Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Stres szkolny – zapobieganie i łagodzenie jego skutków

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 1746 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 To jedna z możliwości zdefiniowania zachowań organizmu pod wpływem czynników fizycznych i psychologicznych. Przykładem takiego rozumienia stresu mogą być zmiany zachodzące w każdym z nas, kiedy znajdujemy się w stanie napięcia nerwowego.
Wszelkiego rodzaju obciążenia powstające w organizmie w wyniku różnych przeszkód, problemów czy trudności prowadzą do napięcia emocjonalnego, wywołującego różne reakcje i wynikłe z tego zachowania skutki – tak pozytywne jak i negatywne. Aktywność bowiem każdego człowieka ukierunkowana jest jego potrzebami, dążeniami i zadaniami, które albo sami sobie stawiamy, albo ktoś stawia przed nami. Realizacja wszelkich zamierzeń przebiega w określonych warunkach zewnętrznych dostosowanych do możliwości człowieka i warunkach wewnętrznych osoby działającej. Układy warunków, które nie sprzyjają wykonywaniu czynności lub stwarzają sytuacje przykre określa się potocznie jako trudne czy powodujące pewne trudności. Na przykład jeśli uczeń mimo sprzyjających warunków zewnętrznych nie potrafi wykonać określonych czynności czy podejmować określonych zadań ze względu na stan swojego organizmu (np. zmęczenie, chorobę czy tez inne okoliczności), mówimy wtedy o trudnościach subiektywnych.
W odróżnieniu od innych trudności obiektywne wynikają z cech samego zadania czy warunków zewnętrznych, w jakich zadanie ma być wykonane (np. zadanie, które przerasta zdolności ucznia lub uczeń wykonuje zadanie w warunkach wzmożonego hałasu).
Podobny rodzaj trudności staje przed uczniem, który rozpoczyna naukę zawodu mając ograniczony zasób wiedzy i umiejętności zawodowych. W tych samych kategoriach trudności mieści się jego sytuacja rodzinna, ewentualnie jej gwałtowna zmiana w postaci np. utraty najbliższej osoby.
Z powyższych przykładów wynika, że trudności subiektywne powstają z chwilowych lub trwałych niemożności realizacji istniejącego programu działania i wynikają z pewnych cech jednostki. Nauczyciel pracujący z młodzieżą nie może tych cech pomijać lub o nich zapominać, bowiem byłoby to przeszkodą w realizacji celów wychowawczych i dydaktycznych.
Każde dziecko bowiem będące na danym etapie rozwoju związanego ze specyfiką dojrzewania i społecznego dorastania, przeżywa pewne kłopoty i problemy, a wychowawca czy opiekun rozumiejący i uwzględniający te problemy zyskuje zaufanie młodzieży, oszczędzając sobie i swoim podopiecznym niepotrzebnych nieporozumień i wynikających z tego napięć.
W zależności od rodzaju stresu psychicznego człowieka rozróżnia się cztery typy sytuacji trudnych:
~deprywacje
~przeciążenia
~zagrożenia
~utrudnienia
Deprywacje – to wszelkie sytuacje, w których jednostce brak zewnętrznych w stosunku do niej elementów niezbędnych do sprawnego jej funkcjonowania, np. głód, samotność jako pozbawienie możliwości zaspokojenia potrzeb społecznych w kontaktach z innymi ludźmi, nieporozumienie, brak zaufania. Szczególną formą deprywacji jest pozbawienie dziecka życzliwości, czułości czy też aprobaty, pomocy ze strony osób dorosłych i kontaktu psychicznego z nimi. Deprywacje, a więc sytuacje uniemożliwiające zaspokojenie potrzeb (biologicznych lub psychicznych), przy dłuższym trwaniu powodują zaburzenia w funkcjonowaniu mechanizmu psychicznej regulacji, w okresie dzieciństwa zaś znaczne opóźnienia i deformacje w rozwoju psychicznym, co może doprowadzić do zaburzeń rozwojowych ( choroby).
W przypadku starszych dzieci deprywacja społeczno-emocjonalna, a nawet tylko brak psychicznego komfortu prowadzi do obniżenia poziomu funkcjonowania i dezorganizacji zachowania, wyrażającej się w życiu codziennym w postaci np. obniżenia wyników w nauce będącego reakcją na brak opieki i miłości rodzicielskiej. W takiej sytuacji chcąc związać ucznia ze szkołą, trzeba mu dać poczucie bezpieczeństwa, obdarzyć zaufaniem, okazać zainteresowanie i zrozumienie.
Przeciążenia - to sytuacje, w których jeden element a mianowicie zadanie jest dostosowane do pozostałych, to jest do warunków działania jednostki i jej możliwości. Gdy jednostka (uczeń) dąży do realizacji zadań na poziomie bliskim jej możliwościom fizycznym i psychicznym, powstaje w niej stan przeciążenia, przy którym konieczny jest maksymalny wysiłek, jeżeli aktywność zmierzająca do realizacji celu ma być podtrzymana.
Uczeń może zdobyć się na taki wysiłek tylko przez krótki czas, gdy zaś realizacja zadania wymaga wysiłku przez dłuższy czas, pojawiają się różnorodne zaburzenia w funkcjonowaniu, np. zmęczenie, osłabienie siły dążenia (zniechęcenie) aż do wyczerpania.
W takiej sytuacji stawiany jest uczeń mało zdolny lub słabo przygotowany, a znajdujący się w klasie o dobrym poziomie lub uczniowie o programie przeładowanym lub zawierającym zbyt skomplikowane treści w stosunku do ich możliwości pojmowania. Chcąc uniknąć w takich przypadkach przeciążeń należałoby ucznia stopniowo adaptować do nowych coraz trudniejszych warunków, poprzez stopniowanie trudności i wymagań (okres działania bodźców stopniowo się wydłuża).
Zagrożenia – to sytuacje, w których zachodzi zwiększone prawdopodobieństwo naruszenia jakiejkolwiek wartości cenionej przez podmiot działający (ucznia). Jako zagrożenia traktowane są wszelkie sygnały lub informacje mówiące o zbliżającym się niebezpieczeństwie dla życia, zdrowia, dobrej opinii czy możliwym podważaniu samooceny działającej jednostki (ostra krytyka, szyderstwo, sygnały niepowodzenia).
W sytuacji, kiedy powstałe zagrożenie dotyczy np. godności osobistej, swobody działania, czy możliwości osobistego rozwoju lub innych cenionych wartości, występującą reakcją jest poczucie krzywdy, bunt lub jawna agresja.
Jako zagrożenie osobiste mogą być spostrzegane również sygnały porażki lub niepowodzenia, zwłaszcza, gdy uczeń przywiązuje dużą wagę do swego działania, traktując je jako sprawdzian swoich możliwości. Tak np. wiemy, że stres wynikający z oczekiwania na egzamin może być silniejszy, niż sam egzamin, w czasie którego koncentrując się na zadaniu, uczeń zapomina o tremie i zdenerwowaniu.
Nauczyciel może rozładować atmosferę swoim przyjacielskim podejściem, rozmową, wyjaśnieniem niezrozumiałych treści. Takie podejście do ucznia, grupy uczniów, pomaga, odpręża, a równocześnie zbliża, umacnia więzi z uczniem, klasą. Nauczyciel kojarzony jest z kimś, kto potrafi znaleźć wspólny język, uspokoić, wzrasta w ten sposób zaufanie i podnosi się autorytet nauczyciela – wychowawcy tak potrzeby do pracy z młodzieżą.
Utrudnienia – to zmiany zachodzące w zwykłych warunkach wykonywania czynności i powodujące zaburzenia, zachwiania w układzie, który nazywany jest sytuacją normalną. Tymi utrudnieniami mogą być różnorodne braki np. przedmiotów, narzędzi, informacji, przeszkody w postaci trudności fizycznych, środowiskowych, losowych różnorodne naciski w postaci aktywnych działań czynników obcych np. rodzice wymuszają podjęcie decyzji, stosują ciągły przymus doskonałości. Postawiony w takiej sytuacji człowiek nie posiadający odpowiednich umiejętności przeciwdziałania wpływom sytuacji trudnych, zaczyna popełniać błędy. Jego czynności są skierowane w niewłaściwym kierunku, na niewłaściwy cel, uczeń zamiast wykonywać określone ćwiczenia w sposób prawidłowy wykonuje je źle. Swoich czynności nie kieruje na poprawianie błędów, lecz szuka winnych zaistniałych sytuacji (błąd wyniku). Zakłócenie struktury to niewłaściwa kolejność lub nieodpowiedni dobór elementów czynności, uczeń wykonuje operację w nieprawidłowej kolejności (błąd czynności).
Błędy nie powstają bez powodu. Ich przyczynami mogą być:
~błędy orientacji – brak informacji niezbędnych do wykonania czynności
~błędy decyzji – niewłaściwe przetworzenie informacji
~błędy wykonania – niewłaściwa realizacji podjętej decyzji
Wszelkie rodzaje sytuacji trudnych oddziałują na aktywność jednostki, gdyż są postrzegane jako czynniki zakłócające lub zagrażające.
Nie sprzyja to płynnemu przebiegowi czynności, przyczynia się do zwiększenia liczby błędów w działaniu, w ślad za nim pojawiają się negatywne emocje, które wtórnie pogarszają warunki czynności. Zdarza się też niekiedy, że sytuacja trudna podnosi aktywność jednostki.
Kiedy nasilenie stresu jest umiarkowane i nie osiąga jeszcze progu odporności występuje reakcja ukierunkowana na jego przezwyciężenie. W takiej sytuacji u ucznia możemy zaobserwować wzmożoną mobilizację organizmu, przejawiającą się wzrostem intensywności i szybkości reakcji oraz zwiększeniem aktywności poznawczych, lekkie zdenerwowanie prowadzące do stanu napięcia emocjonalnego, motywuje i pobudza do działania. Wraz ze wzrostem aktywności stresu można zaobserwować obniżanie się poziomu organizacji czynności.
Rozwiązywanie problemów występujących szczególnie często na terenie szkoły sprawia trudności, przejawia się to w:
~nadmiernej koncentracji na szczegółach zadań
~uporczywym powtarzaniu określonych operacji
~sztywności ich rozwiązywania
~koncentrowaniu się na łatwiejszych sposobach ich rozwiązywania tzw. fiksacja.
Działania w fazie osiągania progu odporności na stres, charakteryzują się zaburzeniami w procesach orientacji. Wyraża się to w trudnościach skupienia uwagi, niemożności długotrwałej jej koncentracji, zmniejszonej zdolności jej przewidywania celów skutków działania.
W takich sytuacjach na skutek obniżenia sprawności działania występują wyraźne przejawy reakcji emocjonalnych, takich jak gniew, strach czy lęk.
Wyczucie sytuacji, znalezienie się nauczyciela i jego odpowiednie zachowanie, poprzez zrozumienie i umiejętną reakcję, może zmniejszyć lub zapobiec możliwości pogłębiania stresu i osiągnięcia niebezpiecznego dla ucznia jego poziomu.
Nadmierne natężenie stresu rejestrowane jako natężony stan pobudzenia emocjonalnego, doprowadza do przeciążenia sytuacji regulacji. W tej fazie stresu występuje reakcja zwana agresją. Inaczej, jest to takie zachowanie, którego celem jest zniszczenie lub uszkodzenie przedmiotu albo osoby, traktowanej jako przyczyna stresu.
Agresja może się przejawiać zarówno w ataku fizycznym (pobicie, umyślne skaleczenie kolegi), jak i werbalnym (przekleństwa, groźby). Agresja prowadząc do rozładowania sytuacji, staje się zarazem źródłem nowych trudności, co powoduje automatycznie nasilenie stresu.
Oprócz agresji istnieje szereg innych form reakcji na nadmierny stres. Do często występujących należy apatia, uczeń rezygnuje z realizacji podjętego zadania, nie przejawia dalszego zainteresowania wynikiem działalności, aż do całkowitego zahamowania psychoruchowego. Uczeń nie potrafi ani działać, ani myśleć. Postępowanie z uczniem w tym stanie wymaga pomocy specjalisty na przykład psychologa lub psychiatry.
Inną forma jest regresja, która polega na zachowaniach nienormalnych do poziomu dojrzałości umysłowej bądź emocjonalnej. Zjawisko to występuje często w sytuacji egzaminu, sprawdzianu wiadomości. Uczeń zapytany o problem, którego nie może rozwiązać może doznać silnego stresu, wynikiem czego zaczyna on odpowiadać zupełnie bez sensu na łatwe pytania, na które w innej sytuacji odpowiedziałby bez problemu.
Sytuacje te można zlikwidować poprzez rozmowę z uczniem w formie zrozumienia, życzliwości, a sam egzamin niekoniecznie musi być stresujący. Prowadzony w formie swobodnej rozmowy spełni wymogi sprawdzenia wiedzy i umiejętności ucznia, przy czym egzaminowany będzie pozbawiony obciążającego balastu w postaci stresu.
Nasilanie się reakcji emocjonalnych, które prowadzą do regresji lub fiksacji uruchamiają pewne mechanizmy zwane obronnymi. Uruchomione powodują zmniejszenie napięcia emocjonalnego w odczuciu każdego ucznia, który narażony jest na którąkolwiek z form stresu.
Do mechanizmów obronnych można zaliczyć:
~odreagowanie, które polega na rozładowaniu napięcia emocjonalnego, przy czym na przykład uczeń nie jest narażony na ujemne konsekwencje swojego postępowania, zachowania,
~fantazjowanie, uczeń broni się przed stresem uciekając w świat wyobraźni, snując wyobrażenia związane z sukcesami, których w rzeczywistości nie może osiągnąć,
~projekcja, przypisywanie innym winy za niepowodzenia szkolne, dotyczące sfery uczuciowej, czy innych sytuacji życiowych,
~racjonalizacja, takie wyjaśnianie zaistniałych faktów, aby zminimalizować ich sprzeczność ze swymi pragnieniami, wyjaśnić własne niepowodzenie, porażkę czynnikami obiektywnymi,
~narkotyzowanie się lub używanie do łagodzenia emocjonalnego alkoholu lub papierosów.
Reasumując, w sytuacji, kiedy napięcia emocjonalne nie są zbyt wysokie, skutecznym może być celowe wykrywanie reakcji lękowych i próba powstrzymania się od nich.
Jednakże musimy pamiętać o tym, że jeśli poziom lęku przekroczy określony próg, możliwość opanowania go zmniejsza się lub staje się niemożliwa.
Innym sposobem obrony jest świadome wypieranie reakcji lękowych, polegające na postępowaniu typu: „nie prawda, że się boisz” lub „nie ma mowy o tym, aby się lękać”.
Działanie takie jest skuteczne, pod jednym wszakże warunkiem, sytuacja trudna nie trwa zbyt długo, bowiem przy utrzymującym się stresie świadome wypieranie objawów lęku może doprowadzić do powstania nerwic.
Najbardziej skutecznym sposobem opanowania lęku może okazać się wytwarzanie silnych emocji pozytywnych, które kształtują się dzięki identyfikacji jednostki z określoną grupą. W odniesieniu do sytuacji na podwórku szkolnym należy mówić o identyfikacji z klasą, szkołą czy wychowawcą. Głębokie poczucie obowiązku, solidarności z grupą, wiara w kolegów, może stać się źródłem tak silnych emocji pozytywnych, że wpłyną neutralizująco na źródło lęku.



Autorzy artykułu:
Beata Jędrychowska – nauczycielka języka polskiego
Tomasz Jędrychowski – nauczyciel matematyki i informatyki
Pracownicy Liceum Ogólnokształcącego w Miechowie

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie