Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Interpretacja tekstu poetyckiego

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 2765 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 Język to system znaków dźwiękowych lub graficznych, używanych przez ludzi w wypowiedziach w celu porozumiewania się, komunikowania myśli, uczuć, pragnień, a także rejestr abstrakcyjnych, potencjalnych jednostek znaczeniowych. Język jest elementem kultury oraz podstawowym nośnikiem duchowego dziedzictwa. Poznawanie świata odbywa się poprzez poznanie języka. Abstrakcyjny opis otaczającej rzeczywistości służy do przekazywania stanów wewnętrznych nadawcy, co sprawia, że zbliżamy się w rejony bliskie poezji. Interpretacja tekstu poetyckiego zawsze jest zjawiskiem i czynnością zindywidualizowaną. Pozwala na intymne poznawanie poezji, kontakt z nią bliski i bezpośredni. Istnienie zatem ogólnie narzuconych przez teorię literatury kryteriów interpretacji służy umożliwieniu odczytywania w tekście literackim treści ogólnych, wykraczających poza zindywidualiwaną percepcję „smakosza” poezji.
Interpretacja to działanie poznawcze mające na celu odkrycie, ustalenie sensu ukrytego – w sensie widocznym tekstu. To jeden z podstawowych warunków udanego odbioru utworu, jego pogłębionego zrozumienia. Interpretacja związana jest z analizą i wartościowaniem, wymaga istnienia kontekstu. Rolą interpretacji jest dotarcie do znaczeń, które nie zostały wprost wypowiedziane, ale które tekst może sugerować, zakładać.
Język jest nie tylko środkiem przedstawiającym już poznane prawdy, lecz czymś daleko więcej - środkiem do odkrywania prawd dotychczas nie poznanych. Każdy poeta zdąża do oryginalnego kreowania świata poprzez nieoczekiwane zestawienia przedrostków, różne sposoby ich łączenia, uzyskując efekt ekspresywności. Ponadto nadaje szersze znaczenia pojęciom funkcjonującym tradycyjnie. Zastosowane zaś środki językowe wzbogacają polski język artystyczny i wyrażają swoistą filozofię.
Zagadnienie językowego obrazu świata jest różnie przedstawiane. Według Jerzego Bartmińskiego funkcjonuje ono w dwu wariantach, które określić można jako "podmiotowy" i "przedmiotowy" oraz przyporządkować terminom wizja świata i obraz świata. Z jego rozważań wynika, że wizja czyli widzenie jest wizją czyjąś, implikuje patrzenie, a więc i podmiot postrzegający; natomiast obraz, będący oczywiście także rezultatem czyjegoś widzenia świata, tak silnej implikacji podmiotu nie zawiera, punkt ciężkości jest w nim przesunięty na przedmiot, którym jest to, co zawarte w samym języku.[1]
Autor twierdzi, "iż językowy obraz świata to zawarta w języku interpretacja rzeczywistości, którą można ująć w postaci zespołów sądów o świecie. Mogą to być sądy bądź to utrwalone w samym języku, w jego formach gramatycznych, słownictwie, kliszowanych tekstach (np. przysłów), bądź to przez formy i teksty języka implikowane."[2]
Cytując stanowisko innego językoznawcy Wilhelma von Humboldta, przyjmujemy, że językowy obraz świata jest podsumowaniem i zestawieniem codziennych doświadczeń i przyjętych norm, wartości, sposobów wartościowania oraz wyobrażeń i nastawień wobec tej rzeczywistości, zarówno materialnej(zewnętrznej), jak i duchowej(wewnętrznej).
Zatem można stwierdzić, że według Humboldta język nie służy jedynie jako środek do porozumiewania się, ale jest to także wytwór zawierający dorobek kultury materialnej i intelektualnej.
Kontynuację takiego spojrzenia można odnaleźć u L. Weisgerbera, który zakładał, iż "każdy język jest jakimś sposobem dojścia do świata; każda wspólnota językowa jest tworzona przez wspólny obraz świata zawarty w języku ojczystym". [3]
Renata Grzegorczykowa analizując pojęcie językowego obrazu świata w odniesieniu do systemu językowego - stawia w centrum zainteresowania problem stosunku języka do rzeczywistości. Ponadto podaje własną definicję, według której "językowy obraz świata to struktura pojęciowo utrwalona (zakrzepła) w systemie danego języka, a więc w jego właściwościach gramatycznych i leksykalnych (znaczeniach wyrazów i ich łączliwości), realizująca się jak wszystko w języku, za pomocą tekstów (wypowiedzi)". [4]
A w wypowiedziach relacja między klasami dźwięków i klasami zjawisk jest zrelatywizowana do świadomości ludzi mówiących danym językiem.
Natomiast opisując stosunek języka do rzeczywistości według autorki lepiej mówić, że język interpretuje świat (nie mechanicznie odbija, odzwierciedla), a nie tworzy, kreuje swój obiekt.
R. Grzegorczykowa wyróżnia pewne elementy, składniki językowego obrazu świata, które można przedstawić w sposób następujący:
1) Właściwości gramatyczne - które odbijają warunki życia społeczności mówiącej i wpływających z kolei na sposób widzenia świata przez ludzi mówiących danym językiem. W języku polskim jest to kategoria męskoosobowości, której powstanie było związane ze stosunkami społecznymi panującymi w dawnej Polsce.
2) Zjawiska leksykalne - czyli cechy słownictwa, stanowiącego swoisty klasyfikator świata. Na charakterystyczny dla danego języka sposób ujmowania zjawisk składają się układ znaczeń leksemów oraz związana z tym typowa łączliwość. Ten sam fragment rzeczywistości bywa różnie dzielony między leksemy w poszczególnych językach (np. nazwy uczuć w różnych językach świata - w językach słowiańskich występuje dużo większa liczba nazw odnoszących się do przeżycia tęsknoty niż w innych). A różny układ znaczeń leksemów zależy od stopnia uogólnienia nazywanego zjawiska, a także od różnego rozczłonkowania świata.
3) Własności słowotwórcze leksemów, które odsłaniają sposób ujmowania zjawisk przez mówiących. Związki słowotwórcze wyrazów wskazują na pewne własności akcydentalne przedmiotów - np. w wyrazie mrówkowiec zawarte jest podobieństwo wielkiego domu do mrowiska.
4) Derywaty o motywacji semantycznej podkreślają cechy istotne przedmiotów, które stają się podstawą wydzielania klas i tworzenia nazwy np. "obszarnik" to posiadacz dużych obszarów ziemi.
5) Konotacje semantyczne - czyli zespół cech przysługujących wszystkim desygnatom danej nazwy (łac. con "razem, notatio - "oznaczenie). Są to cechy kojarzone przez mówiącego z desygnatami nazw, utrwalone w metaforach, derywatach, frazeologizmach lub przejawiające się w pewnej charakterystycznej łączliwości.
6) Teksty poetyckie - które ukazują indywidualne widzenie świata poety, zazwyczaj odmienne od spojrzenia ogółu. Jest to możliwe dzięki odpowiedniemu wykorzystaniu systemu językowego, tzn. przekształceniu standardowych znaczeń i łączliwości odbijających przeciętne widzenie świata. [5]
W obrębie języka można dokonywać różnorodnych operacji. Szczególną rolę pełni derywacja semantyczna i słowotwórcza. Można w ten sposób umotywować frazeologizmy, przysłowia, różnorodne teksty. Ponadto niezbędna do odtwarzania językowego obrazu świata jest szersza od semantycznej - motywacja semantyczno - kulturowa.
Zdaniem A. Pajdzińskiej przez językowy obraz świata rozumieć należy "zbiór prawidłowości zawartych w kategorialnych związkach gramatycznych (fleksyjnych, słowotwórczych, składniowych) oraz w semantycznych strukturach leksyki., pokazujących swoiste dla danego języka sposoby widzenia poszczególnych składników świata oraz ogólniejsze rozumienie organizacji świata, panujących w nim hierarchii i akceptowanych przez społeczność językową wartości". [6]
Analizując tekst poetycki chciałabym zwrócić szczególną uwagę na dwie metody: antropocentryzm i neosemantyzację. Nie są to może najbardziej popularne metody, ale na pewno godne zauważenia.
Antropocentryczną koncepcję widzenia świata rozpoznać można w ujęciu A. Pajdzińskiej, która dostrzega wiele przejawów oglądu rzeczywistości z perspektywy człowieka zarówno w zasobie leksykalnym języka jak też badając utrwalone w języku hierarchizacje i wartościowania. Za Anną Wierzbicką stwierdza ona także, że ludzką projekcję porządkowania świata, odzwierciedlającą się w języku potwierdzają analizy semantyczne. Równocześnie za D. Buttler dodaje, że istotnym elementem lingwistycznej analizy poetyckiej jest struktura ilościowa słownictwa, zwłaszcza potocznego, która dobitnie świadczy, iż w języku - tworze ludzkim zostaje utrwalony obraz rzeczywistości widzianej i doświadczanej przez człowieka, świat, którego najważniejszym składnikiem jest człowiek. A. Pajdzińska dokumentuje na przykładzie wybranych jednostek frazeologicznych (mieć coś pod ręką, jak z bicza strzelił, ile dusza zapragnie, czysty jak łza) typowe dla ludzi odnoszenie wszystkiego do siebie. Głównym lokalizatorem, względem którego sytuuje się przedmioty w przestrzeni, w czasie jest człowiek, część jego ciała. One to oraz ich własności służą do określania ilości, miary, a nawet intensywności cechy.
R. Grzegorczykowa sygnalizuje problem wartościowania przez człowieka samego siebie i innych ludzi (czyli postaw ludzkich). Według niej nazwy pokory i pychy wyraźnie oddzielają się od pozostałego słownictwa aksjologicznego i nazywają czyny, postawy, cechy i inne zjawiska oceniane przez człowieka ujemnie bądź dodatnio, takie jak np. kradzież, kłamstwo, oszustwo, szczerość i inne. [7] W nazwach tych element wartościujący występuje m.in. jako składnik konotacyjny: pycha i pogarda to w powszechnym przekonaniu postawy oceniane ujemnie, a więc ocena ze stanowiska nadawcy dotyczy w nich osoby, którą cechuje postawa pychy czy pogardy.
Neosemantyzacja, czyli stosowanie neologizmów o charakterze znaczeniowym, nadają charakterystyczny rys wypowiedzi poetyckiej, wyróżniając go wśród innych. Czynią one wypowiedź atrakcyjnym zjawiskiem językowym. Aby jednak atrakcyjność wypowiedzi mogła się ujawnić - konieczne jest umiejscowienie neologizmu w systemie leksykalnym. Nowość, której neologizmy są nośnikami, może:
- pozostawać komponentem komizmu językowego,
- być oznaką intensywniejszego zaangażowania nadawcy w neologizmach emocjonalnych,
- być składnikiem ironii leksykalnej w wypadkach współwystępowania dwu różnych postaw emocjonalnych tj. dodatniego i ujemnego wartościowania.
Według Stanisława Grabiasa neologizmy winno się mierzyć nowością struktury, znaczenia i funkcji. Nowością strukturalną odznaczają się tzw. neologizmy absolutne, tj. nowe wyrazy nie motywowane oraz wchodzące w użycie związki frazeologiczne. Ponadto innowacje w zakresie formy, a także innowacje w zakresie formy i znaczenia. Nosicielami tylko nowości znaczeniowej są tzw. neosemantyzmy, a nowość funkcyjną można przypisać wyrazom slangowym. Uwzględniając zatem rodzaj innowacji oraz charakter jednostki leksykalnej, która innowacji tej podlega neologizmy dzielimy na:
1. strukturalne:
- słowotwórcze,
- frazeologiczne;
2. znaczeniowe (neosemantyzmy):
- wyrazowe,
- frazeologiczne:
3. funkcyjne:
- wyrazowe,
- frazeologiczne.
W odróżnieniu od neologizmów języka potocznego lub naukowego - neologizmy poetyckie nie są zasadniczo formacjami językowo produktywnymi, tzn. mają charakter najczęściej jednorazowy i nie rozprzestrzeniają się poza kontekstem wypowiedzi, w której zostały wprowadzone. Analiza tekstu poetyckiego ze zwróceniem uwagi na antropocentryzm jak i neosemantyzację moim zdaniem daje możliwości odkrywania w wypowiedzi znaczeń, których do tej pory sobie nie uświadamialiśmy w pełni.


Przypisy:

1. Bartmiński J., Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata. Lublin 1990. S.109.
2. Tamże., s.110.
3. Humboldt von W., cyt. za: J. Anusiewicz, Problematyka językowego obrazu świata. s. 281.
4. Grzegorczykowa R., Pojęcie językowego obrazu świata. [W:] Językowy obraz świata, Lublin 1990, s. 43.
5. Tamże., s.48.
6. Pajdzińska A., Tokarski R., Językowy obraz świata - konwencja i kreacja. [ W:] Pamiętnik Literacki, 1996, z.4.
7. Grzegorczykowa R., Pokora, pycha i pojęcia pokrewne, [W:] Nazwy wartości. Studia leksykalno - semantyczne, pod red. J. Bartmińskiego, M. Mazurkiewicz - Brzozowskiej, Lublin 1993, s.23.


Robert Parzonka

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie