Słowa Stanisława Jachowicza:
„Cudze chwalicie, swego nie znacie,
sami nie wiecie, co posiadacie”
są mottem tej pracy, a zarazem mojej działalności turystycznej w szkole. Pracuję z dziećmi w klasach młodszych. Uczę je czytać, pisać, liczyć, myśleć. Wpajam im odpowiednie normy i zasady wychowania. Oprócz tych treści „zaszczepiam” im ciekawość świata, chęć poznania tego, co nowe i nieznane. Zwracam uwagę na to, aby poznanie było nauką, doświadczeniem, wychowaniem, a jednocześnie radością. Staram się, aby turystyka była najciekawszą formą poznania i kształcenia, aby zachęcała, pobudzała do działalności twórczej, rozwijała zainteresowania dzieci.
Chciałabym pokazać turystykę jako rodzaj aktywności ludzkiej oraz rodzaj działalności szkolnej. Zacznę od krótkiej historii turystyki.
Rozwój turystyki w Europie.
Turystyka to zjawisko towarzyszące ludzkości od czasów starożytnych do współczesności.
Już w czasach greckich i rzymskich odbywano liczne podróże, podczas których poznawano obce kraje, nawiązywano kontakty społeczne z ich mieszkańcami. Były to podróże wysłanników i posłów, wędrówki kupców, pielgrzymki do miejsc świętych, podróże dla załatwiania różnych interesów, podróże do miejsc kąpielowych, podróże przyjemnościowe typu: studia, praktyki religijne, podtrzymanie zdrowia. Przykładem mogą być Igrzyska Olimpijskie w Grecji przyciągające podróżnych z różnych stron kontynentu.
W okresie średniowiecza występowały przede wszystkim podróże kupców i pielgrzymów, wędrówki rzemieślników, a od czasów powstawania i rozwoju uniwersytetów – wędrówki studentów.
Jednakże podróże nazywane dziś turystycznymi występują nielicznie. Można wymienić takich podróżników:
- Francesco Petrarka (1336 – pierwsza górska wyprawa);
- Marco Polo (1271 – podróż na wschód, aż do Chin);
- Vasco da Gama (1460 – 1524) żeglarz portugalski, w latach 1497–1498 odkrył drogę morską do Indii, opływając Afrykę;
- Amerigo Vespucci (1451–1512) badał i opisał północno-wschodnie wybrzeże Ameryki Południowej, odkrywca Nowego Świata;
- Krzysztof Kolumb (1451–1506) włoski żeglarz i podróżnik, odkrywca Ameryki (12 X 1492r.)
Na przełomie XVI i XVII wieku pojawiają się pierwsze podróże o charakterze poznawczym. Powstaje nowy zwyczaj „wyjazdów do wód”, wydawane są pierwsze przewodniki oraz pojawiają się pierwsi przewodnicy o nazwie „cicerone”.
Na przełomie XVII i XVIII wieku rodzi się pojęcie turysty. W niektórych krajach wprowadzane są paszporty i pierwsze ograniczenia w ruchu osobowym pomiędzy państwami.
Największy rozwój turystyki następuje w wieku XIX i XX. Ma na to wpływ rozwój nauki, techniki, urbanizacja, wzrost poziomu życia, rozwój oświaty i środków masowego przekazu, zwiększenie ilości czasu wolnego, świadoma polityka państw w odniesieniu do turystyki.
Powstają pierwsze organizacje społeczne, zbierające miłośników zainteresowanych rozwojem turystki.
- 1857 – Angielski Klub Alpinistyczny;
- 1861 – „Poznaj Swój Kraj” w Norwegii;
- 1862 – Austriackie Towarzystwo Alpejskie;
- 1863 – Włoski Klub Alpinistyczny i Szwajcarski Klub Alpejski;
- 1869 – Niemieckie Towarzystwo Alpinistyczne;
- 1873 – Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie;
- 1874 – Francuski Klub Alpejski i Węgierskie Towarzystwo Karpackie;
- 1885 – Szwedzki Touring Klub;
- 1890 – Francuski Touring Klub;
- 1895 – Francuski Klub Automobilowy;
- 1906 – Polskie Towarzystwo Krajoznawcze.
Rozwój turystyki w Polsce.
W Polsce, podobnie jak w innych krajach, rozwój turystyki został zapoczątkowany w pierwszej połowie XIX wieku.
Jednakże u nas proces ten przebiegał inaczej niż w Europie. Tam turystykę organizowali ludzie bogaci, czerpiący z tej działalności zyski.
W Polsce działalność turystyczną organizowali wielcy społecznicy, patrioci, traktujący turystykę jako akcję kulturalno-narodową.
Pierwsi polscy twórcy działalności turystycznej to Stanisław Staszic (1755-1826) i Julian Ursyn Niemcewicz (1758-1841). Wprowadzili oni do turystyki polskiej akcenty poznawcze i obserwacje naukowe. Następni to:
- Wincenty Pol (1807-1872) – kształcił młodych badaczy ziemi ojczystej, stworzył teorię fizycznej odrębności ziem polskich od otaczających ją państw;
- Oskar Kolberg (1814-1890) - wypracował fundamentalne podstawy krajoznawstwa i wiedzy o folklorze polskim;
- Tytus Chałubiński (1820-1889) – „odkrył” Zakopane.
W następnych latach powstają organizacje społeczne zajmujące się turystyką.
I tak:
- 1873r. – Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie;
- 1906r. – Polskie Towarzystwo Krajoznawcze;
- 1935r. – Robotnicze Towarzystwo Turystyczne;
- 1937r. – Spółdzielnia Turystyczno-Wypoczynkowa „Gromada”;
- 1923r. – Biuro Podróży „Orbis” we Lwowie;
- 1949r. – Fundusz Wczasów Pracowniczych;
- 1950r. – Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze;
- 1956r. – Szkolne Koła Krajoznawczo-Turystyczne,
Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych
oraz wiele wiele innych.
Pierwsze lata XIX wieku, okres międzywojenny to czas budowy schronisk, wytyczania szlaków turystycznych, odkrywania miejscowości uzdrowiskowych o wręcz magicznych cechach i walorach zdrowotnych
Dlatego też wszyscy wymienieni wcześniej polscy działacze turystyczni przestrzegali słów z cytatu na początku pracy:
- chwalili to, co piękne,
- odkrywali i poznawali polskie „perełki”,
- promowali ziemię ojczystą.
Definicja turystyki.
Mówiąc tyle o powstaniu turystyki w Polsce i w Europie należy podsumować co oznacza słowo turystyka i słowo turysta.
Otóż jest kilka definicji w/w pojęć. Słowo „turystyka pochodzi od francuskiego słowa tornus – czyli ruch obrotowy, okrężny odnoszący się do form zmiany pobytu osób.
Wg szwajcarskich naukowców Hunzikera i Krapfa turystyka „jest to całokształt stosunków i zjawisk związanych z podróżą i pobytem w jakiejś miejscowości osób przyjezdnych, jeśli pobyt nie wynika z motywu osiedlenia się i przez to nie wiąże się z jakąkolwiek działalnością zarobkową.”
Wobec powyższego, osoby biorące udział w podróżach to turyści.
A turysta to „osoba, która udaje się poza miejsce swego stałego zamieszkania w celach poznawczych, wypoczynkowych, zdrowotnych, rodzinnych, sportowych, kulturalnych lub rozrywkowych, lecz nie w celach zarobkowych.”
Formy turystyki.
Do działalności turystycznej zaliczane są wszystkie formy kilku- lub wielodniowego pobytu w jednym lub kilku miejscach. Cel pobytu wiąże się z potrzebami wypoczynkowymi, zdrowotnymi, zmiany klimatu itp. Jako główne formy występują: wczasy, pobyty uzdrowiskowe, kolonie, obozy, letniska, wycieczki.
Bardziej szczegółowo omówię działalność wycieczkowo-krajoznawczą, którą dzieli się na: turystykę wycieczkową, turystykę kwalifikowaną, turystykę campingową, autostop, obozy wędrowne.
Turystyka wycieczkowa – to przede wszystkim wycieczki jedno- lub wielodniowe, organizowane przez szkoły, organizacje społeczne, turystyczne itp.
Ze względu na cel, wycieczki dzielimy na:
- turystyczno-krajoznawcze – zwiedzanie zabytków, osobliwości przyrodniczych, miejsc historycznych, etnograficznych, itp.;
- wycieczki kulturalno-rozrywkowe – pobyt w teatrze, muzeum, obejrzenie wystawy, imprezy sportowej;
- wycieczki specjalistyczne o charakterze szkoleniowym – zwiedzanie obiektów przemysłowych, spotkania i dyskusje ze specjalistami branżowymi;
Turystyka kwalifikowana - wędrownictwo uprawiane za pomocą sprzętu turystycznego, z przeszkoleniami i uprawnieniami - rajdy piesze, kolarskie, motorowerowe, narciarskie, spływy żeglarskie i kajakowe, zloty dyscyplinowe, złazy, itp.;
Turystyka campingowa – korzystanie w czasie wędrownym z pól biwakowych, campingów.
Autostop – indywidualne przejazdy różnymi samochodami na trasie na zasadzie korzystania z turystycznej książeczki autostopowej.
Obozy wędrowne – dłuższe wycieczki turystyczne odbywające się wg ustalonej trasy i programu zatwierdzonego przez władze szkolne.
Obozy krajoznawcze – celem ich jest przeprowadzenie w czasie wędrówek opisów krajoznawczych, badań nad środowiskiem geograficznym lub miejscowym folkloru.
Wczasy wędrowne - organizowane przez FWP lub PTTK, w schroniskach, domach wycieczkowych pod opieką przewodnika w atrakcyjnym obszarze turystycznym.
Funkcje turystyki.
Turystyka jako działalność poznawcza i rekreacyjno-zdrowotna spełnia różnorodne funkcje. Najważniejsze z nich to:
- społeczno-wychowawcza;
- rekreacyjno-zdrowotna;
- społeczno-gospodarcza.
Pierwsza z wyróżnionych funkcji, społeczno-wychowawcza, zawiera w sobie następujące zagadnienia:
- turystyka ma wielkie wartości wychowawcze, wpływając na postawę osób uczestniczących w jej różnych formach;
- turystyka pogłębia wiedzę o własnym kraju, o jego dorobku kulturowym, gospodarczym, o całej historii kraju;
- turystyka pogłębia patriotyzm;
- turystyka szkolna i kwalifikowana jest doskonałą metodą fizycznego i moralnego wychowania dzieci i młodzieży;
- turystyka wiąże ze sobą wartości wychowawcze, poznawcze, integracyjne, społeczne i kulturowe;
- uprawianie turystyki wyrabia w dzieciach i młodzieży pozytywne cechy osobowości – odwagę, samodzielność, umiejętność współdziałania w grupie;
Funkcja rekreacyjno-zdrowotna to:
- zdrowa forma odpoczynku;
- zorganizowanie czasu wolnego;
- odnowa sił fizycznych i psychicznych;
- hartowanie organizmu i zwiększanie odporności;
- bezpośredni kontakt z przyrodą;
- kształtowanie cech charakteru takich jak: odpowiedzialność, systematyczność, punktualność, życzliwość, uczciwość.
Funkcja społeczno-gospodarcza mieści w sobie:
- rozwój terenów atrakcyjnych turystycznie;
- wzrost obrotów towarami, usługami niezbędnymi w działalności turystycznej;
- powstawanie nowych możliwości zatrudnienia stałego lub sezonowego;
TURYSTYKA SZKOLNA
Organizacja czasu wolnego i rozwój zainteresowań krajoznawczych, przyrodniczych i historycznych.
Głównym zagadnieniem mojej pracy jest turystyka szkolna i jej wpływ na osiągnięcia dydaktyczne i wychowawcze dzieci i młodzieży.
Turystyka szkolna, jak sama nazwa mówi, to działalność prowadzona przez szkołę. Mówiąc „szkoła” mam na myśli pracę turystyczną nauczycieli, wychowawców i dyrektora tej placówki.
Szkoła jako instytucja oświatowa odpowiedzialna za naukę, wychowanie i opiekę nad dziećmi, realizuje różne zadania. Powinna skutecznie prowadzić proces nauczania i uczenia się, aby uczniowie osiągnęli optymalną dla siebie ilość wiadomości i umiejętności z różnych dziedzin życia. Oddziaływać wychowawczo tak na ucznia, żeby był dobrym człowiekiem, dzieckiem, Polakiem, kolegą, przyjacielem, uczniem. Ma zapewnić dzieciom taką opiekę, aby mogli powiedzieć, że jest to ich drugi dom.
Jednym z pośrednich zadań szkoły jest organizacja czasu wolnego dzieci i rozwój zainteresowań.
Czas wolny stanowi dla rozwoju psychicznego dzieci źródło nowych przeżyć. Ważna cechą tych przeżyć jest poczucie zadowolenia, szczęścia, radości. Dziecko poszukuje stale nowych wrażeń, zachwyca się poznawanymi zjawiskami i rzeczami, odkrywa, rozbudza i rozwija swoje zainteresowania i uzdolnienia. To ciekawość dojrzewającej psychiki, ogromna chłonność i wrażliwość na wszystko, co nowe, zmusza otoczenie do stwarzania dziecku odpowiednich warunków do rozwoju jego bogatego życia wewnętrznego.
W dzisiejszych czasach, w dobie komputerów i komórek, najnowszego sprzętu audio-video, samochodów, ale i również w dobie biednego dzieciństwa, gdzie rodzice w „samobójczym pędzie” zajęci są zdobywaniem środków finansowych na utrzymanie domu, albo żyją bez pracy – z dnia na dzień – tak trudno o te odpowiednie warunki do rozwoju dziecka.
Rozwijającemu się dziecku nie wystarczy sama nauka szkolna i związana z nią praca. Ono pragnie samodzielnie i w gronie rówieśników poszukiwać interesujących je rzeczy, zjawisk, przedmiotów. W miarę dojrzewania dzieci odkrywają i kształtują osobiste zainteresowania i zamiłowania.
Często nauczyciele i wychowawcy stwierdzają, że uczeń, który w szkole nie przejawia swych zainteresowań, ujawnia je chętnie w czasie pozalekcyjnym. Pasjonuje się wieloma sprawami, niedostrzeganymi w szkole.
Nauka szkolna, mimo wielu ciekawych momentów, nie może zapewnić dziecku zwolnienia napięcia psychicznego, spowodowanego dużym wysiłkiem intelektualnym. Nauka bowiem, jest przede wszystkim obowiązkiem, i to wcale niełatwym.
Dlatego też w ciekawie zorganizowanym czasie wolnym dzieci niesamowicie angażują się emocjonalnie. To właśnie na wyjazdach, wycieczkach turystycznych, wielu uczniów „odkrywa” siebie i wprowadza w zdumienie swoich nauczycieli, którzy na podstawie tylko szkolnych obserwacji często oceniają błędnie swoich podopiecznych.
Sposób spędzania czasu wolnego wpływa na temperament, który jest cechą charakteru dziecka. Dzieci odznaczające się bojaźliwością, lenistwem, niezaradnością, skłonnością do samotności, mogą wyzbyć się tych cech lub chociaż je osłabić w zbiorowej zabawie poza szkołą. Różnorakie zajęcia w czasie wolnym, również te turystyczne sprzyjają wytwarzaniu się pozytywnych cech, takich jak: koleżeńskość, uprzejmość, oddanie innym, serdeczny stosunek do tego co i kto nas otacza.
Kiedy ogłaszam w klasach organizowaną wycieczkę, proponuję trasą, czas, kosztorys, moi uczniowie pytają zaraz czy będziemy gdzieś razem nocować, czy będzie wspólne ognisko, wspólny posiłek na szlaku itd..
Tak więc nigdzie tak wyraźnie nie ujawnia się charakter dziecka, jak w zespołowym pobycie, w swobodnej, nieskrępowanej atmosferze, w zabawach dozorowanych przez nauczyciela, ale nie narzuconych.
Kazimierz Czajkowski twierdzi, że: „tylko pełne życie psychiczne, wzbogacone elementami intelektualno-naukowymi, dostosowanymi przez szkołę oraz wypoczynek funkcjonujący w czasie wolnym, w zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych – może kształtować pełną osobowość dzieci i młodzieży.”
Funkcje turystyki szkolnej.
Aby zrealizować w/w zadania szkoła stosuje i wykorzystuje różne formy i metody pracy.
Jedną z form pracy jest szkolna działalność turystyczna.
Spełnia ona 3 podstawowe funkcje:
a) kształceniową – czyli poznawczą,
b) wychowawczą,
c) zdrowotną.
Funkcja kształceniowa turystyki szkolnej pozwala zaspokoić jedną z ważnych potrzeb człowieka – niezaspokojoną ciekawość świata. Turystyka uczy, poszerza wiedzę oraz daje wiele umiejętności praktycznych (doświadczenia osobiste). Człowiek zawsze miał największe zaufanie do tego, co sam zobaczył, dotknął i przeżył. Wyprawa turystyczna daje możliwość przebywania w miejscach i poznawania rzeczy znanych wcześniej jedynie z książek, opowieści rodziców, czy wiadomości ze środków masowego przekazu. Człowiek w szczególny sposób zapamiętuje i uświadamia sobie fakty, kształtuje swoje zainteresowania.
Funkcja wychowawcza turystyki jest jedną z kluczowych kwestii kształtowania osobowości dziecka (aktywność, przeżycia, koleżeństwo, odpowiedzialność, przyjaźń, odwaga, itp.). Dzięki turystyce młody człowiek wchodzi w bezpośredni kontakt z przyrodą i kulturą poznawanych terenów. Turystyka kształtuje emocje i uczucia, dostarcza niezapomnianych przeżyć, uwrażliwia na piękno, uczy tolerancji, szacunku, miłości.
Turystyka stwarza wiele okazji do sprawdzenia się, pokonania trudności, uczy adaptacji do nowych warunków i okoliczności. Jest to bardzo ważne wobec dynamiki przemian jakie dokonują się współcześnie.
Krzysztof Przecławski zwraca uwagę na fakt, że „turystyka stwarza możliwość działania twórczego oraz może być wykorzystywana w procesie resocjalizacji”.
Należy podkreślić również wielką wychowawczą rolę nauczycieli i wychowawców. Dysponują oni ogromna możliwością kształtowania pewnych wzorów zachowań oraz egzekwowania określonego postępowania. Aby jednak mogli skutecznie skorzystać z tych możliwości, sami muszą dawać przykład, jak powinni zachowywać się prawdziwi turyści.
Funkcja zdrowotna turystyki szkolnej jest ściśle związana z wypoczynkiem dzieci i młodzieży. Turystyka ma wszechstronne możliwości oddziaływania na zdrowie człowieka (psychiczne i fizyczne). Należy pamiętać o tym, w jakich czasach i warunkach żyjemy. Jak odbija się to na naszej psychice (stres) i zdrowiu fizycznym (zagrożenia chorobowe). Jeżeli przeanalizowalibyśmy sytuacje rodzinne, domowe naszych dzieci, sytuacje w szkołach, często bardzo trudne, to doszlibyśmy do wniosku, że turystyka pozwoli nam chociaż na chwilę, dzień, tydzień uciec od naszej rzeczywistości i znaleźć się tam, gdzie chcielibyśmy być lub żyć.
Aby można było mówić o zdrowotnych funkcjach turystyki, miejsce wypoczynku musi posiadać odpowiednie walory środowiska przyrodniczego: czyste powietrze, dobry klimat, wody mineralne, ciekawe szlaki turystyczne, okazy przyrodnicze, historyczne.
Formy turystyki szkolnej.
Jeżeli więc turystyka szkolna spełnia takie zadania, czyni tyle dobrego, to jakie rodzaje turystyki powinna realizować każda szkoła, i jakie formy realizuje nasza szkoła.
Otóż najpopularniejszą formą turystyki szkolnej są wycieczki, biwaki, rajdy, obozy krajoznawczo-turystyczne – jedno lub kilkudniowe. Dzieci uczą się historii, podpatrują i obserwują przyrodę, oglądają zabytki, zdobywają odznaki.
Wycieczki przedmiotowe są najczęściej jednodniowe i obejmują programem określony zakład przemysłowy, rolno-spożywczy, itp..
Biwaki – to wyprawy jedno – lub kilkudniowe z własną bazą noclegową i żywieniową, z określonym programem, tematycznie związane najczęściej z przyrodą, ekologią, a także z kształceniem samodzielności, odwagi, odpowiedzialności.
Rajdy i obozy - to imprezy turystyczne mające na celu przede wszystkim rozwój sprawności fizycznej i psychicznej dziecka. Wymagają one od uczestników dobrej kondycji fizycznej, takiej jak: jazda na rowerze, pływanie, górskie wędrówki, jazda na sankach, nartach, itp. oraz dobrej kondycji psychicznej – radzenie sobie z trudnościami, odwaga, odpowiedzialność, uczciwość, pokonanie strachu, radzenie sobie ze stresem, współpraca w grupie, tworzenie miłej i ciepłej atmosfery.
Organizatorzy w/w formy turystyki szkolnej to nie tylko nauczyciel– wychowawca, ale to również przyjaciel, przewodnik, trener, wzór – mistrz, zaspokajający potrzebę bezpieczeństwa, akceptacji, a nawet miłości.
ZAKOŃCZENIE
Podsumowując tę pracę, stwierdzam, że działalność turystyczna jaką prowadzę w naszej szkole daje naprawdę dobre efekty. Pomaga uczyć i wychowywać, rozwija różnorodne zainteresowania, podsuwa propozycje zagospodarowania czasu wolnego, pozwala poznać i przeżyć wiele niezapomnianych chwil. Na nic zda się „sucha” wiedza, przekazywana w postaci opowiadania czy wykładu, jeśli nie będzie poparta doświadczeniem.
Jak pokazać piękno przyrody polskiej, nauczyć rozróżniać rośliny i zwierzęta, jeśli nie pozna się regionu ich występowania, warunków życia i zagrożenia. Jak dostrzec piękno naszych gór, jeśli ich się nie zobaczy, nie wejdzie na szczyt, nie odetchnie górskim powietrzem. Do Krainy Wielkich Jezior będzie wracał ten, kto choć raz płynął statkiem po jeziorach, liczył żaglówki na przystani, słuchał szumu trzcin i trzepotu wodnego ptactwa.
Czy można dziecku wytłumaczyć, że historia to nie tylko wkuwanie dat, ale pasjonująca nauka o tym, co wydarzyło się dawno temu. To zamki, warownie, pałace, parki, pola bitew, pomniki, zbroje, legendy, pamiątki oraz tajemnice, które nie są jeszcze ujawnione. To ogromna i burzliwa historia naszego kraju, kontynentu i świata.
Dziecko w wieku szkolnym uczestniczące w zbiorowych wycieczkach, biwakach, rajdach zna podstawowe zasady bycia i życia w grupie rówieśniczej. Potrafi dostosować się do warunków, poleceń nauczyciela. Uczy się odpowiedzialności, prawdomówności, uczciwości i punktualności. Ceni przyjaźń, koleżeństwo i miłość. Kocha swoją małą i dużą Ojczyznę.
Jeżeli uda nam się oderwać dzieci od telewizji i komputerów, zabrać ze sobą dzieci biedne i zagubione, pokazać im to, co proste, piękne, zdrowe i nasze, to możemy powiedzieć sobie, że to co robimy, robimy dobrze i jest to bardzo potrzebne.
BIBLIOGRAFIA
- Alejziak W.: Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku. Kraków 1999.
- Bar R., Doliński A.: Turystyka. Warszawa 1978.
- Czajkowski K.: Wychowanie do rekreacji. Warszawa 1979.
- Kowalczyk A.: Geografia turyzmu. Warszawa 2001.
- Nowa encyklopedia powszechna PWN. T.1-7, Warszawa 1996-1999.
- Przecławski K.: Turystyka a wychowanie. Warszawa 1973.
- Strelau J., Jurkowski A., Putkiewicz Z.: Podstawy psychologii dla nauczycieli. Warszawa 1978.
- Wypoczynek dzieci i młodzieży. Warszawa 1973.
- Zarys pedagogiki. T. 2, pod red. B. Suchodolskiego, Warszawa 1962.
Opracowała:
mgr Danuta Kaźmierczak
|
