Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Czynniki warunkujące adaptację dziecka siedmioletniego do szkoły

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 13455 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 
Przebieg procesu adaptacji społecznej i adaptacji szkolnej zależy od wielu czynników. Analiza literatury pedagogicznej wykazuje dwie grupy czynników wpływających na poziom zdolności przystosowawczych dzieci.
Grupę pierwszą stanowią czynniki endogenne. Są to przede wszystkim: wiek, płeć, indywidualne cechy układu nerwowego, stan zdrowia, ogólny poziom psychoruchowego rozwoju dziecka.
Grupę drugą stanowią czynniki egzogenne. Związane są one ze środowiskiem rodzinnym, rówieśniczym, przedszkolnym, szkolnym.

1. Stan zdrowia i rozwój fizyczny.

W wielu czynnościach intelektualnych, w adaptacji do życia szkolnego i do pracy szkolnej ważną rolę odgrywa rozwój fizyczny i zdrowie dziecka. Dobre zdrowie fizyczne warunkuje rozwój psychiki dziecka i dobrą adaptację do otoczenia.
Jak wynika z dotychczasowych badań tego problemu - przystosowanie się do środowiska fizycznego jest koniecznością dla każdego ustroju. U człowieka procesom adaptacji fizjologicznej towarzyszą procesy przystosowania się psychicznego.
Nie wszystkie jednak dzieci, które rozpoczynają naukę spełniają warunki fizycznej i psychicznej dojrzałości szkolnej, nie wszystkie są odpowiednio przygotowane do podjęcia obowiązków szkolnych i uodpornione na negatywne wpływy nowego środowiska. U uczniów psychicznie słabszych występują dość często zaburzenia w zachowaniu i reakcje nerwicowe.
Od dziecka, które rozpoczyna naukę szkolną, oczekujemy nie tylko określonego poziomu rozwoju funkcji poznawczych, ale również określonego poziomu rozwoju ruchowego. Już potoczna obserwacja wykazuje, że nie wszystkie dzieci rozpoczynające naukę w klasie I odznaczają się dobrą sprawnością ruchową.
Oprócz dzieci prawidłowo rozwiniętych pod względem ruchowym, oraz dzieci wyróżniających się wyjątkowo sprawnością ruchową, możemy w grupie pierwszoklasistów wyodrębnić dzieci o ruchach mało sprawnych i niezręcznych, z wielkim trudem wykonujące czynności łatwe i proste dla ich rówieśników. Są to dzieci o opóźnionym rozwoju ruchowym, które są w szkole narażone na wiele przykrości. Lekcje wychowania fizycznego są zupełnie nieprzystosowane do możliwości tych dzieci. Z tego też względu szukają one różnych pretekstów, wymówek, aby tylko być zwolnionym z ćwiczeń na zajęciach. Niepowodzenia na lekcjach wychowania fizycznego zniechęcają dzieci o opóźnionym rozwoju motorycznym do wszelkich zabaw ruchowych i ćwiczeń sportowych. Badania wykazały, że uczniowie ci czują się często przez rówieśników społecznie dyskryminowani. Taka sytuacja prowadzi do wytwarzania się negatywnych postaw emocjonalnych, odbijających się niekorzystnie na przystosowaniu się dziecka do środowiska szkolnego.
Oprócz właściwego rozwoju fizycznego, również stan zdrowia dziecka wpływa na przebieg procesu jego przystosowania się do nowych warunków.
Zły stan zdrowia i częste choroby zwiększają podatność na zmęczenie, utrudniają skupienie się i długotrwały wysiłek, osłabiają układ nerwowy oraz obniżają wydajność pracy umysłowej. Częste i długotrwałe choroby powodują absencję w szkole, w wyniku czego powstają luki w opanowywanym materiale nauczania. Tak częste w tym wieku skłonności do przeziębień, uporczywych katarów, powodują, że dziecko staje się bardziej bojaźliwe, poczyna zwracać uwagę na siebie, jego psychika wykazuje zwiększoną wrażliwość. Czasem rozwija się poczucie mniejszej wartości w porównaniu do rówieśników, co pogłębia stany niepewności.
Dziecko chorowite, nieodporne na infekcje, częściej niż jego rówieśnicy musi przebywać w domu, niekiedy w szpitalu, bądź też w sanatorium - odizolowane od otoczenia, od normalnie toczącego się życia. Powoduje to zubożenie kontaktów ze światem zewnętrznym. Często powtarzające się okresy izolacji uniemożliwiają również oddziaływanie różnorodnych bodźców, powstawanie wrażeń i innych doznań.
Opuszczając lekcje, dziecko ma luki w materiale, który w tym czasie opracowali jego koledzy. I chociaż nawet uzupełni je później, to jednak wiedza jego będzie mniej dokładna.
Większość dzieci czuje się źle w takich sytuacjach, kiedy są skazane na samotność, tylko u nielicznych jednostek potrzeba obcowania z rówieśnikami jest słabsza. Ale nawet i na te dzieci, którym izolacja w czasie choroby nie sprawia przykrości, wywiera ona swój wpływ: umacnia samotnicze upodobania, ogranicza zasób doświadczeń społecznych, a tym samym utrudnia przyszłe kontakty z rówieśnikami, co nie jest korzystne dla dalszego rozwoju społecznego dziecka i opanowania przez nie umiejętności współżycia.
Orientację o stanie zdrowia i rozwoju fizycznego dziecka możemy zdobyć zapoznając się z wynikami badań lekarskich. Jednakże pełnej wiedzy na ten temat, a zwłaszcza o wpływie stanu zdrowia i rozwoju fizycznego na kształtowanie się cech osobowości nie można otrzymać w stanie gotowym od lekarza. Musi być ona uzupełniona i pogłębiona własnymi spostrzeżeniami i obserwacjami rodziców, ich refleksją, ich czynną postawą wobec cech własnego dziecka i możliwości ich kształtowania.

2. Wpływ środowiska rodzinnego na rozwój społeczny dziecka.

Środowisko rodzinne jako pierwsze i przez długi czas jedyne, którym wzrasta i rozwija się dziecko, ma bardzo duży wpływ na jego rozwój fizyczny i umysłowy, a zwłaszcza emocjonalny, moralny i społeczny. Badania i obserwacje wykazują, że rodzina stanowi środowisko, które zapewnia dzieciom najlepsze warunki rozwoju. Żadna instytucja, żaden zakład opiekuńczo - wychowawczy nie jest w stanie zastąpić rodziny.
Jednym z najważniejszych atutów rodziny, decydującym o jej przewadze nad innymi środowiskami, jest wczesne rozpoczynanie jej oddziaływania, które jest długotrwałe i ciągłe.
Ciągłość istnienia domu rodzinnego ma dla rozwoju dziecka olbrzymie znaczenie. Sprawia ono, że rodzina może zaspokoić liczne potrzeby psychiczne dziecka, przede wszystkim zaś potrzebę bezpieczeństwa. Bowiem małe dziecko czuje się bezpiecznie tylko w domu, u siebie. A jeśli rodzina we właściwy sposób zaspokaja jego potrzebę bezpieczeństwa, nie przejawia ono postaw lękowych także w innych środowiskach. Dom rodzinny jakby uzbraja, wyposaża w ufność wobec ludzi. Postawy rodzicielskie, takie jak: akceptacja dziecka, współdziałanie z nim, dawanie mu odpowiedniej dla wieku swobody i uznanie jego praw, stanowią warunki sprzyjające rozwojowi pewnych cech osobowości i zachowania dziecka, które mają duże znaczenie w dalszym jego życiu, szczególnie zaś dotyczą sytuacji szkolnej. Jeśli rodzice reprezentują wyżej wymienione postawy, to dziecko ma odpowiednie warunki by wykształcić w sobie zdolności do nawiązywania trwałych więzi emocjonalnych, współdziałania z rówieśnikami, zadowolenia z własnej pracy, podejmowania zobowiązań, czyli ma możliwości uspołecznienia się. Natomiast postawy niewłaściwe: odtrącenie, unikanie, nadmierne ochranianie, zbytnie korygowanie i „naginanie”, mogą u dziecka ukształtować takie cechy jak: agresywność, nieposłuszeństwo, zachowanie aspołeczne, niezdolność do nawiązywania więzi uczuciowych, brak obiektywnej samooceny, brak wiary we własne siły, niepewność i inne, które utrudniają prawidłowe funkcjonowanie w rodzinie, przedszkolu i w klasie szkolnej.
Rodzice stanowią dla dziecka najbliższe wzory osobowe. Dzieci naśladują i identyfikują się z najbliższymi, a przez to przyswajają sobie różnorodne formy społecznego zachowania. Od środowiska rodzinnego, a od rodziców przede wszystkim, zależy w znacznym stopniu, jakim człowiekiem będzie ich dziecko, gdy osiągnie dojrzałość. Jak będzie przygotowane do dorosłego życia, jak będzie umiało sobie w nim radzić. To środowisko rodzinne w pierwszym rzędzie powinno przekazać dziecku podstawowe wiadomości o otaczającym je świecie, ludziach i zjawiskach, nauczyć różnych czynności i sprawności, wdrożyć do nawyków kulturalno - higienicznych i wpoić odpowiednie przyzwyczajenia, przekazać umiejętność współżycia z rówieśnikami i dorosłymi, wyrobić właściwe postawy uczuciowe, moralne, etyczne. Stosunki rodzinne, a więc porozumienia lub konflikty między rodzicami, nadmiar lub niedobór uczuć, jakimi darzą dzieci, ilość czasu jaki im poświęcają, itp. - wszystko to ma wpływ na prawidłowy lub zaburzony rozwój. Analizując środowisko rodzinne w aspekcie przystosowania społecznego dziecka w młodszym wieku szkolnym ujmuje się je jako, złożony układ bodźców i sytuacji oddziałujących na dziecko, wynikających ze struktury i funkcjonowania rodziny.
Jak zauważyli badacze tego problemu istotny wpływ na adaptację dziecka do życia w społeczeństwie mają:
- czynniki społeczno - ekonomiczne, określające pozycję społeczną, ekonomiczną rodziny, warunki bytowe, zawód rodziców, struktura rodziny,
- czynniki pedagogiczno - psychologiczne i kulturowe określające metody i środki stosowane w wychowaniu, stosunki wewnątrzrodzinne, wykształcenie rodziców, wzorce kulturowe, itp.
Każdy element środowiska rodzinnego działa nierozerwalnie i oddziałuje na każde dziecko indywidualnie w zależności od struktury jego osobowości.

3. Wychowanie przedszkolne.

Wiek przedszkolny odgrywa wyjątkowo ważną rolę w społecznym rozwoju dziecka. Struktura osobowości staje się bardziej złożona, wzbogaca się o nowe elementy - funkcje, właściwości, postawy. Specyficznym osiągnięciem wieku przedszkolnego jest zaczynające się poznawanie samego siebie, początki samooceny, formowanie się własnego obrazu. Są to komponenty, które tworzą się w interakcji społecznej, poprzez oddziaływanie stosunków między ludźmi w środowisku dziecka i mają na nie wpływ.
W programie pracy wychowawczej tworzenie stosunku dziecka do własnej osoby formułuje się jako jedno z podstawowych kompleksowych zadań wychowawczych w przedszkolu.
Poziom aspiracji - jeden z podstawowych komponentów „samouświadomienia” i samooceny dziecka ma wielkie znaczenie jako czynnik motywacyjny, głęboko sięgający do zachowań człowieka. Dlatego z punktu widzenia wypełniania zadań programu pracy wychowawczej nie może być obojętne pytanie, jak wpływa przedszkole na poziom aspiracji dziecka - czy wychowuje aktywne, odpowiednio pewne siebie jednostki, dążące do samorealizacji, a do uznania i doceniania przez społeczeństwo, lub przeciwnie, czy wpływa na te tendencje raczej ograniczająco i wychowuje jednostki bojaźliwe, nieśmiałe, niepewne albo wygodne, które nie interesują się niczym więcej, jak tylko tym, co może osiągnąć przy minimalnym wysiłku lub zupełnie bez trudu.
Z badań wynika, że większość dzieci kończących edukację przedszkolną potrafi już w pewnym stopniu kierować własnym postępowaniem, podporządkowywać aktualne dążenia wymaganiom społecznym, uwzględniać w swoim zachowaniu sugestie i oczekiwania dorosłych. Świadczy o tym powstrzymywanie się wielu dzieci od czynności zakazanych.
Badania nad zachowaniem społeczno - moralnym dzieci wstępujących do szkoły wykazały, że potrafią one dostrzegać wymagania społeczne oraz potrzeby i oczekiwania innych osób; znają ogólnie obowiązujące zasady postępowania; wiedzą, jak należy się zachować w różnych sytuacjach, jakie trzeba wykonać czynności, aby właściwie rozwiązać określony problem moralny.
Dużą rolę w kształtowaniu postaw dzieci, odegrało z pewnością rozszerzenie środowiska wychowawczego o zamierzone i planowane oddziaływanie przedszkola, które wzbogaca wiedzę
i doświadczenie wychowanków poprzez wykorzystywanie w swojej pracy dydaktyczno - wychowawczej różnorodnych form, metod i środków.
Podstawowym zadaniem przedszkola jest zapewnienie dziecku warunków do wszechstronnego rozwoju z wykorzystaniem programu, który jest zbiorem oczekiwań poznawczych społecznych działaniowych dzieci i możliwie optymalnych sposobów ich urzeczywistniania. Zapewnienie dziecku prawidłowego rozwoju psychoruchowego jest jednoznaczne z możliwością samorozwoju, co umożliwia osiągnięcie celów i wykonanie zadań związanych również z nauką szkolną. Według Więckowskiego: „tzw. dojrzałość szkolna jest czymś wtórnym w stosunku do rozwoju, wynika z osiągniętego poziomu rozwoju.”
Zaburzenia rozwoju psychoruchowego w postaci fragmentarycznych deficytów ujawniają się w przedszkolu w czasie zabaw konstrukcyjnych, zajęć plastycznych, gimnastyki, rytmiki. Niestety są one często rozpoznawane dopiero w szkole i to nierzadko w okresie nawarstwionych trudności w nauce. Szczególnie ważne jest więc rozpoznawanie już w przedszkolu nieharmonijnego rozwoju psychoruchowego dziecka oraz podejmowanie oddziaływań w kierunku wszechstronnego jego rozwoju, spełniających w tym przypadku funkcję profilaktyczno - rehabilitacyjną w zakresie nauki pisania i czytania.
Przy współczesnym pojmowaniu dojrzałości szkolnej, jako określonego rezultatu, czy raczej poziomu ogólnego, harmonijnego rozwoju dziecka - przygotowaniu do szkoły służy realizacja wszystkich dziedzin wychowania. Kończąc okres przedszkolny dziecko powinno osiągnąć pełną dojrzałość szkolną. Temu zagadnieniu wiele miejsca poświęcili psychologowie okresu międzywojennego, zwłaszcza przedstawiciele tzw. szkoły lipskiej i wiedeńskiej. Jedni uważali dojrzałość jako pewien stopień rozwoju intelektualnego pozwalającego podjąć naukę czytania i pisania. Przedstawiciele szkoły wiedeńskiej uważali dojrzałość jako umiejętność przystosowania się do nowych warunków szkolnych a szczególnie zachowania w nowym środowisku właściwej postawy wobec zadań.
Przystosowaniu dzieci do nowego środowiska szkolnego, przygotowaniu ich do pełnienia obowiązków ucznia, jak również umiejętności współżycia i współdziałania w grupie rówieśniczej mają służyć właśnie przedszkola. To tutaj dzieci zdają sobie sprawę, że żyją w pewnej społeczności. Uczą się uczestniczyć w życiu całej grupy. Wspólnie bawią się i uczą. Jest to pierwszy krok ku życiu w społeczeństwie, którym najpierw będzie klasa szkolna, później miejsce pracy, zamieszkania, itd..
Upowszechnienie nauki przedszkolnej na rok przed rozpoczęciem nauki w szkole umożliwia dzieciom, które nie uczęszczały do przedszkola rozszerzenie i wzbogacenie kontaktów społecznych, treści dydaktycznych. Pod koniec wieku przedszkolnego niemal wszystkie dzieci marzą o tym, aby zostać uczniem i to koniecznie dobrym.
Objęcie wychowaniem przedszkolnym wszystkich dzieci w szóstym roku życia, umożliwia im właściwe przygotowanie się do nauki w szkole, stwarza jednakowe szanse dzieciom z różnych środowisk. W tym szeroko pojętym przygotowaniu dzieci do szkoły zawarta jest szczególnie wartościowa myśl pedagogiczna dotycząca integracji wychowania przedszkolnego z nauczaniem początkowym, tzn. traktowanie procesu dydaktyczno - wychowawczego jako procesu ciągłego, co odpowiada ciągłemu charakterowi rozwoju człowieka.

4. Specyfika środowiska szkolnego.

Szkoła jest terenem bardzo wyraźnie ujawniającym zachowanie społeczne dziecka ze względu na jego uczestnictwo w dużej grupie, a zarazem terenem zorganizowanych oddziaływań wychowawczych, modyfikujących te zachowania. Dziecko wraz z przekroczeniem progu szkoły staje się jednocześnie członkiem dużej społeczności szkolnej jak i potencjalnej grupy społecznej - klasy szkolnej.
Nawiązując do definicji formułowanych na gruncie pedagogiki społecznej, klasa jest zespołem składającym się z uczniów wzajemnie na siebie oddziałujących, którzy różnią się zajmowanymi w nim pozycjami i rolami oraz mają wspólny system wartości i norm regulujących ich zachowanie w istotnych dla klasy sprawach.
Występuje wiele rodzajów norm. Wydaje się jednak, że dla szkoły, klasy, grupy rówieśniczej najbardziej charakterystyczne są następujące:
- normy o charakterze ogólnoludzkim, np. „bądź uczciwy”,
- normy regulujące współżycie grupy uczniów, np. „nie skarż”, itp.
W przypadku uczniów siedmioletnich, którzy dopiero rozpoczynają naukę, nie zdążyli się oni jeszcze poznać, nie wykonywali żadnych wspólnych zadań, nie można mówić o już ukształtowanych normach grupowych. Jednakże uczniowie dość szybko zaczynają zdobywać orientację w sprawie tych form zachowania, które są aprobowane przez klasę i tych, które spotykają się z dezaprobatą. Normy i zasady współżycia powstają w miarę zżywania się uczniów w klasie i to one kształtują swoisty klimat klasy, właściwą jej atmosferę. Znacząca w tym względzie jest rola wychowawcy, którego osobę w pełni akceptują dzieci - w szczególności w przypadku pracy z pierwszoklasistami. Praca wychowawcza nauczyciela w klasie I polega na równoległym organizowaniu procesu poznawania i oddziaływania na ucznia.
Nabycie umiejętności poznawania dziecka jest warunkiem prawidłowej realizacji procesu wychowawczego. Pełne poznanie i zrozumienie dziecka, którego rozwojem chce się kierować, jest nieodłącznym elementem skutecznego oddziaływania pedagogicznego.
Znajomość dziecka nie byłaby pełna bez poznania jego środowiska rodzinnego, które dla nauczyciela ma dwojaką wartość:
- umożliwia wyjaśnienie przyczyn wielu cech zachowania jakie przejawia dziecko,
- ukazuje możliwość współpracy z rodziną w celu kształtowania pozytywnych cech osobowości.
Zdobycie wiadomości o uczniach jest procesem długotrwałym i niełatwym, należy pamiętać aby unikać błędów w formułowaniu opinii i wyciąganiu wniosków.
W literaturze istnieje wiele informacji na temat metod poznawania uczniów. Wyodrębniane są przede wszystkim: obserwacja, wywiady, ankiety, rozmowy indywidualne, organizowanie eksperymentów, testy, analiza wytworów, analiza dokumentów.
Opracowanie: Iwona Walas

Przypisy:

Brzezińska A. ,O dobrym i złym uczestnictwie dziecka w szkolnym systemie edukacyjnym, „Życie Szkoły” 1991 nr 1

Domaniewska T., Rola przedszkola w przygotowaniu dzieci do szkoły w: Podstawy pedagogiki przedszkolnej. red. M. Kwiatowska, Warszawa 1985

Filipczuk H., Poznaj swoje dziecko, Warszawa 1975

Filipczuk H., Rodzina a rozwój psychiczny dziecka, Warszawa 1981

Filipczuk H., Rodzice i dzieci w młodszym wieku szkolnym, Warszawa 1985

Guz S., Osiągnięcia dzieci kończących edukację przedszkolną w rozwoju wybranych struktur osobowości. „Wychowanie w Przedszkolu” 1986 nr 11

Guz S., Rozwój i kształtowanie osobowości dzieci w okresie wczesnoszkolnym, Warszawa 1987

Jackowska E., Środowisko rodzinne a przystosowanie społeczne dziecka w młodszym wieku szkolnym, Warszawa 1980

Jaczewski A., Korczak Z., Popielarska A., Rozwój i zdrowie ucznia, Warszawa 1985

Janowski A., Kierowanie wychowawcze w toku lekcji, Warszawa 1974

Klindova L., Poziom aspiracji jako element społecznego rozwoju dziecka „Wychowanie w Przedszkolu” 1987 nr 4

Korzonek S., Rola przedszkola w rozwijaniu funkcji percepcyjno – motorycznych „Wychowanie w Przedszkolu” 1991 nr 4

Lelonek M., Wróbel T., Praca nauczyciela w klasach 1-3, Warszawa 1990

Łobocki M., Wychowanie w klasie szkolnej. Z zagadnień dynamiki grupowej, Warszawa 1972

Słyszowa S., Poznanie dzieci rozpoczynających naukę i kierowanie ich rozwojem, Warszawa 1974

Spionek H., Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, Warszawa 1981

Szemińska A., Poznawanie ucznia i oddziaływanie pedagogiczne, Warszawa 1957

Tyszkowa M., Czynniki determinujące pracę szkolną dziecka, Warszawa 1972

Więckowski R., Wprowadzenie do przedszkolnej pedagogiki humanistyczne „Wychowanie w Przedszkolu” 1989 nr 6

Wilgocka-Okoń B., Dojrzałość szkolna dzieci a środowisko, Warszawa 1972

Wilgocka-Okoń B., Przygotowanie dzieci do szkoły „Studia Pedagogiczne” 1985 nr 48

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie