Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Zmiany ortograficzne i interpunkcyjne ostatniego dziesięciolecia (1992-2001)

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 6027 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 

W dziejach naszej ortografii Stanisław Urbańczyk wyróżnia dwa okresy:

- do połowy XIV w.,
- od połowy XVI w. po dziś dzień, kiedy „ortografia jest w zasadzie ustalona,
a zmiany w niej wynikają z chęci dostosowania pisowni do zmian, jakie zaszły
w żywej mowie”.
W związku z tym zmiany ortograficzne są, co pewien czas uchwalane i wprowadzane do słowników. W roku 1936 weszły nowe zasady pisowni, opracowane przez Komitet Ortograficzny, powołany w roku 1934. W latach pięćdziesiątych XX w. funkcje tego Komitetu przejmuje Komisja Kultury Języka Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk. W roku 1956 wprowadza ona zmiany dotyczące pisowni łącznej i rozdzielnej, zasad dzielenia wyrazów, użycia wielkich liter, pisowni skrótowców oraz zasad interpunkcji.
Działalnością normatywną od roku 1996 zajmuje się Rada Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. W dziejach polskiej ortografii ważne są dwie daty: 1936, 1956 w związku z dokonanymi zmianami w pisowni. Drobne korekty wprowadzano później np. 1971 roku wprowadzono pisownie: heinemedina zamiast Heine-Medina, okamgnienie zamiast oka mgnienie, półdarmo zamiast pół darmo.
W roku 1997 Rada Języka Polskiego podejmuje uchwałę o pisowni partykuły „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi – czynnymi i biernymi. Należy pisać ją zawsze łącznie, bez względu na znacznie, a więc zawsze: niepalący, niewierzący, nienaruszony, nieoceniony i nieznany.
Partykułę „nie” należy pisać rozłącznie jedynie w przeciwstawieniach: nie pijący, ale jedzący; nie naruszony, ale zniszczony, także w konstrukcjach przeczących: ani nie kochający, ani nie kochany. Jeżeli jednak piszącemu szczególnie zależy na podkreśleniu czasownikowego znaczenia imiesłowów, może partykułę „nie” pisać rozłącznie. Uchwała brzmi:
„Nie wykluczając zasadniczych zmian w polskiej ortografii w odleglejszej przyszłości, Rada Języka Polskiego podejmuje decyzję pozytywną, co do łącznej pisowni partykuły „nie” z imiesłowami odmiennymi z dopuszczalnością wszakże świadomej pisowni rozdzielnej”.
Można, więc stosować tradycyjną pisownię partykuły „nie” z imiesłowami odmiennymi. Formę nieznany (lub: nie znany) w wyrażeniu nieznany mi człowiek możemy pisać łącznie albo jak dotychczas – rozdzielnie.
Pozostałe zmiany ortograficzne i ustalenia dotyczące kwestii dotychczas nie unormowanych:
1. Pisownia tytułów programów radiowych i telewizyjnych: jeśli program radiowy lub telewizyjny ma charakter cykliczny, wszystkie wyrazu w tytule (oprócz wewnętrznych przyimków i spójników) można pisać wielką literą np. Telewizja Edukacyjna, Telewizyjny Kurier Warszawski.
2. Nazwy języków programowania, programów i systemów komputerowych bez względu na to, czy są z pochodzenia wyrazami pospolitymi, czy skrótowcami głoskowymi, piszemy wielką literą, np. Basic, Algol, Norton, Commander, Windows.
3. Nazwy urzędów jednoosobowych w aktach prawnych należy pisać wielką literą, np. ...akceptuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej; ...zatwierdza Prezes Rady Ministrów.
4. Uznano za dopuszczalną pisownię wielkiej litery wewnątrz wyrazów będących nazwami własnymi lub wchodzącymi w ich skład, np. EuroCity, Word-Perfect.
5. Uznano za równouprawnione angielską i spolszczoną pisownię nazwy języka pidgin i pidżyn, a także wyrazów: mupet, mupety i mapet, mapety oraz smurf, smurfy i smerfm smerfy.
6. W pisowni przyswajalnych wyrazów zapożyczonych zaleca się polszczenie, choćby na prawach dopuszczalnego wariantu, np. dealer/diler, disco/dysko, disk jockey/dyskodżokej, fan club/fanklub, joystick/dżojstik, lunch/lancz, punk/pank, punkowy/pankowy, slumsy/slamsy.
7. Wprowadzono zasadę pisania wielką literą wszystkich wyrazów w nazwach cykli wydawniczych i wydawnictw seryjnych (z wyjątkiem przyimków i spójników występujących wewnątrz tych nazw), np. Biblioteka Arcydzieł Literatury Polskiej, Biblioteka Narodowa, Biblioteka Wiedzy o Prasie.
8. Ustalono pisownię przez -ks w skrótowcach typu Hortex (tzn. zakończonych na -ax, -ex, -ox) we wszystkich przypadkach zależnych, a więc Hortex, Horteksu, Horteksowi, Horteksem, Horteksie.
9. Wprowadzono łączną pisownię wyrazów z przedrostkiem eks, np. eksmąż, eksminister. Mimo to najnowsze słowniki ortograficzne podają oboczną pisownię: eksmąż albo eks-mąż itp., tak więc obie postacie są poprawne.
10. Zalecono pisownię łączną (bez łącznika) wyrazów złożonych typu klaso-pracownia, klubokawiarnia.
11. Ustalono łączna pisownię wyrazów z pierwszym członem auto- typu auto-cysterna, autokarawan, automyjnia, autoserwis.
12. Ustalono pisownię przypadków zależnych od nazwisk typu Rabelais bez dodatkowej litery e, tzn. Rabelaisgo, Rabelaismu, Rabelaism, a nie: Rabelaisego, Rabelaisemu, Rabelaisem.
13. Pisownia pojedynczych wyrazów i wyrażeń:
a) uznano, że czasownik nadwerężać, używany tradycyjnie w takiej postaci, może w języku potocznym mieć także oboczną postać nadwyrężać. Oboczność ta dotyczy wszystkich form tego czasownika, np. nadwerężył, potocznie – nadwyrężył.
b) należy traktować jako poprawną formę celownika i miejscownika watasze (od: wataha), uznając ją za zalecany wariant dawnej, przestarzałej formy wataże; opowiedziano się za pomijaniem w słownikach współczesnej polszczyzny form watadze.
c) wbrew niektórym wydanym w ostatnich latach słownikom ortograficznym opowiedziano się za rozdzielną pisownią nie dostawać – bez względu na znaczenie.
d) wprowadzono pisownię ekspres we wszystkich znaczeniach tego wyrazu – z wyjątkiem jego zapisu w formie exprèss na przesyłkach i tradycyjnego zapisu express w nazwach gazet (np. Express Wieczorny).
e) wprowadzono łączną pisownię nieopodal (dotychczas: nie opodal). Ze względu na większe rozpowszechnienie starszej formy w słownikach podaje się obydwie.
f) wprowadzono pisownię pineska ze względy na szersze rozpowszechnienie tej formy w stosunku do dotychczasowej pinezka. Obie postacie ortograficzne są równoprawne.
g) ujednolicono pisownię hobbysta, hobbystka z wyrazem lobbysta (dotychczas: hobbista, ale: lobbysta).
h) ujednolicono łączną pisownię przymiotników ciężkozbrojny i lekkozbrojny (do tej pory: ciężkozbrojny, ale lekko zbrojny), zachowując dotychczas zasadę rozdzielnej pisowni wyrażeń przymiotnikowych typu: średnio inteligentny.
i) ujednolicono polską pisownię nazw pustyń Kara-Kum i Kyzył-Kum (dotychczas: Kara-Kum, ale Kyzył-kum).
j) uznano, że forma widea jest właściwą formą dopełniacza liczby pojedynczej oraz mianownika i biernika liczny mnogiej rzeczownika wideo (‘magnetowid’).
k) uznano, że forma Gall Anonim jest jedynym właściwym zapisem (w niektórych tekstach spotkać można pisownię Gal).
l) uznano, że nazwisko przywódcy rosyjskiego Partii Liberalno-Demokratycznej należy pisać po polsku Żyrinowski (nie: Żyrynowski), czyli zgodnie z zasadami transkrypcji współczesnego alfabetu rosyjskiego i polszczenia rosyjskich nazw własnych.
m) opowiedziano się za pisownią małą literą wyrazu numer i jego skrótu nr w nazwach własnych, np. Szkoła Podstawowa nr 1.
Dokonano tylko jednej korekty interpunkcyjnej. Dotyczy ona zwrotów imiesłowowych, w których niezależnie od tego, czy imiesłowy na -ąc, -łszy, -wszy mają określenia, czy też są bez określeń. Zaleca się imiesłowy te oddzielać lub wydzielać przecinkiem:
Przeskoczywszy rów, znalazł się już na swoim polu.
Uczniowie, słuchając napomnień, spoglądali na siebie z zakłopotaniem.
Podsumowując, stwierdził, że referaty były interesujące.
Obudziwszy się, o niczym nie pamiętał.
Wprowadzone zmiany ortograficzne na ogół nie mają charakteru jednoznacznych rozstrzygnięć, dopuszczają bowiem dawne warianty. Po wprowadzeniu nowych ustaleń ortograficznych zawsze obowiązuje okres przejściowy, w którym można stosować pisownię dotychczas obowiązującą i pisownię nową.




Zapamiętaj!

1. Do cyfr nie należy dodawać końcówek fleksyjnych przypadków: -ego, -ej, -go itp.
Należy zapisywać liczebniki słownie.
2. Przed myślnikiem umieszczamy kropkę, wykrzyknik, znak zapytania, przecinek, wielokropek. Pomijamy natomiast przecinek.
3. Kropkę umieszczamy po cudzysłowie.
4. Znak zapytania stawia się po cudzysłowie, kiedy odnosi się on do całego zdania, przed – gdy dotyczy tylko cytowanej grupy wyrazów.
5. Znaku wykrzyknika w nawiasie używamy w celu zaznaczenia, że nie zachodzi pomyłka mimo zaskakującej treści wyrażenia lub zdania. Przykład:
Został doskonałym chirurgiem, mając dwadzieścia (!) niespełna lat.
6. Stawiając obok siebie nawias i inny znak interpunkcyjny, należy ten znak umieścić poza nawiasem.
7. Opuszczony fragment tekstu oznacza się trzema kropkami ujętymi w nawias. Przykład:
Był wrażliwy na sztukę, umiał ją trafnie i ze smakiem naśladować (…).
8. Gdy zdanie pytające pojawia się w środku wypowiedzenia, stawiamy przed nim dwukropek. Wypowiedzenie pytające i części zdania występującą po pytaniu piszemy małymi literami. Przykład:
Wątpliwość: czy zdrowa powróci do domu? Nie dawała spokoju personelowi medycznemu.
9. Ustalono pisownię –ks w skrótowcach typu Hortex (tzn. zakończonych na –ax, -ex, -ox) we wszystkich przypadkach zależnych, a więc Hortex, Horteksu, Horteksowi, Horteksem.
10. Wprowadzono pisownię pineska ze względu na szersze rozpowszechnienie tej formy w stosunku do dotychczasowej pinezka. Mimo to w słowniku obok pineska znajduję się także forma tradycyjna pinezka.
11. Przedrostki achi-, eks-, ekstra-, maksi-, super- z wyrazami pospolitymi piszemy łącznie. Przykład:
Eksprezydet, superbohater
12. W pisowni przyswojonych wyrazów zapożyczonych zaleca się polszczenie, choćby na prawach dopuszczalnego wariantu, np.: dealer // diler, disco // dysko, fan club // fanklub, jazz / dżez.
13. Wprowadzono łączną pisownię „nieopodal” (dotychczas „nie opodal”).
14. Nazwy języków programowania, programów i systemów komputerowych bez względu na to, czy są z pochodzenia wyrazami pospolitymi, czy skrótowcami głoskowymi, piszemy wielką literą, np. Basic, Algoi, Norton Commander, Windows.
15. Ujednolicono pisownię hobbysta, hobbystka, hobbystyczny z wyrazem lobbysta (dotychczas: hobbista, ale lobbysta).



Literatura:
1. Marek Ruszkowski, Zmiany ortograficzne i interpunkcyjne ostatniego dziesięciolecia (1992-2001), „Język Polski” 2001, z. 1
2. Wielki Słownik Ortograficzno-Fleksyjny, red. Jerzy Podracki, Warszawa 2001





Opracowała: Anna Banaszkiewicz




Maj 2004

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie