiech, który ma znaczenie terapeutyczne, zaś poczucie humoru jest najsilniejszym antidotum na stres.
Zajęcia mające na celu podnoszenie samooceny są szczególnie wartościowe w przypadku dzieci alkoholików, których samoocena jest bardzo niska. Należy wypróbowywać wszelkie sposoby wsparcia emocjonalnego, aby pomóc rodzicowi odszukać więzi społeczne i osiągnąć skuteczność w działaniu, albo by zmniejszyć stres lub depresję.
Konieczne są więc w naszej pracy dydaktyczno – wychowawczej działania terapeutyczne.
Każde nasze działanie wychowawcze jest swoista terapią.
Przestrzegamy przy tym następujących zasad:
1. Konieczność współpracy z rodzicami; stworzenie rodzinnej atmosfery w relacjach z dziećmi.
2. Kształcenie prawidłowych nawyków poprzez jasny system wymagań i konsekwencja w jego realizacji; stosowanie pozytywnych wzmocnień ( pochwala, nagroda itd.)
3. Spokój, opanowanie w kontaktach z dziećmi, porządek wokół ( ustalony rytm dnia, co sprzyja harmonicznemu rozwojowi dziecka).

Najbardziej prosta forma kontaktu z dzieckiem nadpobudliwym, czy agresywnym; która stosujemy najczęściej jest rozmowa – prowadzona w różny sposób i w różnych okolicznościach. Spełnia ona jednak swoje zadanie wówczas, jeśli dziecko będzie przekonane, że w tym momencie jest dla nas najważniejsze.

Aktywne słuchanie dziecka ( techniki)

Próby modyfikacji agresji, wrogości i gniewu podejmowane są poprzez zastosowanie technik wywodzących się z różnych szkół terapeutycznych.
Interwencje psychodynamiczne nawiązujące do założeń psychoanalizy, nastawione są na usuwanie przeszkód znajdujących się na drodze ekspresji pożądanych zachowań. Zakładają one, iż dziecko przejawiające zaburzone zachowanie ( np. agresja, wrogość, silny gniew) często nie zdaje sobie sprawy z jego przyczyn ani motywacji. Zdaniem autorów zmiana zachowania powierzchownego, zewnętrznego jest mniej ważna, niż rozwiązanie konfliktów leżących u jego podstaw.
Korzystna zmiana wymaga wglądu w przeszłość i w obecne konflikty. Terapia zaburzonych zachowań jest długa i trudna (Odrowąż – Pieniążek 1988). Technika wykorzystywana w terapii psychodynamicznej jest metoda psychodramy Moreno. Jest to rodzaj terapii grupowej, polegającej na odgrywaniu przez jednostki pewnych ról, a jej celem jest ujawnienie ukrytych postaw, motywów i pragnień. Psychodrama spełnia również funkcję kathartyczną (Widlocher 1968). Metodę tę, jako sposób na korygowanie zachowań agresywnych proponuje Grochulska (1982).
Za pomocą terapii behawioralnej zmienia się zachowanie antyspołeczne, destrukcyjne u dzieci i młodzieży. Jest ona zbiorem technik, opracowanych na podstawie teorii uczenia się, które wywodzą się z podstawowego założenia Skinnera, iż zachowanie zdeterminowane jest środowiskowymi następstwami (Odrowąż – Pieniążek 1988).
Psychoterapia ma doprowadzić do usunięcia nieprawidłowych reakcji i do nabycia reakcji prawidłowych ( nowe reakcje werbalne, fizyczne, emocjonalne, poznanie nowego znaczenia bodźców) poprzez zastosowanie uczenia instrumentalnego, stosowanie wzmocnień – nagród i kar oraz przez naśladownictwo społeczne (Grochulska 1982).
Psychoterapię taką proponują Bandura i Walters ( 1968 ) , którzy kładli nacisk na społeczne uczenie się.
Z terapią behawioralną związane są techniki uczenia się zachowań prospołecznych. Zakładają one ćwiczenie umiejętności psychologicznych, przydatnych w życiu człowieka. Podejście to rozpatruje jednostkę w kategoriach psychoedukacyjnych, jako osobę, której brak pewnych umiejętności do efektywnego życia. Terapeutę zastępuje tutaj trener, który uczy pożądanych zachowań. Podejście to zmieniło pogląd na tzw. „agresywne dzieci”. Nacisk przeniósł się z tego co dzieci i młodzież robią, na to, czego im brak tzn. samokontroli, umiejętności negocjacyjnych, empatii, radzenie sobie ze złością innych osób. Na poglądy te wpłynęły w dużej mierze prace Bandury opierające się na pojęciach modelowania, odgrywania ról oraz wzmocnień społecznych. Uczenie się zachowań prospołecznych odbywa się w sposób planowy, przy niezbędnej komponencie motywacyjnej. Ćwiczone SA zachowania społeczne, jak również osobiste (Odrowąż – Pieniążek 1988).
Jedna z takich umiejętności są zachowania asertywne, polegające na wyrażaniu uczuć. Postaw, opinii i praw osoby w sposób bezpośredni, stanowczy, uczciwy a jednocześnie respektujący prawa innych ( Król – Fijewska 1993).
Gniew w ujęciu Król – Fijewskiej pełni dwie ważne funkcje: informacyjna i energetyczną. Sygnalizuje, że na zewnątrz człowieka dzieje się coś niepożądanego i dostarcza energii do zmiany tego stanu. Problemem staje się jednak sposób jego wyrażania. Autorka wskazuje na dwa nieefektywne sposoby: agresywny i pasywny oraz proponowany przez nią asertywny sposób wyrażania gniewu, który uwalnia od napięcia emocjonalnego, emocjonalnego zarazem nie narusz praw innych.
W ramach modyfikacji gniewu Lindenfield ( 1995) stoi na stanowisku, że gniew nie jest destruktywnym uczuciem, gdyż dostarcza on energii fizycznej i emocjonalnej, potrzebnej dla ochrony organizmu.
„Gniew może być pozytywna silą, pod warunkiem, że podejdzie się do niego rozważnie i asertywnie” (cyt. Za op. Cit. Str. 68).
W swoim modelu autorka proponuje zmianę nastawienia do gniewu, sugeruje naukę umiejętności opanowania lęku, który towarzyszy uczuciu gniewu, sposoby postępowania podczas wybuchów złości i przedstawia sposoby konstruktywnego użycia energii gniewu.
Model gniewu asertywnego mówi również o tym, jak radzić sobie z zadawnionym i utajonym gniewem, z gniewem i przemocą fizyczną innych osób. Lindenfield podkreśla znaczenie budowania własnej wartości, sposobów radzenia sobie ze stresem oraz rolę myślenia pozytywnego i poprawnej komunikacji interpersonalnej.
Jednym ze sposobów zapobiegania zachowaniom agresywnym, wrogim i gniewnym jest uczenie wartości prospołecznych, czyli kształtowanie postaw, na bazie, których rozwijać się mogą pożądane zachowania. Program taki polega na „ edukacji charakteru”, czyli przekazaniu pożądanych umiejętności i cech charakteru, np. poprzez dyskusję, odgrywanie ról, film, gry.
Podstawa współczesnej psychoprofilaktyki zdrowotnej, sprzyjającej procesom wychowawczo – rozwojowym stanowią również techniki sugestywne i autosugestywne np. trening autogenny, czy wizualizacyjno – wyobrażeniowy. Opanowanie zdolności sterowania własną wyobraźnią pozwala na dowolne samosterowanie na poziomie emocji, uzyskiwanie wpływu na własne samopoczucie i poziom aktywności.
Autorka proponuje również stosowanie medytacji. Medytacja ma zmniejszać nadmierne tendencje rywalizacyjne i perfekcjonistyczne, zwiększa zdolność do koegzystencji i współpracy. W konsekwencji następuje reakcja zachowań agresywnych i autoagresyjnych oraz zwiększa się zdolność akceptacji otoczenia i adekwatnych sposobów jego oceny.
Na zakończenie warto podkreślić, że należy podejmować działania mające na celu modyfikację zachowań potęgowanych u dzieci, zanim nie staną się one zachowaniami nawykowymi. Dotyczy to nie tyle agresji, ale także nadmiernej rywalizacji, gniewu, wrogości. Programy profilaktyczne nastawione na uczenie współdziałania, empatii, kształtujące poczucie własnej wartości, uczące umiejętności podejmowania właściwych decyzji i radzenia sobie z trudnymi sytuacjami przyczyniłoby się do zmniejszenia negatywnych zachowań ( zgodnie z typem A).
Tym samym mogłyby zmniejszyć ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia i stać się czynnikiem prowadzącym do zachowania zdrowia i lepszego rozwoju jednostki.

Bibliografia:
Frączek A., Pufal-Struzik I., Agresja wśród dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 1996.
Olweus D., Mobbing, fala przemocy w szkole, Wydawnictwo Jacek Santorski, W-wa 1998.
Ranschburg J., Lęk, gniew ,agresja, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, W-wa 1993.


Opracowała
mgr Iwona Piotrowska

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie